پایگاه اینترنتی مجله دانشگاه هاروارد امروز متن گفتگوی اختصاصی با وندی شرمن را منتشر کرد.
شرمن ماه گذشته بازنشسته شد و هم اکنون به عنوان استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل کار خود را در این ترم با دانشجویان علوم سیاسی دانشگاه هاروارد آغاز کرده است.
وندی شرمن برای اولین بار پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای با ایران پاسخگوی چند سوال نشریه اینترنتی این دانشگاه بوده است:
سوال: شما در دوسال گذشته چه مسئولیت هایی را به عهده داشتید؟ آیا با این هدف به مذاکرات با ایران وارد شدید که نتیجه ای از ان بیرون اید یا فکر می کردید این مذاکرات به خودی خود روند رو به جلو داشته باشد؟
شرمن: ما به دنبال جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح های هسته ای و کسب اطمینان از این مسئله بودیم و برای همین وارد مذاکرات با ایران شدیم.
شرمن گفت این وظیفه ای بود که نه از زمان دولت آقای روحانی رئیس جمهور ایران بلکه در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به عهده رئیس جمهور آمریکا بود. البته در زمان احمدی نژاد مذاکرات پیشرفتی نداشت و ما آنقدر در آن موقع جلسات متعدد در این باره با گروه 1+5 برگزار می کردیم که من جلساتی را با آن فشار کاری به یاد ندارم.
سوال: آیا اطمینان از به نتیجه رسیدن مذاکرات داشتید؟
شرمن :
نه مطمئن نبودیم که موفق می شویم و فقط می خواستیم ببینیم شرایط چگونه رقم
می خورد؛ بهرحال رئیس جمهور واضح گفته بود که ما می خواهیم مطمئن شویم که
ایران به سلاح هسته ای دست پیدا نمی کند و به طور کامل فعالیت های هسته ای
ایران صلح آمیز است ؛زیرا اگر ما از اول به یک سری از چیزها امیدوار نبودیم
راهی مذاکرات با ایران نمی شدیم.
همانطور که آقای جان کری وزیرخارجه هم گفته بودند ما می خواستیم مطمئن شویم که می شود از راه دیپلماسی کاری را انجام داد و البته می دانستیم که در صورت شکست دیپلماسی راههای دیگری هم وجود داشت.
سوال: نقطه آغاز این تلاش های ( دیپلماتیک ) کجا بود؟
شرمن: ما می دانستیم که از طریق کشور عمان یک کانال ارتباطی با ایران وجود دارد و ویلیام برنز ( دیپلمات ارشد بازنشسته وزارت خارجه ) و جک سالیوان دیگر دیپلمات خبره وزارت خارجه و مشاور ارشد هیلاری کلینتون وزیر خارجه وقت آمریکا در آنجا کشور ( عمان ) زحمت زیادی کشیده بودند و به همین منظور من در مذاکرات 1+5 شرکت کردم و در واقع همان مذاکرات سری بود که آرام آرام تبدیل به یک برنامه اقدام شد زیرا ما می خواستیم برنامه هسته ای ایران را متوقف کنیم و آن را به مسیری مناسب برگردانیم.
بنابراین مذاکرات هسته ای با ایران شروع شد و خوب هم به پیش رفت و گفتگوهایی که در ابتدا در عمان داشتیم زیربنایی شد برای تداوم مذاکرات در قالب گروه 1+5 تا رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک. البته در جاهایی هم می شد که حس کنیم مذاکرات در حال شکست است.
سوال: به نظر شما پس از دهه ها مقاومت چه اتفاقی افتاد که ایرانی ها به توافق با غرب دست یافتند آیا علت فقط موضوعات اقتصادی بود؟
شرمن:
من فکر می کنم هم موضوع اقتصاد و هم لزوم پایان دادن به انزوای جهانی علل
به توافق رسیدن با ایران در موضوع هسته ای بود؛ در واقع به نظر من مساله
اصلی این بود که آیا جامعه جهانی از فعالیت هسته ای ایران در مقاصد صلح
آمیز راضی می شد به گونه ای که فعالیت های هسته ای ایران محدود شده و تهران
بازرسی های شدید را بپذیرد؟ چون بهرحال ایران باید غنی سازی محدود را می
پذیرفت و برخی بازرسی های سرزده را هم قبول می کرد.
ایران هرگز نمی
خواست فعالیت های هسته ای خود را کنار بگذارد و آنها تاکید می کردند کاملا
فعالیت هایشان صلح آمیز است. البته جهان این حرف ها را باور نمی کرد و ما
باید به شرطی حرفهای ایران را قبول می کردیم که آنها به ما اطمینان خاطر می
دادند که برخی رژیم های بازرسی ؛ محدودیت های غنی سازی؛ نظارت بر برنامه
های پلوتونیم و اقدامات دیگر را قبول خواهند کرد و در سوی مقابل و در صورتی
که ایران این اقدامات را انجام می داد ما می بایست به صورت همزمان تحریم
ها را بر می داشتیم و سرانجام به آن خاتمه می دادیم و این نکته بسیار مهمی
بود.
سوال: ایرانی ها می خواستند در مذاکرات با چه چیزی روبرو شوند و شما چگونه با آن ها اعتماد سازی کردید و با آنها رابطه برقرار کردید؟
شرمن:
من فکر نمی کنم انجام هر کدام از اینها ربطی به اعتماد سازی داشته زیرا
بیشتر پاره ای از مطالب به راستی ازمایی و نظارت مربوط می شده است؛ ما با
ایران بیش از سه دهه بی اعتمادی را تجربه کرده ایم و نمی توانستیم انتظار
داشته باشیم که دو سال مذاکره همه چیز را حل کند اما باید همدیگر را می
شناختیم و می فهمیدیم.
در طول مذاکرات با ایران یکی از مذاکره کنند گان
ارشد ایرانی پدربزرگ شد و اتفاقا نظیر چنین اتفاقی با به دنیا آمدن نوه ام
برای من هم روی داد و ما فیلم نوه هایمان را به هم نشان دادیم.
پس هم
اتفاقات شخصی و هم لحظات انسانی در جریان مذاکرات روی داد اما بعد از همه
این حرفها ما فورا به مذاکرات می چسبیدیم و سفت و سخت به دنبال کسب نتیجه
بودیم؛ پس این توافقی نبود که با اعتماد شکل گرفته باشد و توافقی بود که بر
اساس راستی آزمایی و تعهدات ویژه بود که می بایست با نظارت و شفاف سازی
همراه می شد.
سوال: چه چیزی رسیدن به این توافق را سخت می کرد؟ بهرحال هرکدام از طرفها (کشورهای گروه 1+5 ) دارای منافعی بودند؛ کلید موفقیت چه چیزی بود؟
شرمن:
من فکر می کنم اتحادیه اروپا در مسیر هماهنگ کردن کشورهای طرف مذاکره با
ایران کار واقعا بزرگی انجام داد و ما به همان ادندازه ای که در مذاکره با
ایرانی ها وقت می گذاشتیم به همان مقدار با یکدیگر ( کشورهای عضو گروه 1+5 )
جلسه برگزار می کردیم تا بیشتر با هم هماهنگ شویم.
در واقع من در جایی
به طنز گفتم که ما خودمان در آمریکا زنجیره ای از مذاکرات را داشتیم؛ ما
هم باید با دولت صحبت می کردیم؛ هم با سناتورها تبادل نظر می کردیم؛ هم
مراقب برهم نخوردن منافع خارجی ایالات متحده می بودیم و سرانجام ما با
شرکای بین المللی مان هم حرف می زدیم و سپس با ایران مذاکره می کردیم.
بنا بر این ما مذاکرات بسیار بسیار پیچیده و چند جانبه ای داشتیم چه در داخل با مسئولان مان؛ با جهان و بعد با ایران.
اما فکر می کنم چون می دانستیم منافع ما در کجا قراردارد تلاش می کردیم که
نتیجه ای حاصل شود و برای همه ما مهم بود که به یک فرمول اجرایی که به نفع
همه باشد دست پیدا بکنیم. فکر می کنم همه ما همین فکرها را در گروه مقابل
ایران در سر داشتیم که به هدفمان که عدم اجازه به ایران برای دستیابی به
سلاح هسته ای بود برسیم.
شرمن در ادامه مصاحبه خود با مجله دانشگاه
هاروارد در پاسخ به این پرسش که: آیا به جاهایی در مذاکره با ایران رسیدید
که فکر می کنید نباید به آن مصالحه ها با ایران دست می یافتید؟
شرمن: ببینید به‌هرحال در طول این مذاکرات باید تصمیمات سختی گرفته می شدند؛ بهرحال امید هر فردی هم به تکامل رساندن یک فعالیت بود اما هیچ وقت نمی توانیم بگوییم همه چیز باید حتما کامل و بر طبق خواسته ما رقم بخورد، چون محال است. اما بهرحال ما کاری را کردیم که رئیس جمهور می خواست.
سوال: آیا فکر می کنید این توافق هسته ای با ایران می تواند به یک مدل برای رسیدن به توافق با دیگر کشورها تبدیل شود؟
شرمن:
من فکر می کنم اساسا برخی توافقات قابل تعمیم به توافقهای دیگر با سایر
کشورها هستند. من هیچ اشکالی در این میان نمی بینم که ما نتوانیم این الگو
را به مدل های دیگر ربط دهیم. همین الان من با گروهی از اندیشمندان علم
روابط بین الملل مشغول به کار هستم که بتوانیم تحت عنوان برنامه مطالعاتی (
تغییر مذاکرات ) به مطالعه کنندگان فن مذاکره یاد بدهیم که چگونه می شود
بزرگترین چالش های پیش روی جهان را با مذاکره حل کرد و گاهی اوقات هم با
موفقیت پشت سر گذاشت.
مسایلی نظیر نحوه برخورد با ایران؛ بحران های
خاورمیانه؛ فعالیت های کره شمالی در شبه جزیره کره و بحران کوبا می توانند
باز هم در چارچوب فن مذاکرات بگنجند و مورد آزمون قرار گیرند.
سوال: یکی از عکس هایی که از شما منتشر شد، عکسی بود که پس از توافق وین از شما گرفته شد؛ شما در آن عکس در هواپیما در کنار جان کری نشسته بودید و داشتید با خوشحالی با وزیرخارجه آمریکا نوشیدنی می خوردید؛ چه حسی در آن موقع داشتید؟
شرمن: من در آن لحظه حس فردی را داشتم که به همراه گروهی از همراهانش یک کار بزرگ را انجام داده بودند. ما در آن موقع و حتی قبل از ترک وین شروع کردیم به تلفن زدن به سناتورهای کنگره آمریکا و همچنین به حامیان توافق هسته ای با ایران؛ ما میدانستیم به محض ورود به آمریکا باید برای چانه زنی های داخلی فشرده خود را اماده کنیم پس عملا فرصتی نداشتیم و بنابراین در داخل هواپیما فرصت را غنیمت شمرده و به هم گفتیم: بالاخره توانستیم واقعا کاری انجام دهیم!
سوال: در روزی که از وزارت خارجه بازنشست شدید نقل قولی از شما شنیده شد که شما گفته بودید: کار در کنار خاصیت روحیه دهی که دارد؛ کشنده هم هست. سوال ما این است که شما شخصا 4 سال آخر فعالیتتان در وزارت خارجه را چگونه ارزیابی می کنید؟
شرمن:
خب به‌هرحال من معاون وزارت خارجه آمریکا بودم و این سمت یعنی اینکه فقط
ایران حوزه کاری من نبود و می بایست حواس من به همه مناطق جهان متمرکز می
شد.
یک معاون وزیر خارجه باید به بسیاری از چیزها حواسش را جمع کند اعم
از موضوعات مربوط به سفارت خانه های آمریکا در خارج از کشور و کارمندان و
وضعیت دیپلمات ها.
در طی این چهار سال؛ علاوه بر مذاکراتی که با ایران
داشتیم من به 54 کشور جهان در چارچوب 97 سفر مختلف عزیمت کردم و فقط در
جریان مذاکرات با ایران من 27 شب؛ در هتل وین اقامت کردم.
پس همانطور که گفتم علاوه بر موضوع ایران من در این سالها با موضوعات سیاسی دیگری مربوط به لیبی ؛ سومالی ؛ افغانستان و عراق سروکار داشتم.
من به عنوان معاون وزیرخارجه آمریکا می بایست در هر جا در دسترس تماس تلفنی دیپلماتهای وزارت خارجه قرار می گرفتم ؛ یعنی اینکه من روز و شب نداشتم و هر فردی بسته به اینکه در چه وقتی از شبانه روز در یک کشور قرار داشت اگر می خواست به من زنگ بزند من باید تلفن او را جواب می دادم .
سوال: به نظر شما دانشجویان دانشگاه هاروارد چه چیزهایی می توانند از شما یاد بگیرند؟
شرمن:
من امیدوارم آنها بتوانند یاد بگیرند که چه زمانی مذاکره روی می دهد و شما
چگونه باید بر مشکلات روبرو شوید و چگونه باید دید کامل و 360 درجه به
مسایل پیرامون خود داشته باشید.
شما باید همه جوانب را در مذاکره ببینید به خصوص در مذاکراتی که با چند کشور روبرو هستید.
شما باید قطعات پازل در یک مذاکره را ببینید و راه متصل کردن حلقه های
پازل به هم را بلد باشید و بدانید که اگر قطعه ای باید جا به جا شود باید
سایر قطعات را هم در هماهنگی با آن قطعه جا به جا کرد و همچنین دانشجویان
باید بدانند که قرار نیست الزاما مذاکرات در یک اتاق انجام شود؛ یک مذاکره
می تواند در سی ان ان باشد ؛ می تواند در کنگره آمریکا صورت گیرد و می
تواند در مجلس ایران یا مجلس بریتانیا سرو شکل بگیرد.
پس مذاکره فقط در
یک اتاق رخ نمی دهد و مذاکره در خلال یک سیاست بسیار پیچیده و تو در تو
انجام می شود و اگر شما نتوانید برخوردها و تعارضات را بفهمید؛ نخواهید
توانست به پایانی خوب در آن دست پیدا کنید.
