صراط: همیشه گفته می شد «سه ماه تعطیلی»، اما هر چه زمان می گذرد به تعداد روزهای تعطیل پایان سال تحصیلی اضافه می شود و گاهی نیز بخشی از ماه آخر بهار به روزهای تعطیل مرسوم می چسبد تا در آینده ای نزدیک، اصطلاح چهار ماه تعطیلی میان دانش آموزان رایج شود.
هم اکنون در مقاطع پایین تر روزهای تعطیل دانش آموزان به 120 روز هم می رسد، 120 روزی که حتی با کلاس های آموزشی هم در اغلب موارد به بطالت می گذرد.
اتفاقی که در سال های اخیر رخ داده کوتاه شدن سال تحصیلی و کش آمدن تعطیلات آخر سال با بهانه های مختلف است که امسال به بهانه شروع جام جهانی از بیست و سوم خرداد انجام شد و سال گذشته به بهانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در 24 خرداد.
در حقیقت، فراغت بیش از اندازه ای که در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد، مشکل اصلی تعطیلات طولانی مدت تابستانی است، بخصوص این که تعداد خانواده هایی که برای روزهای تعطیل فرزند خویش برنامه دارند بسیار کمتر از خانواده های بی برنامه است.
تعطیلات دراز بی توجیه
اگر قضاوت را به دانش آموزان و بخشی از فرهنگیان بسپاریم، تعطیلات تابستانی مدارس، هرچه درازتر باشد خوشایندتر است. اما این تعطیلات چند ماهه دغدغه آدم های زیادی است، کسانی مثل دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش که وقفه طولانی میان دو سال تحصیلی را بی توجیه می داند.
مهدی نوید ادهم توضیح می دهد که دست و پای این شورا برای تصمیم گیری در این حوزه بسته است، چون حرف اول و آخر را مصوبه مجلس می زند که شروع سال تحصیلی را اول مهر، پایانش را در اردیبهشت و برگزاری امتحانات را در خرداد طراحی کرده است. پس اگر این مصوبه نبود شاید طول سال تحصیلی با آنچه که اکنون وجود دارد، فرق می کرد و شاید تابستان، مترادف با تعطیلی درازمدت مدارس نمی شد که حالا نوید ادهم بگوید این تعطیلات با فلسفه تعلیم و تربیت در تناقض است.
در واقع تعلیم و تربیت مد نظر او هیچ گاه تعطیل نمی شود و روندی مستمر دارد، حال آن که تعطیلی ممتد مدارس در تابستان با این ویژگی ها جور درنمی آید.
اگر تعطیلات شناور شود
در کارتون های زمان کودکی مان دانش آموزان خارجی، چند روز بابت سال نو تعطیل بودند و به آن تعطیلات زمستانی می گفتند و مدتی هم در تابستان به مدرسه نمی آمدند که به آن تعطیلات تابستانی می گفتند. آن چیزی که ما در کارتون ها می دیدیم و هنوز هم در بسیاری از فیلم های سینمایی دیده می شود همان سیستم تعطیلات شناور است که برخلاف کشور ما که تعطیلات را در تابستان جمع می کند، روزهای تعطیل را در طول سال سرشکن می کند.
این سیستم همان است که دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش نیز به آن اعتقاد دارد و چنین استدلال می کند که چون در ایران تنوع اقلیم و آب و هوا فراوان است باید تعطیلات مطابق با این تنوع طراحی شود. در واقع او نگاهش به تفاوت های منطقه ای است مثل این که در زمستان دمای استان های سردسیر کشور تا زیر 20 درجه سانتی گراد می رود و سرما آن هم در شرایطی که سیستم گرمایشی بسیاری از کلاس های درس، استاندارد و مطبوع نیست، مانع تمرکز و یادگیری دانش آموزان می شود.
به عبارت دیگر، این مقام مسئول در آموزش و پرورش یکی بودن زمان تعطیلات دانش آموزان سراسر کشور را غیرمنطقی می داند، به همان اندازه غیرمنطقی که از دانش آموزان مناطق سردسیر بخواهیم زمستان ها به مدرسه بروند و دانش آموزان مناطق گرمسیر در اوج تابستان.
اعتقاد به شناور بودن تعطیلات مدارس برای کیومرث امجدیان، از کارشناسان آموزش و پرورش که از مخالفان جدی تمرکز در نظام آموزشی و پیچیدن نسخه ای واحد برای همگان است نیز اعتقادی راسخ است.
او به جام جم توضیح می دهد که در نظام آموزشی متمرکز کشور به تفاوت های اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی مناطق مختلف توجه نمی شود و همه تصمیمات از مرکز ابلاغ می شود، حال آن که لازم است حتی زمان آغاز و پایان سال تحصیلی متفاوت طراحی شود، چه رسد به تعطیلات که حتما باید متناسب با نیاز هر منطقه باشد.
بر این اساس یکی از پیشنهادهای مهدی نویدادهم در کسوت دبیرکلی شورای عالی آموزش و پرورش این است که می توان مثل برخی از کشورهای دنیا مثلا در هر ماه دو هفته مدرسه را دایر کرد و دو هفته تعطیل تا با این روش، تعطیلات در یک فصل تجمع نکند؛ گرچه او در همان حال که این پیشنهاد را مطرح می کرد بانی چنین تغییری را مجلس معرفی کرد نه آموزش و پرورش.
وزارتخانه پیشنهاد دهد
صدای مخالفت با تعطیلات بلندمدت مدارس در تابستان از مجلس نیز به گوش می رسد، با این وصف که آموزش و پرورش حواله امور را به مجلس می دهد و مجلس حواله کار را به وزارتخانه.
در واقع قاسم جعفری، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس در گفت وگویش با جام جم تعطیلات با این حجم را مضر می داند و سبب فاصله گرفتن دانش آموزان از فضای آموزش، اما در عین حال می گوید چون ورود به این حوزه کاری اجرایی است و نیاز به قانونگذاری در مجلس ندارد، آموزش و پرورش خود باید آستین بالا بزند و پیشنهادهایش را به مجلس ارائه دهد که از اطمینان خاطری که او می دهد، می شود مطمئن بود در صورت اقدام آموزش و پرورش، مجلس نیز همراه خواهد بود.
بازنگری در تعطیلات، مشروط به برخی اصلاحات
از مضرات تعطیلات طولانی مدارس هر چه بگوییم به گوش دانش آموزان آوایی ناخوش است. بیشتر دانش آموزان، مدرسه خود را به دلایل موجه و غیرموجه دوست ندارند که گوشه ای از این حس را می شود از فریادهای شاد آنها هنگام خروج از مدرسه فهمید. پس اگر قرار است بر کوتاه شدن تعطیلات تابستانی و حضور طولانی تر دانش آموزان در مدرسه تمرکز کنیم باید به تحلیل ساختار مدارس و نظام آموزش کشور نیز بپردازیم و آن گاه تصمیم بگیریم که می شود دانش آموزان را بیش از اکنون در مدارس نگه داشت یا نه.
امجدیان نیز در گفت وگو با جام جم درست بر همین نقطه دست می گذارد و می کوشد رابطه بی میلی تحصیلی، نیاز به اوقات فراغت و مدت زمان تعطیلات را آشکار کند.
این کارشناس آموزش و پرورش، فراغت را هم معنی با آسودگی می داند که در آن فرد از تعهدات خانوادگی و اجتماعی آزاد است و ششدانگ در اختیار خود است. او با این توضیح، فراغت به معنی آسودگی را لازمه عمر تحصیلی دانش آموزان می داند، آن هم در شرایط فعلی که تحصیل در مدارس همراه با شادی، آرامش و اختیار نیست.
به عبارت دیگر او با تعطیلات طولانی کنونی مخالف است، چون فراغت بیش از حد را منجر به بطالت و تبدیل فراغت به ولنگاری می داند، ولی چون به زعم او نظام آموزشی حاکم بر مدارس، نظامی است خالی از شادی و آسودگی، چاره ای نیز جز تعطیلی مدارس در مقطعی از زمان وجود ندارد. پس مشکل کار همان است که دانش آموزان احساس می کنند، یعنی حضور در محیطی کم جذبه که به قول امجدیان، برنامه های درسی اش همه تجویزی است.
در برنامه تجویزی، دیگران هستند که به دانش آموز می گویند چه بخواند و چه کار انجام دهد، در حالی که این شیوه با روح در غلیان دانش آموزان سازگار نیست. نگرانی بسیاری از کارشناسان آموزشی نیز از همین بابت است، چون در سیستم های تجویزی که به نیازها و علایق دانش آموزان توجه نمی شود، پرورش خلاقیت و شکوفایی استعدادها فراموش می شود.
پس تا این سیستم اصلاح نشود، کوتاه شدن تعطیلات تابستانی مدارس بی ثمر است، مگر این که تحولی بنیادین رخ دهد و طولانی شدن سال تحصیلی با تحول در برنامه های درسی همراه شود و بخشی از زمان دانش آموزان صرف کارهایی شود که آنها از انجامش لذت می برند.
هم اکنون در مقاطع پایین تر روزهای تعطیل دانش آموزان به 120 روز هم می رسد، 120 روزی که حتی با کلاس های آموزشی هم در اغلب موارد به بطالت می گذرد.
اتفاقی که در سال های اخیر رخ داده کوتاه شدن سال تحصیلی و کش آمدن تعطیلات آخر سال با بهانه های مختلف است که امسال به بهانه شروع جام جهانی از بیست و سوم خرداد انجام شد و سال گذشته به بهانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در 24 خرداد.
در حقیقت، فراغت بیش از اندازه ای که در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد، مشکل اصلی تعطیلات طولانی مدت تابستانی است، بخصوص این که تعداد خانواده هایی که برای روزهای تعطیل فرزند خویش برنامه دارند بسیار کمتر از خانواده های بی برنامه است.
تعطیلات دراز بی توجیه
اگر قضاوت را به دانش آموزان و بخشی از فرهنگیان بسپاریم، تعطیلات تابستانی مدارس، هرچه درازتر باشد خوشایندتر است. اما این تعطیلات چند ماهه دغدغه آدم های زیادی است، کسانی مثل دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش که وقفه طولانی میان دو سال تحصیلی را بی توجیه می داند.
مهدی نوید ادهم توضیح می دهد که دست و پای این شورا برای تصمیم گیری در این حوزه بسته است، چون حرف اول و آخر را مصوبه مجلس می زند که شروع سال تحصیلی را اول مهر، پایانش را در اردیبهشت و برگزاری امتحانات را در خرداد طراحی کرده است. پس اگر این مصوبه نبود شاید طول سال تحصیلی با آنچه که اکنون وجود دارد، فرق می کرد و شاید تابستان، مترادف با تعطیلی درازمدت مدارس نمی شد که حالا نوید ادهم بگوید این تعطیلات با فلسفه تعلیم و تربیت در تناقض است.
در واقع تعلیم و تربیت مد نظر او هیچ گاه تعطیل نمی شود و روندی مستمر دارد، حال آن که تعطیلی ممتد مدارس در تابستان با این ویژگی ها جور درنمی آید.
اگر تعطیلات شناور شود
در کارتون های زمان کودکی مان دانش آموزان خارجی، چند روز بابت سال نو تعطیل بودند و به آن تعطیلات زمستانی می گفتند و مدتی هم در تابستان به مدرسه نمی آمدند که به آن تعطیلات تابستانی می گفتند. آن چیزی که ما در کارتون ها می دیدیم و هنوز هم در بسیاری از فیلم های سینمایی دیده می شود همان سیستم تعطیلات شناور است که برخلاف کشور ما که تعطیلات را در تابستان جمع می کند، روزهای تعطیل را در طول سال سرشکن می کند.
این سیستم همان است که دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش نیز به آن اعتقاد دارد و چنین استدلال می کند که چون در ایران تنوع اقلیم و آب و هوا فراوان است باید تعطیلات مطابق با این تنوع طراحی شود. در واقع او نگاهش به تفاوت های منطقه ای است مثل این که در زمستان دمای استان های سردسیر کشور تا زیر 20 درجه سانتی گراد می رود و سرما آن هم در شرایطی که سیستم گرمایشی بسیاری از کلاس های درس، استاندارد و مطبوع نیست، مانع تمرکز و یادگیری دانش آموزان می شود.
به عبارت دیگر، این مقام مسئول در آموزش و پرورش یکی بودن زمان تعطیلات دانش آموزان سراسر کشور را غیرمنطقی می داند، به همان اندازه غیرمنطقی که از دانش آموزان مناطق سردسیر بخواهیم زمستان ها به مدرسه بروند و دانش آموزان مناطق گرمسیر در اوج تابستان.
اعتقاد به شناور بودن تعطیلات مدارس برای کیومرث امجدیان، از کارشناسان آموزش و پرورش که از مخالفان جدی تمرکز در نظام آموزشی و پیچیدن نسخه ای واحد برای همگان است نیز اعتقادی راسخ است.
او به جام جم توضیح می دهد که در نظام آموزشی متمرکز کشور به تفاوت های اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی مناطق مختلف توجه نمی شود و همه تصمیمات از مرکز ابلاغ می شود، حال آن که لازم است حتی زمان آغاز و پایان سال تحصیلی متفاوت طراحی شود، چه رسد به تعطیلات که حتما باید متناسب با نیاز هر منطقه باشد.
بر این اساس یکی از پیشنهادهای مهدی نویدادهم در کسوت دبیرکلی شورای عالی آموزش و پرورش این است که می توان مثل برخی از کشورهای دنیا مثلا در هر ماه دو هفته مدرسه را دایر کرد و دو هفته تعطیل تا با این روش، تعطیلات در یک فصل تجمع نکند؛ گرچه او در همان حال که این پیشنهاد را مطرح می کرد بانی چنین تغییری را مجلس معرفی کرد نه آموزش و پرورش.
وزارتخانه پیشنهاد دهد
صدای مخالفت با تعطیلات بلندمدت مدارس در تابستان از مجلس نیز به گوش می رسد، با این وصف که آموزش و پرورش حواله امور را به مجلس می دهد و مجلس حواله کار را به وزارتخانه.
در واقع قاسم جعفری، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس در گفت وگویش با جام جم تعطیلات با این حجم را مضر می داند و سبب فاصله گرفتن دانش آموزان از فضای آموزش، اما در عین حال می گوید چون ورود به این حوزه کاری اجرایی است و نیاز به قانونگذاری در مجلس ندارد، آموزش و پرورش خود باید آستین بالا بزند و پیشنهادهایش را به مجلس ارائه دهد که از اطمینان خاطری که او می دهد، می شود مطمئن بود در صورت اقدام آموزش و پرورش، مجلس نیز همراه خواهد بود.
بازنگری در تعطیلات، مشروط به برخی اصلاحات
از مضرات تعطیلات طولانی مدارس هر چه بگوییم به گوش دانش آموزان آوایی ناخوش است. بیشتر دانش آموزان، مدرسه خود را به دلایل موجه و غیرموجه دوست ندارند که گوشه ای از این حس را می شود از فریادهای شاد آنها هنگام خروج از مدرسه فهمید. پس اگر قرار است بر کوتاه شدن تعطیلات تابستانی و حضور طولانی تر دانش آموزان در مدرسه تمرکز کنیم باید به تحلیل ساختار مدارس و نظام آموزش کشور نیز بپردازیم و آن گاه تصمیم بگیریم که می شود دانش آموزان را بیش از اکنون در مدارس نگه داشت یا نه.
امجدیان نیز در گفت وگو با جام جم درست بر همین نقطه دست می گذارد و می کوشد رابطه بی میلی تحصیلی، نیاز به اوقات فراغت و مدت زمان تعطیلات را آشکار کند.
این کارشناس آموزش و پرورش، فراغت را هم معنی با آسودگی می داند که در آن فرد از تعهدات خانوادگی و اجتماعی آزاد است و ششدانگ در اختیار خود است. او با این توضیح، فراغت به معنی آسودگی را لازمه عمر تحصیلی دانش آموزان می داند، آن هم در شرایط فعلی که تحصیل در مدارس همراه با شادی، آرامش و اختیار نیست.
به عبارت دیگر او با تعطیلات طولانی کنونی مخالف است، چون فراغت بیش از حد را منجر به بطالت و تبدیل فراغت به ولنگاری می داند، ولی چون به زعم او نظام آموزشی حاکم بر مدارس، نظامی است خالی از شادی و آسودگی، چاره ای نیز جز تعطیلی مدارس در مقطعی از زمان وجود ندارد. پس مشکل کار همان است که دانش آموزان احساس می کنند، یعنی حضور در محیطی کم جذبه که به قول امجدیان، برنامه های درسی اش همه تجویزی است.
در برنامه تجویزی، دیگران هستند که به دانش آموز می گویند چه بخواند و چه کار انجام دهد، در حالی که این شیوه با روح در غلیان دانش آموزان سازگار نیست. نگرانی بسیاری از کارشناسان آموزشی نیز از همین بابت است، چون در سیستم های تجویزی که به نیازها و علایق دانش آموزان توجه نمی شود، پرورش خلاقیت و شکوفایی استعدادها فراموش می شود.
پس تا این سیستم اصلاح نشود، کوتاه شدن تعطیلات تابستانی مدارس بی ثمر است، مگر این که تحولی بنیادین رخ دهد و طولانی شدن سال تحصیلی با تحول در برنامه های درسی همراه شود و بخشی از زمان دانش آموزان صرف کارهایی شود که آنها از انجامش لذت می برند.
