فردریک دال، خبرنگار خبرگزاری رویترز روز پنج شنبه 8 خرداد 1393 (29 مه 2014) از وین گزارش داده است ایران تاسیسات تبدیل اورانیوم 5 درصد به اکسید را به زودی راه اندازی خواهد کرد و از حیث فنی این امکان را خواهد داشت که تا پایان دوره زمانی توافق ژنو (یعنی 30 تیر/ 20 ژانویه) تمام مواد 5 درصدی را که از تاریخ 20 دی 1392 – زمان آغاز اجرای توافق ژنو- تولید کرده اکسید کند.
یکی از تعهدات ایران در توافق ژنو این بوده است که در پایان مهلت 6 ماهه توافق ژنو ذخیره مواد هسته ای اش فراتر از مقداری که روز اول اجرای توافق بوده، نرود.
این به این معناست که ایران عملا اجازه انباشت مواد هسته ای خود به شکل مواد قابل غنی سازی مجدد (گاز UF6) را ندارد و مواد باید به صورت اکسید انباشت شود.
برخی کارشناسان فنی عقیده دارند به یک معنا خروجی چنین فرآیندی این است که ایران عملا اساسا غنی سازی 5 درصد هم انجام نداده است و این ادعا که ایران در توافق ژنو اجازه غنی سازی 5 درصد پیدا کرده، دقیقا منطبق با واقعیت نیست.
استدلال طرف ایرانی این است که اساسا از ابتدا هدف ایران بوده است که غنی سازی را با هدف تولید سوخت نیروگاه های هسته ای انجام بدهد و بنابراین اکسید کردن مواد 5 درصد تولید شده، با هدف گذاری های فنی ایران منطبق است.
از دید کارشناسان، دو اشکال اساسی به این استدلال وارد است:
1- نخستین اشکال این است که توافق ژنو، تبدیل مواد 5 درصدی را که به تازگی تولید می شود به اکسید، به یک تعهد برای ایران تبدیل کرده است در حالی که پیش از این این اختیار ایران بود که چنین کاری بکند یا نه. درست است که در برنامه ایران هم این وجود داشت که به منظور تولید سوخت نیروگاه ها بخشی از مواد غنی شده خود تا اندازه 5 درصد را اکسید کند ولی اولا این امر شامل تمام مواد تولید شده ایران نمی شد و ثانیا چنانکه تاکید شد این امر به تصمیم گیری خود ایران بستگی داشت و ایران هیچ تعهد بین المللی در این باره نسپرده بود. برخی گزارش ها نشان می دهد که بناست در توافق نهایی هم مجددا این اصل تثبیت شود. نتیجه این است که از این پس ایران دیگر هرگز اجازه ذخیره سازی هیچ مواد تازه تولید شده ای را به شکل گاز نخواهد داشت و ذخیره مواد 5 درصد ایران نه تنها اضافه نمی شود بلکه کاهش هم خواهد یافت.
2- اشکال دوم این است که اگر ایران در آینده و در مسیر تکمیل راکتورهای تحقیقاتی خود به غنی سازی با درصد بالاتر از 5 درصد نیاز داشته باشد، دیگر مواد 5 درصد لازم برای غنی سازی را در اختیار نخواهد داشت. ایران همواره اعلام کرده –و این درست هم هست- که تنها عاملی که تعیین می کند ایران تا چه درصدی غنی سازی کند نیاز کشور است. برای تامین نیاز مفروض کشور به غنی سازی با درصد بالاتر از 5 درصد، ایران به مقادیر مناسبی از اورانیوم 5 درصد نیاز خواهد داشت والا باید کار خود را با مواد خام آغاز کند که این کار سرعت غنی سازی را تا حد زیادی کاهش خواهد داد.
کارشناسان می گویند اینکه گروه 1+5 علاوه بر مواد 20 درصد، روی مواد 5 درصد ایران هم تمرکز کرده نشان دهنده آن است که غرب بیش از هر چیز نگران وجود مواد هسته ای در ایران است ولی تیم مذاکره کننده این امر را جدی نگرفته و مواد هسته ای ایران را تقریبا در ازای هیچ از دست داده است.
