روزنامه الاخبار لبنان در مقاله ای به قلم "فواد ابراهیم" به بررسی اخبار منتشر نشده و پشت پرده حمله عربستان سعودی به یمن پرداخت و نوشت: قبل از اینکه تجاوز عربستان سعودی به یمن به پایان برسد، روایتی مغفول مانده وجود داشت که سعی می‌شود زیر آوارهای موشک های بی هدف مخفی نگه داشته شود. روایتی که از آماده سازی های قبل از تجاوز و اهداف واقعی آن پرده بر می داشت، اما مرور زمان شرایط را تغییر داد.
منابع خارجی نزدیک به محافل تصمیم گیری اعلام کردند که عملیات "طوفان قاطعیت" دست پخت عربستان سعودی و آمریکا بود. براساس این گزارش رهبران عربستان سعودی 6 ساعت قبل از آغاز این عملیات موضوع را به سران کشورهای عضو شورای همکاری های خلیج فارس اطلاع دادند. عربستان تنها حمایت معنوی از این جنگ را از کشورهای مذکور می خواست و قرار بود سایر مأموریت ها را خودش بر عهده بگیرد. عربستان موافقت سایر کشورها نظیر مصر، ترکیه، پاکستان ، سودان و اردن را با تماس های تلفنی گرفت و جزئیات زیادی برای آنها شرح نداد.
این منابع می افزایند که سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان سعودی آخرین نفری نبود که ساعاتی قبل از آغاز حمله عربستان از آن اطلاع پیدا کند. در حالی که وی دو روز پیش تلویحا از آغاز عملیات توفان قاطعیت سخن گفته و از انجام برخی "اقدامات" در صورت ادامه پیشروی انصار الله به سمت عدن خبر داد، اما منظور وی آغاز یک جنگ نبود. بلکه منظورش مجموعه ای از تحریم ها و تشویق گروه‌های یمنی حامی عربستان سعودی برای تحرکات نظامی بود. در شرایطی که سعود الفیصل به عنوان یکی از عناصر اصلی عربستان اطلاعی از زمان این جنگ نداشته باشد، این موضوع ضرورتاً به این معنا است که شاهزادگان بسیاری که در درجه های کمتر از وی هستند، از این جنگ اطلاعی نداشتند.
اطلاعات درز کرده از خاندان حاکم عربستان سعودی نشان می‌دهد که محمد بن سلمان فرزند پادشاه و وزیر جنگ عربستان سعودی بازیگر اصلی این تجاوز بود. وی به همراه پدرش و محمد بن نایف وزیر کشور و جانشین ولیعهد عربستان سعودی 3 نفری بودند که از 2 ماه پیش با مشورت آمریکایی‌ها تصمیم به آغاز این جنگ گرفته بودند. منابع خلیج فارس از تصمیم سازان عضو شورای همکاری تأکید دارند که محمد بن سلمان همچنان مدیریت جنگ را به صورت انفرادی بر عهده دارد و به نصیحت هیچ کس گوش نمی دهد. حتی محمد بن نایف در این راستا از آمریکایی ها خواسته است برای جلوگیری از خود کامگی فرزند شاه عربستان وارد عمل شوند قبل از اینکه اصرار وی برای ادامه جنگ و رد راهکارهای سیاسی حل این موضوع، بحرانی به بار آورد.
ولیعهد شاه عربستان بی اطلاع از آغاز جنگ
مقرن بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان سعودی که از زمان رسیدن ملک سلمان به قدرت منزوی شده است، از تصمیم به این جنگ اطلاعی نداشت، وی حتی در میان اعضای ستاد جنگ نیز حضور نداشت. سکوت شاهزادگان دیگر نیز ناشی از پذیرش تصمیم جنگ نبود، بلکه نشان دهنده تزلزل آنها بویژه در سایه موج گسترده صدور بیانیه ها برای اعلام همبستگی و تایید مواضع جنگی بود و در مقابل تمام کسانی که حمایت مطلق و غیر مشروط خود از این عملیات را اعلام نمی کردند؛ خائن شمرده می شدند.
افشای نقش آمریکا در تجاوز به یمن
طبعاً باید به نقش آمریکا در حمله به یمن قبل و بعد از وقوع حملات نیز اشاره کرد، آمریکا موشک‌های ویژه ای برای انهدام تونل ها از نوع جی پی یو را به عربستان سعودی داد . انبارهای کشورهای حاشیه خلیج فارس و به ویژه کویت که مقادیر زیادی از این موشک‌ها را در اختیار داشتند، تخلیه شدند. در دو هفته اول جنگ تعداد زیادی از این موشک‌ها با هدف ضربه زدن به سایت های موشکی ارتش و نیروهای انصار الله مورد استفاده قرار گرفت.
بعد از شکست حملات هوایی و حملات موشکی عربستان، کشتی های جنگی آمریکایی وارد خلیج فارس شدند و 10 موشک کروز از نوع توماهوک 109 که قیمت هر کدام از آنها 600 هزار دلار است، شلیک کردند. آن ها همچنین با موشک های بالستیک پایگاه های ارتش یمن را هدف قرار دادند، اما این پایگاه ها کاملاً خالی بود.
آمریکایی‌ها اطلاعات لازم را در اختیار عربستان قرار می دادند
منابع نزدیک به تصمیم سازان خلیج فارس تأکید دارند که خلبانان سعودی به حد کافی از مهارت لازم برخوردار نبودند، آن ها در روزهای اولیه جنگ موشک باران را به صورت کورکورانه و بی‌هدف انجام می دادند که این موضوع باعث قربانی شدن بسیاری از شهروندان شد. آنها حتی مراکز غیر نظامی را بیش از اهداف نظامی هدف می گرفتند. اما بعدها آمریکایی ها وارد عمل شده و با رهگیری هواپیماها و ارائه اطلاعات دقیق از طریق هواپیماهای بدون سرنشین که به مدت 30 ساعت متوالی در آسمان یمن به پرواز درآمدند، اطلاعات مورد نظر را به سعودی ها دادند.
عملیات مشترک کارشناسان آمریکایی و عربستانی در ریاض
بنا به اعلام کارشناسان نظامی، هواپیماهای جنگی عربستان سعودی از پایگاه خمیس مشیط یا پایگاه طائف در غرب عربستان سعودی به پرواز درآمده و مسافت طولانی بالغ بر 1600 کیلومتر را در رفت و برگشت طی می کردند، مسافتی که یک جنگنده برای انجام مأموریت [بدون سوخت‌گیری ] نمی تواند طی کند. به این ترتیب هواپیماهای آمریکایی برای سوخت گیری جنگنده ها در هوا وارد عمل شدند. در هر عملیاتی 8 هواپیما به آسمان برمی خاستند که دو هواپیما مأمور موشک باران و سایر هواپیماها برای سوخت رسانی بودند. همچنین اتاق عملیات مشترکی در ریاض متشکل از کارشناسان آمریکایی و عربستان سعودی برای ادامه عملیات و تجهیز خلبانان به تازه ترین اتفاقات و راهنمایی هواپیماها تشکیل شده بود.
سه اتفاق مهم پس از تجاوز عربستان به یمن
با این وجود 4 هفته بعد از موشک باران متوالی هوایی و زمینی و دریایی، عربستان سعودی خود را در برابر فشارهای گسترده بین المللی دید. این فشارها با برخی اتفاقات بسیار مهم همزمان شده بود. اتفاق اول حرکت کشتی‌های جنگی ایرانی به سمت سواحل یمن بود، پیام این اقدام برای عربستان سعودی کاملاً مشخص بود، اقدامی که باعث تحریک دو کشتی جنگی آمریکایی شد و آن ها با هدف اطمینان بخشیدن به متحد سعودی خود به سمت بحر العرب حرکت کردند. اتفاق دوم در طرف یمن بود که یگان های نظامی وابسته به ارتش یمن و جنبش انصار الله به سمت تنگه باب المندب حرکت کردند. اتفاق سوم عبور نیروهای یمنی از مرزها تا عمق 7 کیلومتری و تسلط بر تعدادی از مراکز سعودی بود.
پیام انصار الله به سفیر روسیه در صنعا
در ابعاد دیپلماتیک نیز دیداری بین هیئت انصار الله با سفیر روسیه در صنعا برگزار شد، این دیدار عامل اصلی باز شدن کانال های ارتباط دیپلماتیک بین واشنگتن و مسکو و عمان و ریاض بود. پیام هیئت انصار الله این بود: واکنش ما به تجاوز عربستان سعودی بسیار نزدیک است. سفیر روسیه مهلتی را برای ارسال این پیام به مقامات این کشور در مسکو خواست و آن ها در تماس هایی با واشنگتن به دنبال مهار خطر انفجار در منطقه و جلوگیری از ایجاد جنگ منطقه ای برآمدند.
ایران خطاب به عربستان: قبل از آتش بس هیچ دیداری بین فیصل و ظریف برگزار نخواهد شد
از نتایج این دیدار این بود که دو دیدار بین سفیر ایران در ریاض با سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان و محمد بن نایف وزیر کشور و جانشین ولیعهد برگزار شد. به نظر می‌رسید سعود الفیصل همچنان تمایل زیادی به دیدار با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود دارد. وی در این دیدار بر پاسخ مثبت ظریف به دعوت‌نامه ارسال شده از سوی فیصل در جریان دیدار دو جانبه آن ها که 21 سپتامبر در نیویورک برگزار شد؛ تأکید کرد. محمد بن نایف به طرف ایرانی پیشنهاد داد تا با هم در زمینه مبارزه با تروریسم همکاری کنند. وی به سفیر ایران گفت که افغانستان برای ایران مهم است و مانند یمن برای عربستان سعودی است. اما واکنش طرف ایرانی مشخص بود: قبل از آتش بس هیچ دیداری بین فیصل و ظریف برگزار نخواهد شد.
هدف ریاض از فراخوان مشارکت گارد ملی در جنگ علیه یمن
از سوی دیگر عربستان سعودی به قطع و یقین متوجه شد که واکنش یمنی ها به این حملات نزدیک است، این در حالی بود که همچنان استان های مختلف یمن به دست ارتش و انصار الله و نیروهای مردمی می افتاد. پیام واضح و روشنی که عبور نیروهای یمنی از مرزهای عربستان سعودی به مقامات نظامی و سیاسی این کشور داد نیز مزید بر علت شد. این عملیات البته مورد سانسور رسانه ای قرار گرفت اما اهرم فشار بزرگی بر تصمیم سازان سعودی بود، این عملیات یکی از بهانه های احضار گارد ملی عربستان به مرزها بود.
بر این اساس، توافق روسیه و آمریکا با عمان و ایران و عربستان لازم می‌کرد موشک باران مؤسسات غیر نظامی و زیرساخت‌ها و کشتار غیرنظامیان متوقف شود. توافق مذکور در روش اولیه اگر به اجرا گذاشته می شد شکست تاریخی برای طرف سعودی ها بود و لازم بود برون رفتی سیاسی برای آن ایجاد شود. مسائلی وجود دارد که مقامات نظامی و سیاسی عربستان سعودی آن را مطرح نکردند، از جمله اینکه توقف عملیات توفان قاطعیت در نتیجه فشارهای بین المللی بود و ادامه این عملیات می توانست تنگنایی سیاسی برای عربستان سعودی ایجاد کند، چرا که افق های این جنگ مسدود بود و عربستان نمی توانست به صورت حقوقی آن را توجیه کند. به این ترتیب به مرحله "بازگشت امید " متوسل شد. این در حالی است که هیچ یک از اهداف خود با ماهیت های سیاسی و حقوقی را محقق نکرد، بلکه وارد روشی جدید شد تا اهداف خود در پاکسازی یمن را محقق نماید. عربستان در این مرحله به دنبال کاستن از شدت فشارهای بین المللی به خود است، اما در عین حال می خواهد جنگ فراگیر بر ضد یمن را ادامه دهد.
آنچه مهم‌تر از همه این ها است، این که اعلام توقف عملیات توفان قاطعیت به معنی توقف کامل جنگ در یمن نیست، چرا که در این صورت تاثیر منفی در دو بعد خواهد داشت. اول اینکه ثبات عربستان سعودی و وحدت داخلی آن را تحت تأثیر قرار می دهد و دوم تأثیر در نفوذ سیاسی کشور در خارج است. به این ترتیب کسانی که سقف مطالبات آل سعود از زمان آغاز تجاوز به یمن را بالا بردند دچار نا امیدی شدیدی می شوند، چرا که پیروزی قاطعی که انتظار آن را می کشیدند به شکستی سنگین تبدیل شد. در ابعاد خارجی نیز عربستان سعودی هدف حملات سنگین کسانی خواهد بود که مصیبت های "برادر بزرگ تر " را چشیده اند. این واکنش ها می تواند از سوی کشورهای عربی یا اسلامی باشد که مصیبت‌های زیادی از فتنه‌ها و توطئه‌های آل سعود و مداخله های آن ها دیده اند.
اهداف عربستان برای تداوم جنگ در یمن
عربستان سعودی در عملیات "بازگشت امید " به دنبال دستاوردی میدانی است که بتواند در روند مذاکرات آینده از آن بهره برداری کند، تمرکز اقدامات نظامی بر اشغال عدن یا هر منطقه دیگری تأکید دارد که بتوان در آن جا دولتی ولو صوری ایجاد کرد، دولتی که مبنای ادعای بازگشت مشروعیت به یمن ولو در چارچوب تنگ جغرافیایی باشد. اما با وجود صرف هزینه های زیاد [از سوی عربستان ] برای گروه هایی که آمادگی شورش و حمل سلاح بر ضد ارتش و نیروهای مردمی یمن را داشته باشند، این هدف همچنان بعید به نظر می‌رسد.
انصار الله و کمیته های مردمی و ارتش یمن ورود عربستان به عنوان یکی از طرف‌های گفتگوهای یمنی –یمنی را رد می کنند، بنابراین آنها قطعاً پیشنهاد انجام این گفتگوها در ریاض را با قاطعیت بیشتری رد می کنند، این رفتار عربستان را در چهره یک بازنده به دنبال انتقام قرار می دهد. نکته مهم اینکه پایتخت های پیشنهاد شده برای گفتگوها عبارتند از مسقط، مسکو و ژنو.
روابط آل سعود با القاعده
قواعد درگیری‌ها در دو مرحله "توفان قاطعیت " و "بازگشت امید " تغییر نکرده است، از آنجایی که آل سعود در این جنگ شکست خورد، از رقبای خود نخواهد خواست که برای این پیروزی به آنها تبریک بگویند. آن ها از هر آنچه در تصور می گنجید، در این جنگ استفاده کردند. برای اولین بار ماهیت روابط بین دولت آل سعود و سازمان القاعده رسوا شد و مشخص شد آن ها هماهنگی کاملی در عرصه میدانی با یکدیگر دارند. به‌عنوان مثال تمامی پادگان هایی که در جنوب یمن تحت تسلط القاعده بود، بلافاصله بعد از پاکسازی از سوی ارتش یمن و کمیته های مردمی از سوی ریاض هدف موشک باران قرار می‌گرفت.
عربستان سعودی با رویکردهای شکست خورده خود رفتار می‌کند، رویکردی که معتقد است "یا باید بازی کرد یا بازی را خراب کرد ". به هر حال تجاوز عربستان سعودی به یمن زیر ساخت‌های دولتی در این کشور را تخریب کرده و تشکیل دولت این کشور را چندین دهه به عقب انداخت.
اعزام گارد ملی به مرزها برای جلوگیری از وقوع کوتای احتمالی فرزند ملک عبدالله
عربستان سعودی تا زمانی که نتواند یکی از 3 هدف مطرح شده را محقق نماید، جنگ را متوقف نمی‌کند، چرا که در این صورت موجودیت و سرنوشت آن در بوته آزمایش قرار می گیرد. مقامات سیاسی و نظامی عربستان باید پاسخی واضح و قطعی به ملت خود بدهند که از اظهارات احمد العسیری سخنگوی ائتلاف متجاوز به یمن در پی اعلام پایان عملیات نظامی در این کشور مبنی بر تحقق اهداف این جنگ قانع نشده اند، این در حالی است که عبد ربه منصور هادی همچنان در ریاض است و ارتش یمن و انصار الله به پیشروی خود در داخل یمن ادامه می دهند و هیچ هدفی غیر از تأسیسات غیر نظامی و تعداد اندکی از اهداف نظامی در این حملات آسیب ندیده است.
در طرف سعودی تحولات قابل توجهی برای مهار این شکست وجود دارد که مهم ترین آنها صدور دستور پادشاهی برای اعزام نیروهای گارد ملی به مرزهای عربستان است. این، تصمیمی عجیب بود، چرا که گارد ملی عربستان برای دفاع از این کشور در برابر نابسامانی های داخلی تأسیس شده، نه جنگ های مرزی. در حقیقت اطلاعاتی به سلمان بن عبدالعزیز رسیده مبنی بر اینکه متعب بن عبدالله وزیر گارد ملی عربستان و فرزند شاه سابق به همراه شاهزادگان دیگر سعودی از جمله مقرن بن عبدالعزیز ولیعهد به دنبال راهکاری برای متوقف کردن تکروی های ملک سلمان و پسرش هستند، به همین علت ملک سلمان تصمیم به انتقال گارد ملی عربستان به مرزهای جنوبی گرفته تا از شر شورش احتمالی در ریاض در امان باشد.
