صراط: در این زیارت با زمینه های توصیف شده از تولا و تبرا، سلام و لعن، سِلم و حُرب، و درخواست ثبات و پایداری در احقاق حق، ابراز نفرت و انزجار از پایه گذاران ستم و مباشران قتل امام حسین( و پیروان آنان در طول تاریخ، می توان مهدیِ یاوران تمام عیار و آگاه و در حال آماده باش.
در این مقالة کوتاه پیوندها و زیارت عاشورا و آموزه مهدویت بررسی می شود، لذا باید به سه مطلب کلیدی توجه شود:
الف) عاشورای حسینی؛
ب) زیارت عاشورا؛
ج) جایگاه آموزه مهدویت در متن زیارت عاشورا.
الف) ویژگی های عاشورای حسینی نماد تمام عیار اسلام ناب محمدی
1. اوج خداخواهی و خداگرایی و خدام داری را در عاشورای حسینی می بینیم؛
2. عاشورای حسینی را سمبل اسلام ناب محمدی و در تقابل با جاهلیت اموی و اسلام تحریف شده می بینیم؛
3. نماد کامل عزت و ایثار و فداکاری برای رهایی از اسارت های مادی و دنیوی انسان .
4. بیان کننده ر روش صحیح تعامل با جاذبه های زندگی دنیوی هنگام تزاحم دین و دنیای انسان؛
5. عاشورای حسینی تابلوی زرّین جلوه های بسیار نغز مکارم اخلاق محمدی و تجلّی عینی معنویت و غلبه ارزش گرایی بر تمام جاذبه های مادی؛
6. عاشورای حسینی بزرگ ترین و مؤثرترین تجربه عملی موفق در نشان دادن موفقیت تِزِ "پیروزی خون بر شمشیر" و تحکیم صحیح سنت های الهی در جهت اجزا فرهنگ عدالت مدار الهی در عمق وجدان های جوامع بشری؛
7. عاشورای حسینی آغاز حرکت جدید امت اسلامی به سوی جامعه عدل مدار الهی و احیاگر ارادة آهنین یک امت زنده در پیچ و خم تحریف های پیچیده شیطانی و ماسک های مزوّرانه دین نما و دین زدا؛
8. عاشورای حسینی سمبل تمام عیار تولا و تبرا (دشمن شناسی و دشمن ستیزی)؛
9. عاشورای حسینی نشان دهنده چگونه آمیختن عشق و شجاعت با مظلومیت و حق طلبی پیروزمندانه در عمق هستی؛
10. عاشورای حسینی حلقه وصل دو محمد در تاریخ: محمد خاتم انبیاء و محمد خاتم اوصیا، محمدِ پایه گذار آغاز گر دین حق، و محمد تحقق دهنده و گسترش دهندة حاکمیت دین حق.
ب ) ویژگی های منحصر به فرد زیارت عاشورا و کلید واژه های آن
1. برای زیارت امام حسین( در روز عاشورا و در کربلای معلّا ثواب دو هزار حج و دو هزار عمره و دو هزار غزوه (شرکت در دو هزار جنگ در راه خدا) آن هم همراه با رسول الله در تمام این حج ها و عمره ها و جهادها، و همراه با امامان معصوم مطرح می باشد. گویا برای هیچ زیارتی چنین ثوابی منظور نشده است.
در صورتی که این زیارت از راه دور انجام گیرد ثواب آن کمتر از هزار حج و هزار عمره و هزار غزوه با رسول خدا نخواهد بود.
ثواب تحمّل مصیبت تمام انبیا و اوصیا و صدیقان و شهدا تا روز قیامت را به او می دهند. و زیارت کننده امام حسین( را (با زیارت ویژه)، همراه شهدای کربلا قرار می دهند، و ثواب زیارت انبیا و تمام زائران امام حسین( را برای او در نظر می گیرند.
حال این سؤال پیش می آید که چرا این همه ثواب برای این زیارت در نظر گرفته اند؟
2. محور اصلی زیارت عاشورا مهم ترین محور در اسلام ناب است. حبّ و بغض، تولا و تبرا، (دوستی و دشمنی)، خمیر مایة تمام رفتارهای انسان ها در طول مسیر زندگی، و روح متحرک و مؤثر در وجود انسان های کامل می باشد.
این تولا و تبرا در قالب لعن و سلام، رخ نموده، و خط مشی واقعی یک انسان مسلمان ناب را در وجود او پایه گذاری کرده و او را در مسیر اسلام ناب می برد.
3. تکرار فراوان لعن و سلام و واژه های هم خانواده با این دو مفهوم معنایی خاص و رنگی ویژه به این زیارت می دهد.
4. واژة "لعن" در متن زیارت 22 مرتبه و واژة برائت نُه مرتبه از قاتلان و پیروان و پایه گذاران ستم بر اهل بیت( مطرح شده است.
5. صد بار "لعن" ویژه که نشان دهندة برائت و دوری جستن و فاصله گرفتن از تمام ستم گران و تضییع کنندگان حق محمد و آل محمد و مباشران قتل حسین بن علی( و مقدم داشتن این لعن بر سلام که در هر بار نیز سه مرتبه واژة "لعن" تکرار می گردد که در مجموع 334 بار لعن صریح و برائت در ذهن زیارت کننده با این زیارت آمیخته می شود. که گویای امری مهم و ضروری در جهت فاصله گرفتن از تمام عوامل ستم، ستم گری و ستمگران می باشد.
6. حداقل ده بار سلام بر حسین بن علی( با عناوین بسیار تأثیر گذار بر فکر و روان زیارت کننده دیده می شود، مانند:
السلام علیک یا ابا عبدالله، السلام علیک یا ابن رسول الله، السلام علیک یا ابن أمیر المؤمنین و ابن سید الوصیین، السلام علیک یا ابن فاطمة سیدة نساء العالمین، السلام علیک یا ثار الله و ابن ثاره والوتر الموتور.
و آن گاه تکرار این سلام در تمام متن زیارت و پرداختن به سلام ویژه به تعداد صد بار و در هر بار سه "سلام" بر حسین و یاران حسین و فرزندان حسین، به تعمیق ارتباط و ایجاد احساسی ویژه و نشان دهنده وابستگی کامل به امام شهیدان می انجامد که در هیچ زیارت دیگری دیده نمی شود.
7. در این زیارت بعضی از کلید واژه های مهم با اندکی تفاوت حداقل هر کدام دو بار تکرار می شود، مانند:
اتقرّب إلی الله و إلی رسوله... بموالاتک وبالبراءة ممن قاتلک؛
به سوی خدا و رسول خدا و ... نزدیک می شوم، و این نزدیک شدن با موالات و دوستی تو و برائت از دشمنان و قاتلان تو انجام می گیرد.
أن یجعلنی معکم فی الدنیا والآخرة؛
خدا مرا با شما قرار دهد. هم در دنیا و هم در آخرت.
اللهم اجعل محیای محیا محمّد وآل محمد ومماتی ممات محمد وآل محمد
خدایا زندگی مرا هم چون زندگی محمد و آل محمد و مرگ مرا هم چون مرگ محمد و آل محمد قرار بده.
أن یثبّت لی عندکم قدم صدقٍ فی الدنیا و الآخرة؛
و مرا نزد شما جایگاهی پایدار در دنیا و آخرت مرحمت فرماید.
اللهم لک الحمد حمد الشاکرین لک علی مصابهم؛
خدایا تو را سپاس می گویم همانند سپاس سپاس گزاران و شاکران بر مصیبت بزرگشان.
ستایش و سپاس بر این مصیبت بسیار بزرگ، انسان زیارت کننده را به مقامی والا می برد و او را در تحمّل مصیبت ها پایدار و استوار و ثابت قدم میسازد. تمام این خواسته ها در آماده سازی برای فداکاری و جانبازی برای دین خدا به انسان نیرو می بخشد و او را برای یاری امام مهدی( در حال آماده باش در می آورد.
ج) آموزة مهدویت در زیارت عاشورای حسینی
8 . در این زیارت به طور ویژه دو بار در متن زیارت و یک بار در متن حاشیه ای زیارت به خون خواهی حسین و یاران و فرزندان او در رکاب امام زمان توجه ویژه داده شده است:
وجعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیّه الإمام المهدی من
آل محمّد(.
آمدن این آموزه در متن زیارت و در عبارت های پیرامون این زیارت در روز عاشورا هنگامی که مؤمنان هم دیگر را تسلیت می دهند، چه مفهوم و معنایی دارد؟
و نیز نشر و ترویج و تحکیم این آموزه در رفتار روزانة مؤمنان چه پیامی برای ما دارد؟
در سه عبارت وارد شده در این زیارت چنین می خوانیم:
فأسأل الله الذین أکرم مقامک وأکرمنی بک أن یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من أهل بیت محمد(؛
حالا که این مصیبت بسیار بزرگ بر من وارد شده است و تمام مسلمین و بر اهل آسمان و زمین سنگینی کرده است از خدا می خواهم به خاطر جایگاه بسیار بلندی که نزد او داری و به سبب تو به من کرامت داده است، خون خواهی خون ترا به من روزی دهد، آن هم با رهبری پیروز و منصور و یاری شده از اهل بیت محمد(.
فأسأل الله الذی أکرمنی بمعرفتکم و معرفة أولیاءکم ورزقنی البراءة من اعدائکم أن یجعلنی معکم فی الدنیا والآخرة وأن یثبت لی عندکم قدم صدق فی الدنیا والآخرة، وأسأله أن یبلّغنی المقام المحمود لکم عندالله و أن یرزقنی طلب ثاری مع امام هدیً ظاهر ناطقٍ بالحق منکم؛
از خدایی که معرفت و شناخت شما و دوستان شما را به من کرامت کرده و برائت از دشمنانتان را به من روزی داده، می خواهم که مرا همراه با شما در دنیا و آخرت قرار دهد، و مرا در محبت و یاری شما استوار گرداند، و جایگاه مستحکم و پایداری در محبت و دوستی و نصرت شما به من عطا کند، و از او می خواهم که مرا به مقام ستوده شده در نزد او برساند، و با امامی از اهل بیت محمد( که امامی هدایت کننده و رهبری آشکار و حق خواه و حق گو باشد، به من توفیق دهد که حق شما و خون شما را که خون من هم می باشد مطالبه نمایم. و در این حق شناسی شریک او باشم.
وجعلنا وایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من آل محمد(؛
خداوند ما را با شما از خونخواهان حسین بن علی در معیت و همراهی ولی او، که امام مهدی از آل محمد است، قرار دهد.
این عبارت را شیعیان و دوست داران حسین در روز عاشورا به هم دیگر تذکر می دهند و شعار خود قرار می دهند.
9. می دانیم که خواندن این زیارت در هر روز مورد سفارش بوده و به روز عاشورا اختصاص ندارد.
اگر هر روز ما عاشورا باشد و زیارت عاشورا ورد زبان مؤمنان قرار گیرد، چه مفاهیمی پر ارج و عظیم در تار و پود وجود او کاشته می شود؟
این جاست که زیارت عاشورا یک پل عظیم ارتباطی میان محمدِ خاتم انبیا (
ومحمد خاتم اوصیا( برقرار می نماید، و زمینه های یاری در مهدی یاوران شکوفا می گردد، و مقدمات ظهور در وجود مؤمنان به امام مهدی و بذرهای نهفتة در دلشان آبیاری می شود، و دکترین مهدویت حرکتی پویا و تکاملی مستمر و تأثیر غیر قابل وصف منحصر به فرد پیدا می کند.
توجه ویژه به یاران و دوست داران اهل بیت بسیار قابل تأمل است که خود مقاله ای جداگانه می طلبد و نقشی بسزا در زمینه سازی برای تحقق آرمان مهدویت دارد.
10. در دعای ندبه نیز با جملة "أین الطالب بدم المقتول بکربلا" قیام مهدی آل محمد را تجلی پیروزی قیام حسینی می دانند، و با خاستگاهی چون قیام حسین بن علی و شعاری جان گداز و مصیبتی بسیار بزرگ در تاریخ بشریت، این نهضت عظیم امام مهدی( را به حرکت در می آورد، و جنب و جوش ویژه ای در یاران مهدی و فرزند رشید حسین بن علی به وجود می آورد، تا تمام پایه های ستم گری را در طول و عرض زمین از بُن برکَند.
إنّ ما تضمّنته زیارة عاشوراء من التولّی لأولیاء الله والتبرّی من أعداء الله، والسلام علی الحسین وأنبائه وأصحابه واللعن لأعدائهم، والسلم لمن سالمهم والحرب لمن حاربهم، وما تضمّنته من طلب الثبات والاستقامة فی إحقاق الحق وإبطال الباطل، وإظهار التنفر والانزجار ممّن أسس أساس الظلم علی اهل البیت( وممّن باشر قتلهم وأعان علیه علی مدی الأجبال تجعل من الزائر ثائراً واعیاً منتظراً ومنتصراً للحقّ وأهل الحقّ علی الدوام بقیادة الإمام المهدیّ من آل محمد(، وتصنع من الاعتقاد بالإمام المهدی( وقضیّته واقعاً حیّاً یهیّیء الأرضیّة اللازمة لدولة الإمام المهدی وثورثه التی سوف یقودها من أجل العدل والسلام.
منذر حکیم
ماهنامه انتظار موعود - شماره 17
