صراط: حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در مراسم اختتامیه همایش معاونان و مدیران فرهنگی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور که در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی برگزار شد، با اشاره به وجود تعاریف متعدد از مفهوم «فرهنگ» اظهار داشت: در کتب و منابع مختلف، تعریف جامعی از فرهنگ وجود ندارد و اصولا واژه هایی از این جنس، دارای کژتابی است، زیرا ممکن است افراد مختلف از کاربرد آنها، معانی مختلفی را اراده کنند. لذا وقتی همه می گویند می خواهیم کار فرهنگی کنیم، مشخص نیست که منظور دقیق آنها چیست.
وی با بیان اینکه تعریف هر امری، گاهی تعریف «مفهوم به مفهوم» و گاهی تعریف «مفهوم به مصداق» صورت می گیرد، افزود: تعریف به شیوه نخست دشوار، در عین حال راهگشا اما گاهی کژتاب است، اما در شیوه دوم، پدیده ها را با نشان دادن مصداق بطور مستقیم تعریف می کنیم.
سید حسن خمینی با تأکید بر اینکه در تعریف فرهنگ باید بدانیم که آن را تعریف به مفهوم یا مصداق می کنیم، ادامه داد: تعریف گران تاکنون تلاش کرده اند تا فرهنگ را به مصداق تعریف کنند و آن را مجموعه ارزش ها، اعتقادات و سمبل ها خوانده اند . اما مشکل اینجاست که این امور را اگر تک تک بیان کنید، بعضا جامع مفاهیم دیگر هم می شوند. از سوی دیگر برخی، فرهنگ را به کلیه اشکال زندگی، زبان، آداب و رسوم، موسیقی، علم و مواردی از این دست تعریف کرده اند.
وی یادآور شد: بشر از وقتی پدید آمد نیازهایی چون خوراک و پوشاک داشت و کم کم شروع به بر آورده کردن آنها کرد که در هر نقطه ای از جهان به تناسب شرایط، به اشکال مختلف به آنها پاسخ داد. او برای انتقال این سنت ها از نسلی به نسل دیگر نهادهایی را نیز تشکیل داد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد در همین زمینه ادامه داد: وقتی می‌خواهید ببینید که دایره فرهنگ یک ملت چقدر است؛ باید به وسعت دایره لغات زبان آن توجه کنید، زیرا وقتی دایره لغات در میان قومی، گسترده شد نشان می دهد که آن قوم نیازهای خویش را بیشتر می داند.
سید حسن خمینی با بیان اینکه تعریف دیگر فرهنگ، «گنجینه تجربیات بشر» است، اظهار داشت: بشر در طول زندگی خویش تجربیات را کنار هم گذاشته و برای انتقال آنها نهادهایی را تشکیل داده است؛ مجموعه آنچه برای تأمین نیازها فراهم آمد، در جامعه به یک ارزش تبدیل شد و جامعه آنها را قبول کرد که مجموعه آنها فرهنگ را تشکیل می دهد. اگر این فرهنگ در جامعه تبدیل به هنجار شد و برای اثبات آن، به استدلال و برهان نیاز نبود، چه بهتر؛ اما اگر این اتفاق نیفتاد و ارزش ها تبدیل به هنجار نشد، کماکان یک فرهنگ است. فرهنگ مجموعه تجربیات بشر است و از همین طریق نیز «زیر فرهنگ‌ها»یی مانند فرهنگ روستایی و... پیدا می شود که تجربیات گروههای خاصی هستند.
وی ادامه داد: ما در دنیا با فرهنگ های مختلفی رو به رو هستیم، زیرا تجربیات بشر همواره متفاوت بوده است و آنها این خوراک های فرهنگی را در طول زمان به یکدیگر منتقل کرده و اساسا عرصه فرهنگ محل داد و ستد میان نسل ها و اقوام و مختلف است.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد با بیان اینکه جامعه ما برای حفظ سنتها نهاد روحانیت را تشکیل داد، افزود: اگر برای حفظ تجربیات، یک جامعه سازماندهی ایجاد کرد، نام آنها نهاد است که در جوامع امروزی، دولت، آموزش و پرورش و... از جمله آنهاست.
سید حسن خمینی با اشاره به اینکه در فرهنگ های پیشرفته، جامعه نیازهای خود را بیش از فرهنگ های غیر پیشرفته می شناسد، گفت: چنین جوامعی، بهترین روش را برای رفع نیازها برمی گزینند و آنها را تبدیل به ارزش می کنند که نتیجه آن پدیده فرهنگ است؛ اگر این ارزشها تبدیل به هنجار شدند جامعه آنها را بدون دلیل می پذیرد و تبدیل به یک پارادایم می شود.
وی در همین زمینه به بیان چند نمونه تاریخی پرداخت و یادآور شد: رضاخان می خواست نهاد روحانیت را از میان ببرد، اما به دلیل آنکه جامعه این خواسته او را قبول نداشت؛ هدف او محقق نشد، اما از سوی دیگر برنامه او برای تغییر لباس مردم تجربه ی جدیدی بود که تبدیل به یک هنجار شد. نمونه دیگر این موضوع را در تلاش کمونیسم شوروی برای از میان بردن دین در جوامع آسیای میانه ی تحت سلطه اش شاهد بودیم که به دلیل نیاز بشر به دین داری و معنویت این هدف بعد از هفتاد سال تحقق نیافت.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه یکی از شروط کار فرهنگی به کار گیری دانشجویان است، ادامه داد: در کار فرهنگی باید تبدیل ارزشها به هنجار، هدف کار قرار گیرد و تصدی گری در این بخش ها کار کاملی نیست؛ لذا بگذاریم دانشجویان و تشکل‌های مردم نهاد خودشان کار کنند.
وی با یادآوری اینکه در 30 سال اخیر برخی چیزها از درون جامعه جوشید، گفت: امام هیچ وقت به مردم نگفت با حجاب شوید، اما مردم آن زمان با حجاب شدند؛ همچنین کسانی که شهید شدند گرچه پروش یافته نظام قبلی بود، اما در حوزه مغناطیس امام پروش یافتند، زیرا او کار فرهنگی می کرد؛ کار فرهنگی او اعزام مبلّغ نبود، بلکه وقتی فرهنگی را به جامعه منتقل می کرد، مردم می گفتند اگر اینهایی که می گویید همان چیزهایی است که خودت هستی، آن را قبول می کنیم. در حالی که اگر کسی کوه غرور، تکبر و نخوت باشد، مردم می پرسند پس چرا خودت به این حرفها عمل نمی کنی. لذا اگر در جایی آخوند خوبی بوده است، مردم را نیز به سمت خوبی برده است.
سید حسن خمینی تصریح کرد: در امور عبادی بطور خاص، افراد بنا به اصرار کاری را انجام نمی دهند و محیط دانشگاه از حیث تصدی فرهنگی باید در اختیار خود دانشجویان قرار گیرد و ما صرفا راهنمایی کنیم.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی سپس با اشاره به فضای این دانشگاه، نکته ای انتقادی را مطرح کرد و گفت: فضای تملق و رئیس و مرئوسی در دانشگاه آزاد زیاد است؛ اگر این فضا در سایر ادارات هم وجود داشته باشد در اینجا نباید اثری از آن باشد؛ زیرا القاب همواره راهزن بوده اند. می نمی توانیم بگوییم اینگونه هستیم، اما تو خوب باش!
وی با تأکید بر اینکه فرهنگ فقط به مسائل اخلاقی محدود نمی شود، گفت: باید مراقب باشیم فرهنگ بد( به معنای بداخلاقی یا بی‌فایدگی یک فرهنگ) را تصحیح کنیم، اما بدانیم که هرچه جزو فرهنگ هست، لزوما جزو مسائل اعتقادی نیست. در همین زمینه مقام معظم رهبری تعبیری دارند که چادر تنها وجه حجاب نیست، اما حجاب برتر است و اشاره می کنند که چادر از نشانه های فرهنگی ماست؛ همانطور که هر فرهنگی به روش خود حجاب را اجرا کرده است. لذا تعظیم شعائر یک نیاز دینی است اما اجرای آن بستگی به فرهنگ و سنت هر جامعه دارد.
سید حسن خمینی توصیه کرد: در دانشگاه آزاد حواسمان الزاما به فضای درون دانشگاه نباشد بلکه به فرهنگ ایرانی که اعم از فرهنگ دینی است توجه کنیم؛ به عنوان مثال نوروز جزو فرهنگ ملی ماست و ما بسیار به آن ارزش می گذاریم؛ در هر حالی که مکن است در اسلام روایت و حدیث صریحی هم در مورد آن وجود نداشته باشد. بنابراین با بکار بردن تعبیر فرهنگ بلافاصله ارزش های دینی به ذهنمان نیاید؛ زیرا گرچه ارزش های دینی جزو فرهنگ ماست، اما بحث ها و اجزاء دیگری هم در آن وجود دارد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد در بخش پایانی سخنان خود به موضوع «تحجر» پرداخت و گفت: جامعه ما معتقد است که امام راحل قرائت برتر، کامل تر و صحیح تر از دین را دارد. باید ببینیم همانطور که آیت الله هاشمی هم به این موضوع پرداختند، فرمایشات یکسال آخر عمر امام در خصوص تحجر، امروز کجاست؟ ایشان در مقابل چه کسی گفت می خواهم فدای مبارزه با تحجر شوم؟ نمی شود گفت «امام تا سال 1366» را قبول دارم و این دو سال آخر را قبول ندارم!
وی تصریح کرد: مراقب باشیم به اسم دین به سمت تحجر نرویم و به نام مقابله با تحجر نیز با ارزش های دینی ستیزه نکنیم. ببینیم تعبیر مارهای خوش خط و خال که امام برای برخی متحجرین به کار بردند، چه شد؟ اما تلویزیون به این مسائل نمی پردازد. امام از چه کسانی خون دل خورد، اینها باید معلوم باشد.
سید حسن خمینی با بیان مجموعه فرهنگی دانشگاه آزاد بر اساس قرائت امام است اینکه تأکید کرد: این مسیر(مبارزه با تحجر) فدایی می خواهد؛ امام وقتی با شاه و سپس با آمریکا و صدام جنگید نگفت می خواهم فدا شوم، اما در مقابل تحجر این سخن را گفت؛ لذا باید به تحجر به عنوان یک نقطه حساس و خط قرمز توجه کرد.
در این مراسم همچنین به پاس حمایت های یادگار امام از فعالیت های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، لوح تقدیری به وی اهداء شد.
وی با بیان اینکه تعریف هر امری، گاهی تعریف «مفهوم به مفهوم» و گاهی تعریف «مفهوم به مصداق» صورت می گیرد، افزود: تعریف به شیوه نخست دشوار، در عین حال راهگشا اما گاهی کژتاب است، اما در شیوه دوم، پدیده ها را با نشان دادن مصداق بطور مستقیم تعریف می کنیم.
سید حسن خمینی با تأکید بر اینکه در تعریف فرهنگ باید بدانیم که آن را تعریف به مفهوم یا مصداق می کنیم، ادامه داد: تعریف گران تاکنون تلاش کرده اند تا فرهنگ را به مصداق تعریف کنند و آن را مجموعه ارزش ها، اعتقادات و سمبل ها خوانده اند . اما مشکل اینجاست که این امور را اگر تک تک بیان کنید، بعضا جامع مفاهیم دیگر هم می شوند. از سوی دیگر برخی، فرهنگ را به کلیه اشکال زندگی، زبان، آداب و رسوم، موسیقی، علم و مواردی از این دست تعریف کرده اند.
وی یادآور شد: بشر از وقتی پدید آمد نیازهایی چون خوراک و پوشاک داشت و کم کم شروع به بر آورده کردن آنها کرد که در هر نقطه ای از جهان به تناسب شرایط، به اشکال مختلف به آنها پاسخ داد. او برای انتقال این سنت ها از نسلی به نسل دیگر نهادهایی را نیز تشکیل داد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد در همین زمینه ادامه داد: وقتی می‌خواهید ببینید که دایره فرهنگ یک ملت چقدر است؛ باید به وسعت دایره لغات زبان آن توجه کنید، زیرا وقتی دایره لغات در میان قومی، گسترده شد نشان می دهد که آن قوم نیازهای خویش را بیشتر می داند.
سید حسن خمینی با بیان اینکه تعریف دیگر فرهنگ، «گنجینه تجربیات بشر» است، اظهار داشت: بشر در طول زندگی خویش تجربیات را کنار هم گذاشته و برای انتقال آنها نهادهایی را تشکیل داده است؛ مجموعه آنچه برای تأمین نیازها فراهم آمد، در جامعه به یک ارزش تبدیل شد و جامعه آنها را قبول کرد که مجموعه آنها فرهنگ را تشکیل می دهد. اگر این فرهنگ در جامعه تبدیل به هنجار شد و برای اثبات آن، به استدلال و برهان نیاز نبود، چه بهتر؛ اما اگر این اتفاق نیفتاد و ارزش ها تبدیل به هنجار نشد، کماکان یک فرهنگ است. فرهنگ مجموعه تجربیات بشر است و از همین طریق نیز «زیر فرهنگ‌ها»یی مانند فرهنگ روستایی و... پیدا می شود که تجربیات گروههای خاصی هستند.
وی ادامه داد: ما در دنیا با فرهنگ های مختلفی رو به رو هستیم، زیرا تجربیات بشر همواره متفاوت بوده است و آنها این خوراک های فرهنگی را در طول زمان به یکدیگر منتقل کرده و اساسا عرصه فرهنگ محل داد و ستد میان نسل ها و اقوام و مختلف است.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد با بیان اینکه جامعه ما برای حفظ سنتها نهاد روحانیت را تشکیل داد، افزود: اگر برای حفظ تجربیات، یک جامعه سازماندهی ایجاد کرد، نام آنها نهاد است که در جوامع امروزی، دولت، آموزش و پرورش و... از جمله آنهاست.
سید حسن خمینی با اشاره به اینکه در فرهنگ های پیشرفته، جامعه نیازهای خود را بیش از فرهنگ های غیر پیشرفته می شناسد، گفت: چنین جوامعی، بهترین روش را برای رفع نیازها برمی گزینند و آنها را تبدیل به ارزش می کنند که نتیجه آن پدیده فرهنگ است؛ اگر این ارزشها تبدیل به هنجار شدند جامعه آنها را بدون دلیل می پذیرد و تبدیل به یک پارادایم می شود.
وی در همین زمینه به بیان چند نمونه تاریخی پرداخت و یادآور شد: رضاخان می خواست نهاد روحانیت را از میان ببرد، اما به دلیل آنکه جامعه این خواسته او را قبول نداشت؛ هدف او محقق نشد، اما از سوی دیگر برنامه او برای تغییر لباس مردم تجربه ی جدیدی بود که تبدیل به یک هنجار شد. نمونه دیگر این موضوع را در تلاش کمونیسم شوروی برای از میان بردن دین در جوامع آسیای میانه ی تحت سلطه اش شاهد بودیم که به دلیل نیاز بشر به دین داری و معنویت این هدف بعد از هفتاد سال تحقق نیافت.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه یکی از شروط کار فرهنگی به کار گیری دانشجویان است، ادامه داد: در کار فرهنگی باید تبدیل ارزشها به هنجار، هدف کار قرار گیرد و تصدی گری در این بخش ها کار کاملی نیست؛ لذا بگذاریم دانشجویان و تشکل‌های مردم نهاد خودشان کار کنند.
وی با یادآوری اینکه در 30 سال اخیر برخی چیزها از درون جامعه جوشید، گفت: امام هیچ وقت به مردم نگفت با حجاب شوید، اما مردم آن زمان با حجاب شدند؛ همچنین کسانی که شهید شدند گرچه پروش یافته نظام قبلی بود، اما در حوزه مغناطیس امام پروش یافتند، زیرا او کار فرهنگی می کرد؛ کار فرهنگی او اعزام مبلّغ نبود، بلکه وقتی فرهنگی را به جامعه منتقل می کرد، مردم می گفتند اگر اینهایی که می گویید همان چیزهایی است که خودت هستی، آن را قبول می کنیم. در حالی که اگر کسی کوه غرور، تکبر و نخوت باشد، مردم می پرسند پس چرا خودت به این حرفها عمل نمی کنی. لذا اگر در جایی آخوند خوبی بوده است، مردم را نیز به سمت خوبی برده است.
سید حسن خمینی تصریح کرد: در امور عبادی بطور خاص، افراد بنا به اصرار کاری را انجام نمی دهند و محیط دانشگاه از حیث تصدی فرهنگی باید در اختیار خود دانشجویان قرار گیرد و ما صرفا راهنمایی کنیم.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی سپس با اشاره به فضای این دانشگاه، نکته ای انتقادی را مطرح کرد و گفت: فضای تملق و رئیس و مرئوسی در دانشگاه آزاد زیاد است؛ اگر این فضا در سایر ادارات هم وجود داشته باشد در اینجا نباید اثری از آن باشد؛ زیرا القاب همواره راهزن بوده اند. می نمی توانیم بگوییم اینگونه هستیم، اما تو خوب باش!
وی با تأکید بر اینکه فرهنگ فقط به مسائل اخلاقی محدود نمی شود، گفت: باید مراقب باشیم فرهنگ بد( به معنای بداخلاقی یا بی‌فایدگی یک فرهنگ) را تصحیح کنیم، اما بدانیم که هرچه جزو فرهنگ هست، لزوما جزو مسائل اعتقادی نیست. در همین زمینه مقام معظم رهبری تعبیری دارند که چادر تنها وجه حجاب نیست، اما حجاب برتر است و اشاره می کنند که چادر از نشانه های فرهنگی ماست؛ همانطور که هر فرهنگی به روش خود حجاب را اجرا کرده است. لذا تعظیم شعائر یک نیاز دینی است اما اجرای آن بستگی به فرهنگ و سنت هر جامعه دارد.
سید حسن خمینی توصیه کرد: در دانشگاه آزاد حواسمان الزاما به فضای درون دانشگاه نباشد بلکه به فرهنگ ایرانی که اعم از فرهنگ دینی است توجه کنیم؛ به عنوان مثال نوروز جزو فرهنگ ملی ماست و ما بسیار به آن ارزش می گذاریم؛ در هر حالی که مکن است در اسلام روایت و حدیث صریحی هم در مورد آن وجود نداشته باشد. بنابراین با بکار بردن تعبیر فرهنگ بلافاصله ارزش های دینی به ذهنمان نیاید؛ زیرا گرچه ارزش های دینی جزو فرهنگ ماست، اما بحث ها و اجزاء دیگری هم در آن وجود دارد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد در بخش پایانی سخنان خود به موضوع «تحجر» پرداخت و گفت: جامعه ما معتقد است که امام راحل قرائت برتر، کامل تر و صحیح تر از دین را دارد. باید ببینیم همانطور که آیت الله هاشمی هم به این موضوع پرداختند، فرمایشات یکسال آخر عمر امام در خصوص تحجر، امروز کجاست؟ ایشان در مقابل چه کسی گفت می خواهم فدای مبارزه با تحجر شوم؟ نمی شود گفت «امام تا سال 1366» را قبول دارم و این دو سال آخر را قبول ندارم!
وی تصریح کرد: مراقب باشیم به اسم دین به سمت تحجر نرویم و به نام مقابله با تحجر نیز با ارزش های دینی ستیزه نکنیم. ببینیم تعبیر مارهای خوش خط و خال که امام برای برخی متحجرین به کار بردند، چه شد؟ اما تلویزیون به این مسائل نمی پردازد. امام از چه کسانی خون دل خورد، اینها باید معلوم باشد.
سید حسن خمینی با بیان مجموعه فرهنگی دانشگاه آزاد بر اساس قرائت امام است اینکه تأکید کرد: این مسیر(مبارزه با تحجر) فدایی می خواهد؛ امام وقتی با شاه و سپس با آمریکا و صدام جنگید نگفت می خواهم فدا شوم، اما در مقابل تحجر این سخن را گفت؛ لذا باید به تحجر به عنوان یک نقطه حساس و خط قرمز توجه کرد.
در این مراسم همچنین به پاس حمایت های یادگار امام از فعالیت های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، لوح تقدیری به وی اهداء شد.
