صراط: شمال ایران به دلیل شرایط ویژه آب و هوایی و محدودیت گستره زمینی بین دریا، جنگل و کوهستان، اقلیم بسیار زیبا و متنوع گیاهی و جانوری را پدید آورده است که از حیث وجود نعمت‌های خدادادی در دنیا بی‌نظیر است.
اما بهرهبرداری از آن به علت شرایط خاص، مستلزم توجه به حساسیت‌های زیست‌محیطی و دقت نظر در انجام هر کار یا اجرای پروژه‌ای است تا در صورت هرگونه اقدام توسعه‌ای و اقتصادی، این اکوسیستم حساس و شکننده منحصربه‌فرد به بحران‌های خطرناک همانند زیست‌محیطی پیوند نخورد.
از سوی دیگر به دلیل اینکه این منطقه یعنی سه استان گیلان، مازندران و گلستان با تنوع آب و هوایی و زیبایی‌هایش خاستگاه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی در طول سال است، ممکن است در صورت بروز هرگونه بحران بیشتر نقاط کشور درگیر آن شوند.
* مازندران، وارد بحران زیست‌محیطی شده است
در میان این سه استان، مازندران و گیلان بیش از استان سوم مورد توجه گردشگران هستند و می‌توان گفت در طول سال فقط در استان مازندران بیش از 20 میلیون گردشگر غیر از ایام عید نوروز حضور می‌یابند که این واقعه یک فرصت ویژه برای توسعه در بسیاری از حوزه‌ها می‌تواند لحاظ شود.
اما با روال کنونی به دلیل فقدان بسیاری از زیرساخت‌ها به ویژه بهداشتی و زیست‌محیطی مانند سیستم جامع فاضلاب و تصفیه آن، کارخانجات کمپوست، برای ساماندهی زباله و نظایر آن، شرایط زیست‌محیطی بسیار شکننده این استان از حالت اضطرار به بحران جدی تبدیل خواهد شد که به زعم بسیاری از صاحب‌نظران شمال، وارد بحران زیست‌محیطی شده است.
* بوی زباله در سراسر مازندران به مشام می‌رسد
در گذر و سفری اجمالی از غرب به شرق و یا برعکس در مازندران، در بیشتر طول این مسیر، حد فاصل شهرها که مناطقی بکر هستند با توجه به دفن و یا سوزاندن زباله در پاسی از شب، بوی زباله به وضوح به مشام می‌رسد.
تقریباً از محدوده شهرستان فریدونکنار تا محمودآباد علاوه بر استشمام بوی تند زباله در روز، دود غلیظی را هم می‌شود بر روی جاده مشاهده کرد که به وضوح مشخص بوده و ناشی از سوختن زباله‌ها است.
البته باید خاطرنشان کرد که وضعیت غرب مازندران بهتر از شرق آن نیست و شاید بدتر هم باشد، ساحل محمودآباد که طی چند روز گذشته محل دپوی زباله‌ها شده است، محدوده کمربندی نوشهر چالوس نیز بوی تند زباله شامه هر رهگذری را می‌‌آزارد و در شهر کوچک کلارآباد نیز به علت دپوی زباله‌های شهر در زمین مقابل شهرداری، شرایط به گونه‌ای محسوس است و بوی زباله لحظه‌ای رهایتان نمی‌کند.
* توریستی‌ترین شهر مازندران نیز از تهدید زباله در امان نیست
در توریستی‌ترین شهر مازندران سلمان‌شهر نیز که بزرگ‌ترین پروژه گردشگری شمال ایران نیز در آن ساخته می‌شود گاهی اوقات شهرداری به دلیل فقدان مکان مناسب، زباله‌ها را در مرکز شهر مقابل پروژه بزرگ در حال احداث این شهر در زمین یکشنبه‌بازار جنب اداره مخابرات، جمع‌آوری و دپو می‌کند که اگر از سمت جنوبی محوطه یکشنبه‌بازار به سمت شمال و به پروژه گردشگری بنگرید آن را درحالی که کوهی از زباله در برگرفته است، می‌بینید.
شهری که حدود یک ماه پیش زباله‌هایش به علت نبود مکان دپو، یک هفته بدون جمع‌آوری و بلاتکلیفی در خیابان‌ها و مقابل درب منازل رها شده بودند؛ هم‌اکنون اگر به محل مرکز شهر مقابل برج‌های عظیم درحال احداث سلمان‌شهر گذر کنید، روز و شب بوی زباله‌ها آزارتان می‌دهد.
* ورود شیرابه‌های زباله به طبیعت در شهرستان عباس‌آباد
در عباس‌آباد با توجه به اینکه هنوز زباله‌های این شهر را به جاده جنگلی کلاردشت حمل کرده و به اصطلاح، به صورت اصولی در طبیعت دفن می‌کنند نیز شرایط از وضعیت اضطرار گذشته و زباله‌ها بر اثر انباشت مداوم، به مرحله تولید شیرابه و روان‌سازی در طبیعت و رودِ منتهی به دره، رسیده است.
* کارخانه کمپوست تنکابن همچنان در گیرودار اجرا است
وضعیت شهر تنکابن نسبت به شهرهای همجوارش بد نیست، اما این شرایط مطلوب به نظر نمی‌رسد، چراکه کماکان زباله‌های این شهر به منطقه جنگلی کوهستانی در سایت کمپوست «پرده‌سر» واقع در مسیر «دوهزار» حمل شده و در آنجا دفن می‌شود و تکلیف پروژه نافرجام کارخانه کمپوست آن نیز مشخص نیست، اما به قول یکی از اعضای شورای اسلامی شهر تنکابن این پروژه با همت شهرستانی و حمایت‌های استانداری تا پایان شهریور راه‌اندازی می‌شود.
البته حصول به نتیجه مطلوب در این پروژه، بیش از 8 سال در گیرودار اجرا و تکمیل، بدون دستیابی به نتیجه‌ای رضایت‌بخش بی‌نتیجه مانده است و ماحصل این اقدامات فقط و فقط باتجربه شدن پیمانکاران ناموفق در آن بوده است.
* عروس شهرهای مازندران نیز در معرض خطر زیست‌محیطی است
متأسفانه از وضعیت غربی‌ترین شهرستان مازندران یعنی رامسر که به آن عروس شهرهای شمالی یاد می‌کنند نیز اطلاع دقیقی در دست نیست، اما نمی‌توان گفت این شهرستان هم در معرض مخاطرات زیست‌محیطی قرار ندارد، چراکه مقرر شده با احداث کارخانه کمپوست دوهزار تنکابن شهرهای رامسر، نشتارود، تنکابن، خرم‌آباد، سلمان‌شهر، عباس‌آباد، کلارآباد و شیرود که به تازگی شهر شده از این پروژه برای ساماندهی زباله‌های‌شان بهره‌گیری کنند.
به نظر می‌رسد در این زمینه نیز اختلافاتی در میان است و اگر برنامه‌ای برای رفع این مشکلات نداشته باشیم با آغاز برنامه‌های جدید یعنی زباله‌سوزی‌های شبانه و صبحگاهی در کنار بیماریهای میکروبی و پوستی باید با محروم شدن از هوای پاک شاهد خیل عظیم بیماران ریوی نیز در شمال که به هوای خوش و پاکش مشهور است نیز باشیم.
در این میان تاکنون پروژه کمپوستی در مازندران نیز به بهرهبرداری نرسیده و معلوم نیست با اعتبارات قطره‌چکانی سرنوشت آنها چه خواهد شد.
پروژه‌های ساری، نوشهر بابل، قائمشهر و بهشهر نیز در شرایط مشخصی برای بهرهبرداری قرار ندارند و معمولاً همگی آنها در انتظار اعتبار هستند و معلوم نیست آیا سرنوشت این پروژه‌ها بهتر از پروژه نافرجام کمپوست تنکابن است یا خیر.
* نقش محیط زیست حائز اهمیت است
اما آنچه در این میان حائز اهمیت است، نقش اساسی سازمان حفاظت محیط زیست و نیز اقدامات کارشناسی آن در کنار برنامه‌ریزی‌های سازمان مدیریت پسماند استان‌ها به خصوص مازندران با این شرایط حائز اهمیت است، چراکه نمی‌توان گفت حال و هوای زیست‌بوم شمال به‌ویژه مازندران خوب است و گزارش‌های غیررسمی مردمی حکایت از افزایش مرگ‌ومیر احشام و حیوانات وحشی و دام‌ها در اطراف مراکز تجمع زباله‌ها دارد و نیز بحث بیماریهای میکروبی معده در استان‌های شمالی و روند رو به افزایش آن نشان از بالا رفتن میزان آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی دارد هرچند گزارشات سازمان آب منطقه‌ای چیز دیگری است.
* زباله‌های پرده‌سر تنکابن، تهدیدی برای انسان و احشام و طبیعت
به طور مثال طی دو سال گذشته به دفعات مردم روستاهای مسیر دسترسی به سایت کمپوست پرده‌سر تنکابن با انواع تجمع و اعتراضات، به ممانعت از ورود زباله‌ها در منطقه اقدام کرده‌اند که هر بار با کدخدا منشی حل شده، اما ادامه این رویه نیز شاید با پایان یافتن صبر و تحمل این مردم به سرآید، چراکه آنها علاوه بر بحث مرگ و میر دام‌ها معتقدند سفره‌های آب اطراف روستاهای‌شان آلوده است و میزان آلودگی میکروبی معده در این شهرستان بالا است.
* برای جلوگیری از تهدید زیست‌محیطی در مازندران، نیاز به بودجه‌های ملی است
با توجه به حساسیت‌های زیاد با نظر به اینکه بروز هرگونه بحران زیست‌محیطی و آلودگی در شمال گردشگرپذیر می‌تواند سلامت تمام ایرانیان را به مخاطره بیندازد و در بیشتر ایام سال، این استان‌ها پذیرای گردشگران بی‌شماری هستند، نمی‌توان از استانداری و فرمانداری‌ها و به تبع آن از شهرداری‌های شمالی انتظار معجزه داشت، چراکه با اعتبارات استانی و شهرستانی انتظار ارائه خدمات کشوری از این شهرستان‌ها با بودجه‌ای که براساس جمعیت ثابت در آنها بسته و مدیریت می‌شوند محال است.
به نظر می‌رسد از این منظر نباید برای توسعه در این مناطق با دید استانی و شهرستانی نگریسته شود؛ بلکه تک‌تک شهرهای این استان باید با دیدگاهی شهرستانی مدیریت شده و با بودجه ملی تقویت شوند تا شاهد تحولی بنیادی در اصلاح ساختار معیوب و ناکارآمد در این مناطق و نیز حل بسیاری از مشکلات موجود در آن باشیم.
در این راستا اگر شتاب نکنیم فرصتی برای جبران نخواهد بود.
اما بهرهبرداری از آن به علت شرایط خاص، مستلزم توجه به حساسیت‌های زیست‌محیطی و دقت نظر در انجام هر کار یا اجرای پروژه‌ای است تا در صورت هرگونه اقدام توسعه‌ای و اقتصادی، این اکوسیستم حساس و شکننده منحصربه‌فرد به بحران‌های خطرناک همانند زیست‌محیطی پیوند نخورد.
از سوی دیگر به دلیل اینکه این منطقه یعنی سه استان گیلان، مازندران و گلستان با تنوع آب و هوایی و زیبایی‌هایش خاستگاه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی در طول سال است، ممکن است در صورت بروز هرگونه بحران بیشتر نقاط کشور درگیر آن شوند.
* مازندران، وارد بحران زیست‌محیطی شده است
در میان این سه استان، مازندران و گیلان بیش از استان سوم مورد توجه گردشگران هستند و می‌توان گفت در طول سال فقط در استان مازندران بیش از 20 میلیون گردشگر غیر از ایام عید نوروز حضور می‌یابند که این واقعه یک فرصت ویژه برای توسعه در بسیاری از حوزه‌ها می‌تواند لحاظ شود.
اما با روال کنونی به دلیل فقدان بسیاری از زیرساخت‌ها به ویژه بهداشتی و زیست‌محیطی مانند سیستم جامع فاضلاب و تصفیه آن، کارخانجات کمپوست، برای ساماندهی زباله و نظایر آن، شرایط زیست‌محیطی بسیار شکننده این استان از حالت اضطرار به بحران جدی تبدیل خواهد شد که به زعم بسیاری از صاحب‌نظران شمال، وارد بحران زیست‌محیطی شده است.
* بوی زباله در سراسر مازندران به مشام می‌رسد
در گذر و سفری اجمالی از غرب به شرق و یا برعکس در مازندران، در بیشتر طول این مسیر، حد فاصل شهرها که مناطقی بکر هستند با توجه به دفن و یا سوزاندن زباله در پاسی از شب، بوی زباله به وضوح به مشام می‌رسد.
تقریباً از محدوده شهرستان فریدونکنار تا محمودآباد علاوه بر استشمام بوی تند زباله در روز، دود غلیظی را هم می‌شود بر روی جاده مشاهده کرد که به وضوح مشخص بوده و ناشی از سوختن زباله‌ها است.
البته باید خاطرنشان کرد که وضعیت غرب مازندران بهتر از شرق آن نیست و شاید بدتر هم باشد، ساحل محمودآباد که طی چند روز گذشته محل دپوی زباله‌ها شده است، محدوده کمربندی نوشهر چالوس نیز بوی تند زباله شامه هر رهگذری را می‌‌آزارد و در شهر کوچک کلارآباد نیز به علت دپوی زباله‌های شهر در زمین مقابل شهرداری، شرایط به گونه‌ای محسوس است و بوی زباله لحظه‌ای رهایتان نمی‌کند.
* توریستی‌ترین شهر مازندران نیز از تهدید زباله در امان نیست
در توریستی‌ترین شهر مازندران سلمان‌شهر نیز که بزرگ‌ترین پروژه گردشگری شمال ایران نیز در آن ساخته می‌شود گاهی اوقات شهرداری به دلیل فقدان مکان مناسب، زباله‌ها را در مرکز شهر مقابل پروژه بزرگ در حال احداث این شهر در زمین یکشنبه‌بازار جنب اداره مخابرات، جمع‌آوری و دپو می‌کند که اگر از سمت جنوبی محوطه یکشنبه‌بازار به سمت شمال و به پروژه گردشگری بنگرید آن را درحالی که کوهی از زباله در برگرفته است، می‌بینید.
شهری که حدود یک ماه پیش زباله‌هایش به علت نبود مکان دپو، یک هفته بدون جمع‌آوری و بلاتکلیفی در خیابان‌ها و مقابل درب منازل رها شده بودند؛ هم‌اکنون اگر به محل مرکز شهر مقابل برج‌های عظیم درحال احداث سلمان‌شهر گذر کنید، روز و شب بوی زباله‌ها آزارتان می‌دهد.
* ورود شیرابه‌های زباله به طبیعت در شهرستان عباس‌آباد
در عباس‌آباد با توجه به اینکه هنوز زباله‌های این شهر را به جاده جنگلی کلاردشت حمل کرده و به اصطلاح، به صورت اصولی در طبیعت دفن می‌کنند نیز شرایط از وضعیت اضطرار گذشته و زباله‌ها بر اثر انباشت مداوم، به مرحله تولید شیرابه و روان‌سازی در طبیعت و رودِ منتهی به دره، رسیده است.
* کارخانه کمپوست تنکابن همچنان در گیرودار اجرا است
وضعیت شهر تنکابن نسبت به شهرهای همجوارش بد نیست، اما این شرایط مطلوب به نظر نمی‌رسد، چراکه کماکان زباله‌های این شهر به منطقه جنگلی کوهستانی در سایت کمپوست «پرده‌سر» واقع در مسیر «دوهزار» حمل شده و در آنجا دفن می‌شود و تکلیف پروژه نافرجام کارخانه کمپوست آن نیز مشخص نیست، اما به قول یکی از اعضای شورای اسلامی شهر تنکابن این پروژه با همت شهرستانی و حمایت‌های استانداری تا پایان شهریور راه‌اندازی می‌شود.
البته حصول به نتیجه مطلوب در این پروژه، بیش از 8 سال در گیرودار اجرا و تکمیل، بدون دستیابی به نتیجه‌ای رضایت‌بخش بی‌نتیجه مانده است و ماحصل این اقدامات فقط و فقط باتجربه شدن پیمانکاران ناموفق در آن بوده است.
* عروس شهرهای مازندران نیز در معرض خطر زیست‌محیطی است
متأسفانه از وضعیت غربی‌ترین شهرستان مازندران یعنی رامسر که به آن عروس شهرهای شمالی یاد می‌کنند نیز اطلاع دقیقی در دست نیست، اما نمی‌توان گفت این شهرستان هم در معرض مخاطرات زیست‌محیطی قرار ندارد، چراکه مقرر شده با احداث کارخانه کمپوست دوهزار تنکابن شهرهای رامسر، نشتارود، تنکابن، خرم‌آباد، سلمان‌شهر، عباس‌آباد، کلارآباد و شیرود که به تازگی شهر شده از این پروژه برای ساماندهی زباله‌های‌شان بهره‌گیری کنند.
به نظر می‌رسد در این زمینه نیز اختلافاتی در میان است و اگر برنامه‌ای برای رفع این مشکلات نداشته باشیم با آغاز برنامه‌های جدید یعنی زباله‌سوزی‌های شبانه و صبحگاهی در کنار بیماریهای میکروبی و پوستی باید با محروم شدن از هوای پاک شاهد خیل عظیم بیماران ریوی نیز در شمال که به هوای خوش و پاکش مشهور است نیز باشیم.
در این میان تاکنون پروژه کمپوستی در مازندران نیز به بهرهبرداری نرسیده و معلوم نیست با اعتبارات قطره‌چکانی سرنوشت آنها چه خواهد شد.
پروژه‌های ساری، نوشهر بابل، قائمشهر و بهشهر نیز در شرایط مشخصی برای بهرهبرداری قرار ندارند و معمولاً همگی آنها در انتظار اعتبار هستند و معلوم نیست آیا سرنوشت این پروژه‌ها بهتر از پروژه نافرجام کمپوست تنکابن است یا خیر.
* نقش محیط زیست حائز اهمیت است
اما آنچه در این میان حائز اهمیت است، نقش اساسی سازمان حفاظت محیط زیست و نیز اقدامات کارشناسی آن در کنار برنامه‌ریزی‌های سازمان مدیریت پسماند استان‌ها به خصوص مازندران با این شرایط حائز اهمیت است، چراکه نمی‌توان گفت حال و هوای زیست‌بوم شمال به‌ویژه مازندران خوب است و گزارش‌های غیررسمی مردمی حکایت از افزایش مرگ‌ومیر احشام و حیوانات وحشی و دام‌ها در اطراف مراکز تجمع زباله‌ها دارد و نیز بحث بیماریهای میکروبی معده در استان‌های شمالی و روند رو به افزایش آن نشان از بالا رفتن میزان آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی دارد هرچند گزارشات سازمان آب منطقه‌ای چیز دیگری است.
* زباله‌های پرده‌سر تنکابن، تهدیدی برای انسان و احشام و طبیعت
به طور مثال طی دو سال گذشته به دفعات مردم روستاهای مسیر دسترسی به سایت کمپوست پرده‌سر تنکابن با انواع تجمع و اعتراضات، به ممانعت از ورود زباله‌ها در منطقه اقدام کرده‌اند که هر بار با کدخدا منشی حل شده، اما ادامه این رویه نیز شاید با پایان یافتن صبر و تحمل این مردم به سرآید، چراکه آنها علاوه بر بحث مرگ و میر دام‌ها معتقدند سفره‌های آب اطراف روستاهای‌شان آلوده است و میزان آلودگی میکروبی معده در این شهرستان بالا است.
* برای جلوگیری از تهدید زیست‌محیطی در مازندران، نیاز به بودجه‌های ملی است
با توجه به حساسیت‌های زیاد با نظر به اینکه بروز هرگونه بحران زیست‌محیطی و آلودگی در شمال گردشگرپذیر می‌تواند سلامت تمام ایرانیان را به مخاطره بیندازد و در بیشتر ایام سال، این استان‌ها پذیرای گردشگران بی‌شماری هستند، نمی‌توان از استانداری و فرمانداری‌ها و به تبع آن از شهرداری‌های شمالی انتظار معجزه داشت، چراکه با اعتبارات استانی و شهرستانی انتظار ارائه خدمات کشوری از این شهرستان‌ها با بودجه‌ای که براساس جمعیت ثابت در آنها بسته و مدیریت می‌شوند محال است.
به نظر می‌رسد از این منظر نباید برای توسعه در این مناطق با دید استانی و شهرستانی نگریسته شود؛ بلکه تک‌تک شهرهای این استان باید با دیدگاهی شهرستانی مدیریت شده و با بودجه ملی تقویت شوند تا شاهد تحولی بنیادی در اصلاح ساختار معیوب و ناکارآمد در این مناطق و نیز حل بسیاری از مشکلات موجود در آن باشیم.
در این راستا اگر شتاب نکنیم فرصتی برای جبران نخواهد بود.
