شماس شامی/ نوشته مجید قیصری/ انتشارات افق/ 159 صفحه
داستان اجازه ندارد تاریخ را تحریف کند، اما این امکان و ظرفیت را داراست که تاریخ را از زاویهای نو به روایت بنشیند، گویی که آن را باز میآفریند. این کتاب نگاهی متفاوت به واقعه عاشوراست. شمّاس کلمه سریانی به معنای خادم کلیسا است و این داستان، ماجرای محققی سوری است که برحسب اتفاق کتابی قدیمی را در شهر حلب به دست میآورد. متن اصلی گزارشی که محقق سوری آن را یافته به زبان لاتین است که شخصی به نام یولیوس آن را نوشته است و در این گزارشِ مفصل به حوادث بعد از واقعه کربلا میپردازد. نویسنده گزارش محافظ یا خادم مخصوصِ عالیجناب جالوت، نماینده وقت امپراتور روم بوده است. در بخشی از گزارش، حوادث مربوط به دربار بنیامیه و شهر شام در سال 61 هجری قمری مطابق 682 میلادی، بیان شده است. اگر خواننده تا انتها با داستان همراه شود متوجه میشود که داستان به صورتی معماگونه پیش میرود؛ این رمان به موضوع جابهجایی سفیران روم در شام میپردازد و اطلاعات پراکندهای که در منابع تاریخی وجود دارد در آن جمع شده است و نویسنده با استفاده از شخصیت روایتگر شمّاس سعی کرده آنها را همانند نخ تسبیح به یکدیگر متصل کند نویسنده بارها درباره این کتاب تأکید کرده است که «شمّاس شامی» رمان است نه تاریخ.
تشنهلبان/ نوشته حمید گروگان/ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان/ 320 صفحه
کتاب حاضر در واقع از کتابهای «مقتل» ویژه نوجوانان و مخاطبان عمومی بهشمار میرود و در آن، وقایع کربلا و حماسهآفرینان عاشورا با ذکر نام و شیوه شهادت و شرح مطالب بیان شده است. همچنین شعرهایی متناسب با هر مطلب از شاعران مختلف نظیر حافظ انتخاب شده است. قالب، تصویرگری و جنس کاغذ کتاب، این مجموعه را از کتابهای موجود در این زمینه متمایز ساخته است؛ تصویرگری و صفحهآرایی چشمگیرِ این کتابِ منحصر به فرد، به گونهای است که نمونهای زیبا و به یاد ماندنی از هنر گرافیک و تصویرسازی را به نمایش گذاشته است. تصویرگری کتاب تشنهلبان را هاجر سلیمینمین و طراحی گرافیکی آن را کوروش پارسانژاد بر عهده داشتهاند.
نویسنده با رجوع به معتبرترین منابع تاریخی عاشورا، حوادث این روز بزرگ را آنچنان با دقت و جز به جز روایت کرده که خواننده خود را در گرماگرم نبرد اصحاب سالار شهیدان علیهالسلام با سپاه کفر مییابد و از مشاهده دلاوریهای شهیدان کربلا به وجد آمده و بر مصیبت وارد شده به خاندان گرامی پیامبرصلیالله علیه و آله اشک میریزد. مقتل بلند عاشورایی تشنهلبان پاسخی به نیاز جامعه، به ویژه نوجوانان برای خواندن یک اثر مناسب مذهبی است. در نگارش این کتاب، بیش از 30 منبع استفاده شده است و تاجاییکه به منابع و مآخذ دسترسی داشتهاند، تلاش شده به معرفی آن گروه از اصحاب عاشورا پرداخته شود که از آنان، یافتههایی روشن، مستند و تقریباً خالی از ابهام در دست است. در انتهای کتاب نیز نَسَبنامه امام حسین علیه السلام ذکر شده است.
10 قصه عاشورایی برای بچهها/ نوشته فریبا کلهر/ انتشارات قدیانی/ 127 صفحه
در این کتاب 10 شخصیت تأثیرگذار در واقعه عاشورا، به عنوان محور این قصهها انتخاب شده و برای مخاطبان کودک در گروه سنی «ج» با زبان ساده و ملموس و تصویرگری جذاب روایت شده است. در این قصهها هیچکدام از شخصیتها نام حقیقی ندارند؛ هر شخصیت به صفتی معروف است که با همان صفت معرفی میشود. برای نمونه در این داستانها منظور از مرد آزاد، امام حسین علیهالسلام و منظور از مرد پارسا، امام سجاد علیهاسلام است. این فرم روایت داستانها برای مخاطب کودک و نوجوان بدیع و جذاب است. این کتاب برگزیده پانزدهمین جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.
«مسلم»، «حبیب»، «حر»، «زهیر»، «حضرت قاسم علیهالسلام »، «حضرت علیاصغر علیهالسلام »، «حضرت علیاکبر علیهالسلام »، «حضرت زینب سلام الله علیها»، «حضرت ابوالفضل علیهالسلام » و «حضرت علی بن الحسین علیهالسلام » قهرمانانی هستند که قصة آنان در این کتاب به زبانی زیبا و کودکپسند روایت شده است. در بخش پایانی هر داستان خلاصهای از قصه با عنوان «قصهای که خواندی...» آمده که بهگونهای مکمل داستان است.
ضیافت بلا: مقامات سلوکی در زیارت عاشورا/ نوشته سید محمدمهدی میرباقری/ انتشارات تمدن نوین/233 صفحه
کتاب«ضیافت بلا» در دو فصل با عنوانهای «سیر و سلوک متعارف» و«مقالات سلوکی از زیارت عاشورا» تنظیم شده و مباحثی مانند «عزم و تصمیم انتخاب معبود»، «محاسبه»، «توبه» و «رجوع الیالله»، «سلام به ولی خدا» و «علت عقب ماندن افراد مختلف از قافله عاشورا» را بررسی کرده است.
اثر حاضر، تنظیم متن سخنرانی حجتالاسلام محمدمهدی میرباقری درباره مقایسه ارکان و مراحل سیر و سلوک متعارف و سیر و سلوک با بلای معصومین(ع) است که در سال 1377 ارائه شد.
به نظر نویسنده کتاب «هدف از خلقت چیزی جز قرب و لقاء حضرت حق نیست، لذا شناخت راه وصول به این هدف بزرگ برای رسیدن به آن بسیار مهم و ضرورری است و برای رسیدن به این راه دو نوع مسیر پیشبینی و پیشنهاد شده است، راه نخست، راه بزرگان و علمای اخلاق و برخی کتابهای معرفت به استناد آیات و روایت است و راه دوم سلوک با شفاعت اولیای خدا و بلای آنهاست. اگر راه نخست را همچون عبادت در ایام عادی سال فرض کنیم، راه دوم به منزله شب قدر است و راهی کوتاهتر برای رسیدن به لقای پروردگار است، که دعاهایی مانند زیارت عاشورا این راه را هموارتر میکنند.»
این کتاب، تلاش دارد با نگاهی جدید به زیارت عاشورا، این دعا را راهی برای رسیدن به سلوک الیالله و نزدیک شدن به امامان معصوم(ع) معرفی کند.
جامهدران/ سروده سعید بیابانکی/ انتشارات فصل پنجم/ 77 صفحه
این کتاب شامل 35 قطعه از اشعار سعید بیابانکی است که بیشتر آنها در قالب غزل است، اما 2 مثنوی و 3 چهارپاره نیز در میان آنها وجود دارد. اشعار سعید بیابانکی با موضوعات مذهبی از جمله انتظار، مدح و منقبت معصومین (علیهمالسلام) که پیش از این به صورت پراکنده در کتابهای «نیمی از خورشید»، «نه ترنجی نه اناری»، «سنگچین» و نیز در مطبوعات و دنیای مجازی منتشر شده بوده، در کتاب «جامهدران» گردآوری شده است. از عناوین این مجموعه شعر، میتوان به «درنگ»، «علی»، «خوشه پروین»، «دو بیت اشک»، «زیارت»، «کوه»، «اسبهای بیرکاب»، «نیمی از خورشید»، «عصر عاشورا»، «سپیدار»، «مشرق فردا»، «ای گنج نوشدارو» و... اشاره کرد.
قطعهای از اشعار این مجموعه با عنوان «عصر عاشورا»:
لبانمان همه خشکاند و چشمها چه ترند/ درون سینه من شعرها چه شعلهورند/ نیامد آن سبویی عطش بنوشدمان/ هزار سالها گذشته است و چشمها به درند/ چه رفته بر سر آن دستهای آبآور/ که خیمههای عطش سوز تشنه خبرند/ کجاییاند مگر این سران سرگردان؟/ که از تمام شهیدانِ روزگار سرند...
سلوک عاشورایی (دوره دهجلدی)/ نوشته حاج آقا مجتبی تهرانی/ مؤسسة فرهنگی و پژوهشی مصابیحالهدی
عالم عامل ربانی و مرجع بزرگوار، حضرت آیتالله حاج آقا مجتبی تهرانی در ایام محرم و صفر دهه نود، در جلسات اخلاق و معارف اسلامی خود به بررسی ابعاد گوناگون حرکت و قیام امام حسین(علیهالسلام) پرداختهاند که متن این مباحث با عنوان «سلوک عاشورایی» منتشر شده است. مهمترین ویژگی بینظیر این مجموعه این است که به بهترین روش نشان میدهد که چگونه امام حسین(علیهالسلام) با نهضت خود دین جدشان را زنده نگهداشتهاند. منازل دهگانة این مجموعه عبارتاند از: تعاون و همیاری؛ امر به معروف و نهی از منکر؛ هجرت و مهاجرت؛ دین و دینداری؛ استقامت و پایداری؛ حق و باطل؛ عزّت و ذلّت؛ غیرت دینی؛ بینش و نگرش؛ شرح خطبه منا.
در فرازی از جلد اول حاج آقا مجتبی میگوید: «یک وقت است که در دریا افتادهای و خودت به چیزی متمسک میشوی و بیرون میآیی، اما یک وقت است که کسی دستت را میگیرد و بیرون میکشد، این قایق نجات است... یعنی نمیگوید دستت را به من بده بلکه خودش دست غریق را میگیرد و از ورطه هلاکت بیرون میکشد و حسین(علیهالسلام) کشتی نجات است.
گزارشی مستند از حوادث بعد از کربلا/ نوشته محمد محمدیان/ انتشارات امیر کبیر/160 صفحه
در این کتاب حوادث بعد از شهادت امام حسین (علیهالسلام) تا ورود کاروان اسیران به کوفه و سپس شام و بازگشت آنها به کربلا و پس از آن به مدینه در چهل بخش روایت میشود. سعى و تلاش در این مجموعه بر این بوده است که مطالب ارائه شده مستند به کلام معصومین(علیهمالسلام) و یا افراد موثق و مورد اعتماد باشد و از کتابهاى تاریخى معتبر که نزد اهل فن پذیرفته هستند، استفاده شود و در عینحال از نقل مطالبى که با محکمات و اصول اساسى مکتب اهل بیت(علیهمالسلام) منافات دارد، اجتناب شده است. نگاه اصلى در این کتاب نگاه اثباتى بوده است، بدین معنا که تلاش شده، نقلهاى معتبر و مستند از حادثه عاشورا که در میان آثار روایى و تاریخى ما وجود دارد ارائه شود، اما نگاه سلبى و بیان موارد غلط و غیرواقعى و دست گذاشتن بر موارد تحریف شده در آن نیامده است. اهتمام ویژه نویسنده بر استفاده از صحیحترین و قطعیترین و بیخدشهترین نقلها و روایات تاریخی مهمترین وجه تمایز کتاب با آثار مشابه است.
با کاروان حسینی (دوره دو جلدی)/ نوشته علی شاوی - محمد جعفر طبسی - عبدالحسین بینش/ انتشارات زمزم هدایت
نویسندگان این اثر ارزشمند، در این پیجویی تاریخی، درباره دوران امامت امام حسین(علیهالسلام) و پس از آن تا هنگام بازگشت کاروان حسینی به مدینه به رهبری امام سجاد(علیهالسلام) مطالعهای تحلیلی و انتقادی انجام داده و کوشیدهاند تا جنبههای ناشناخته و پنهان و نیز نکات ارزشمندی که تاکنون، چنانکه باید، به آن پرداخته نشده و نیز حقایقی که در پس پردههای دروغ پنهان مانده و یا دروغهایی که لباس حقیقت پوشیدهاند را آشکار سازند و برای تحقق این مهم نگاهی تحلیلی و در نوع خود بدیع، کمنظیر، عمیق و مستند به تاریخ اسلام دارند، تحلیلی که از زمان شکلگیری جبهه نفاق در مکه همزمان با دعوت علنی رسول مکرم(صلیاللهعلیه)، تا زمان ظهور منتقم خون حسین(علیهالسلام) را در نظر دارد.
فراموشان؛ داستانی از واقعه کربلا/ نوشته داوود غفارزادگان/ انتشارات قدیانی/ 96 صفحه
کتاب «فراموشان» در بردارنده شش روایت با عناوینی نظیر «روایت همسر زهیر بن قین»، «روایت یکی از سربازان حُر بن یزید ریاحی»، «روایت غلام عبیدالله بن زیاد» و... است. اگرچه روایت کتاب سرانجام همان حادثة عظیم کربلا را بازنمایی میکند و همه آنها از همان واقعه کربلا سخن میگویند، ولی از زاویه و نظر خود و نه همچون مقاتل از زبان یک راوی دانای کل. این رویکرد، علاوه بر جانبخشی به شخصیتهای فراموششده تاریخ، به معنای نگاه به واقعه عاشورا از زاویهای تاکنون دیده نشده است. جزئیات و ظرایفی از آن نقل شده که تاکنون برای مخاطب نوجوان ناشناس بوده است؛ بدینترتیب، نویسنده توانسته به عنوان فرعی کتاب خود یعنی «داستانی از واقعه کربلا» دست یابد؛ بدین معنا که هم از عناصر روایی داستان بهره جوید و هم واقعه کربلا را بیان کند. این نقلهای متفاوت از زبان اشخاص مختلف با نسبتهای متفاوت با شهدای کربلا احساساتی متفاوت را به خواننده منتقل میکنند که کمتر در مقتلخوانیهای مرسوم با آن مواجه شده و این از مهمترین ویژگیهای این کتاب است.
حماسه و عرفان/ نوشته آیتالله جوادی آملی/ مرکز نشر اسراء/ 421 صفحه
در این کتاب، اصول و بنیانهایی از دو فضیلت انسانی «حماسه» و «عرفان»، شناسایی شده تا با تبیین جایگاه هر یک، زنگارهای باطلی که موجب دور نگهداشتن یکی از دیگری است زدوده شود چرا که اتحاد و ائتلاف این دو، مکمل یکدیگر است و معرفتی که با حماسه و خروش ضد مظاهر طاغوت و دشمنان راه حق همراه نباشد هرگز راه به جایی نخواهد برد. همچنانکه حماسه و دشمنستیزی بدون معرفت و شناخت نیز نه تنها نمیتواند سلحشور میدان رزم را به اوج قله سعادت رهنمون باشد بلکه به گواه تاریخ، چهبسا وی را به حضیض شقاوت نیز سوق دهد.
این کتاب در سه بخش سامان یافته است که بخش نخستینِ آن هماهنگی آیین اسلام با فطرت نام دارد، در بخش دوم با عنوان فضیلتِ حماسه و عرفان، به موضوعاتی مانند معنای حماسه، معنای عرفان، فرق عارف با دیگران در عبادات، جمع بین حماسه و عرفان و... میپردازد و سِرّ هماهنگی عرفان و حماسه را بیان میدارد.
بخش پایانی کتاب با عنوان عارفان حماسهساز و حماسهسازان عارف، شامل پنج فصل است که عبارتاند از: امیر عارفان و سرآمد حماسهسازان؛ سید مظلومان و پیشاهنگ شهیدان؛ مظاهر عرفان در حادثة عاشورا؛ جلوههای حماسی عاشورا؛ سید ساجدان و زینت عابدان.
حسین بن علی(علیهالسلام)، امام شهدا/ نوشته مرضیه محمدزاده/ انتشارات مجتمع فرهنگی عاشورا/ 856 صفحه
این کتاب دارای چهار فصل است که در هریک، به زندگانی و نهضت امام حسین(علیهالسلام) در ادوار تولد تا امامت، امامت تا شهادت و پس از شهادت ایشان اشاره شده است و درنهایت در فصل چهارم به تبیین مواریث علمی و احادیث و روایات رسیده از امام(علیهالسلام) پرداخته است. مطالب و درونمایه کتاب مستند و با بهرهگیری از منابع اصیل و درجه اول و همچنین منابع دوران معاصر در حوزه زندگانی و نهضت حسینی نگاشته شده است. نثر کتاب روان، رسا و امروزین است و نکات آموزنده و تحلیلی در کنار روایات تاریخی آمده است. همچنین زندگی و شخصیت امام حسین(علیهالسلام) و فلسفه قیام و پیام عاشورا و شهادت ایشان و نتایج آن بررسی شده است و در این رهگذر، اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی جامعه اسلامی در این دوران را تحلیل و ارزیابی کردهاند تا نشان دهند که جامعه اسلامی دورمانده از تربیت حقیقی اسلامی بعد از رحلت نبی اکرم(صلیالله علیه و آله) چه مسائل و مصائبی را برای میراث ارزشمند آن حضرت یعنی دین و آلطاهرش(علیهالسلام) ایجاد کرد.
شهیدان جاوید و دوزخیان جاوید/ نوشته مرضیه محمدزاده/ انتشارات بصیرت/ 373 صفحه
بخش شهیدان جاوید:
این کتاب به بررسی شخصیت و نسبشناسی افرادی پرداخته که در قیام کربلا و راه یاری امام حسین(علیهالسلام) به شهادت رسیدند. نویسنده اثر برای دستیابی به حقایق در اینخصوص، به نقد علمی و تحقیق و پژوهش گسترده تاریخی و بررسی تطبیقی منابع مختلف و دست اول پرداخته و سعی کرده به سؤالاتی ازایندست دربارة یاران وفادار امام حسین(علیهالسلام) پاسخ دهد: یاران امام(علیهالسلام) چه کسانی بودند و تعداد آنها چند نفر بوده است؟ تبار، قبیله و زادگاهشان کجا بوده است؟ چه ویژگیها و خصوصیاتی داشتند و چگونه انتخاب شدند؟ در چه زمانی به امام(علیهالسلام) پیوستند و در نهضت شکوهمند امام(علیهالسلام) چه جایگاهی داشتند؟ نحوه و زمان شهادت آنان چگونه بود؟ پاسخ به این پرسشها از دیرباز تاکنون دغدغه محققان و تاریخنویسان و عموم علاقهمندان به امام حسین(علیهالسلام) بوده است.
بخش دوزخیان جاوید:
معرفی جبهه باطل در واقعة عاشورا، برای به دست آوردن تحلیل جامعی از واقعه عاشورا و عبرتآموزی از سرنوشت ایشان ضروری است. در این پژوهش به ویژگیهای قاتلان امام حسین(علیهالسلام) از نظر تبار، قبیله، زادگاه، عاقبتشان و از همه مهمتر دلایلی که باعث شد تا در جبهه باطل علیه حق چنین حضوری فعّال و محوری را داشته باشند پرداخته شده. کتاب در دوازده بخش نظام یافته که عبارتند از: زندگی و سرانجام بنیامیه (ابوسفیان، معاویه و یزید)؛ والی کوفه، عبیدالله بن زیاد؛ امیر سپاه کوفه، عمربن سعد؛ فرماندهان سپاه اموی نظیر شبثبن ربعی، شمربن ذیالجوشن و...؛ فرماندهان طوایف و قبایل؛ قاتلان اصحاب و خاندان امام حسین (علیه السلام)؛ قاتلان امام حسین (علیه السلام)؛ کسانی که در صحنه کربلا بهطور مستقیم با آن حضرت جنگیدند و یا ضربهای وارد ساختند، اسبی بر پیکر امام تازاندند، یا دست به غارت خیمهها زدند و حاملین سرهای شهدا.
