صراط: نشست نقد و بررسی «کوچه بی نام» با حضور «محمدتقی فهیم» و «جبار آذین» از منتقدین سینما در حالی برگزار شد که بر خلاف توافق قبلی، هاتف علیمردانی و منصور لشگری قوچانی در جلسه حاضر نشدند.
فیلم در راستای فیلم های افراطی به موضوعات اجتماعی ساخته شده
به گزارش فارس، در ابتدای بحث «محمد تقی فهیم» گفت: این فیلم از جمله تولیداتی است که سینمای ایران در مقطعی، گرایش افراطی به سمت طرح و نمایش موضوعات اجتماعی با پایان بندی های باز داشته است و فیلمساز سعی کرده در این فیلم پایان باسمه ای رضایت آمیزی را رقم بزند. سینمای ایران سه دوره شاهد تولید انبوهی از فیلم هایی با گرایش اجتماعی بود.
فیلم مخاطب را به لحاظ عاطفی درگیرمی کند نه تفکر
وی افزود: فیلم نکاتی در بخش «موضوع» و «مضمون» و همچنین اِلمان هایی در بخش فرم و ساختار دارد که مخاطب خودش را درگیر می کند. بنابراین قبل از اینکه فیلم بتواند مخاطب را به فکر بیندازد بیشتر تلاش دارد از طریق عاطفی، مخاطبش را جذب کند.
فیلم دارای قصه کاملی نیست
این منتقد سینمایی با بیان اینکه فیلم «کوچه بی نام» مقدمه کوتاهی دارد تصریح کرد: هرچند که معتقدم کلیت اثر می تواند مقدمه چند فیلم دیگر باشد ضمن اینکه فیلم به تنهایی دارای قصه کاملی نیست. از سوی دیگر، فیلم خیلی زود از مقدمه عبور می کند و قلابش تماشاگر را جذب می کند به گونه ای که ما در فیلم شاهد دو سقوط در فیلم هستیم یکی سقوط بچه در چاه و دیگری سقوط هواپیما. لذا با این دو سقوط و با این دو نقطه عطف مهم، فیلمساز توانسته تماشاگر را به فضای تعلیق آمیز وارد کند و او را تا آخر نگه دارد. اما نکته ای که ما از سینمای اجتماعی انتظار داریم که همانا جذب تماشاگر و تلنگر به اندیشه مخاطب است را در فیلم نمی بینیم.
شخصیت ها متحول نمی شوند
محمد تقی فهیم اضافه کرد: ما در فیلم با حاجی مهدی (با بازی فرهاد اصلانی) روبرو هستیم که یک آدم مذهبی است که در گذشته اشتباهات و انحرافاتی داشته است، آدم منفعلی بوده اما در نهایت آدم خوبی است اما آدم خوب بودن کفایت نمی کند. فیلم به صرف اینکه یک رویکرد واقعیت گرایانه داشته باشد کافی نیست بلکه فیلم به درامی نیاز دارد که به تحول شخصیت ها منجر شود.
برخی فیلم ها به ورطه خواهر فروشی افتادند!
فهیم اظهار داشت: متاسفانه اغلب فیلم های اجتماعی ما به ورطه ای افتاده اند که یک سینمای فقیرانه، ناقص و بدون قصه را شکل می دهد که گویا فقط چند جمله به ظاهر فاخر دارند. همین الان در اکران، فیلم هایی داریم که به ورطه خواهر فروشی افتاده اند! یک موقع غیرت این مملکت طوری بود که «قیصرها» در سینما ظهور می کردند و انتقام تجاوز به خواهرانشان را می گرفتند، اما امروز در سینمای اجتماعی ما، خواهرانشان را می فروشند و از مادرهایشان به عنوان جاسازی مواد مخدر استفاده می کنند!
علیمردانی توانایی ساخت یک اثر سروپا را دارد اما در مضمون ضعیف است
وی افزود: آقای علیمردانی فیلمساز نوجویی است که توانایی ساخت یک اثر خوب را دارد اما در بحث مضمون به سمتی غلتیده است که فکر می کند همه مشکلات در خانواده های مذهبی است. در حالی که باید بدانیم بیشترین آمار «اعتیاد و فساد» در اقشار مرفه جامعه است اما فیلمساز وقتی می خواهد به سمت بیان این نوع موضوعات برود یک خانواده فقیر را پیدا می کند و تا جایی که قدرت داشته باشد آن را له می کند. امروزه فیلمسازان ما به سمت «سنت» می روند و تصور می کنند آنانند که باید ادامه دهنده جریان فیلمفارسی و جریان مبارزه سنت و مدرنیته باشند! فکر می کنند چون سینما بر اساس کهن الگوی قدیمی و عقب ماندگی کاراکترهای مذهبی استوار است بلافاصله همه قواعد ارسطو را در درام کنار می گذارند و به بحث سنت می پردازند در حالی که اینگونه نیست.
تحقیق در این نوع فیلم ها بسیار ضروری است
این منتقد گفت: نباید انتظار داشته باشیم که فیلمسازان ما به سمت مذهب نروند چون ما یک کشور مذهبی هستیم اما منصف بودن فیلمساز در طرح این نوع مضامین مهم است. ضمن اینکه تحقیق در این نوع فیلم ها امر بسیار ضروری است.
نباید سطحی‌ترین کاراکترها «مذهبی» نشان داده شوند
وی ادامه داد: ما در فیلم کوچه بی نام شاهد خانواده ای هستیم که همه افراد آن به لحاظ شخصیتی تخت هستند یعنی بخشی «سیاه» و بخشی دیگر «سفید» هستند. بخشی در مفاسد اسیر شدند و بخشی تلاش دارند در دایره سنت و مسائل ظاهری مذهبی دست و پا بزنند به عبارت بهتر، شخصیت ها شناسنامه ندارند. بنابراین نباید بدون شناخت لازم و تحقیق، آدم هایی را دستمایه فیلم قرار داد که دارای ویژگی های مذهبی هستند.
کشور ما در زمانی که جهان مدعی بود دوران مذهب به پایان رسیده، انقلابی با رویکرد مذهبی انجام داد که حتی بر روی منطقه نیز تاثیرگذار بوده است. لذا مذهبی که این همه قدرت دارد چطور باید سطحی ترین کاراکترهای سینمایی اش، مذهبی باشند! چرا ما نباید فیلم هایی داشته باشیم تا نمایندگان تفکرات مذهبی در فیلم ها حضور داشته باشد؟
«کوچه بی نام» مقبول ترین فیلم هاتف علیمردانی است
در ادامه «جبار آذین» منتقد دیگر این برنامه «کوچه بی نام» را در میان آثار علیمردانی مقبول تر دانست و گفت: به نظر می رسد آقای هاتف علیمردانی به عنوان یک فیلمساز نواندیش و تجربه گرا، مسیر خوب و رو به جلویی را در سینما طی کرده و فیلم های ایشان گام به گام از حرفه ای شدن او حکایت می کنند. شاید بتوان گفت فیلم «کوچه بی نام» مقبول ترین فیلم ایشان محسوب می شود.
ملودرامی شکل نگرفته است
وی با بیان اینکه «کوچه بی نام» قرار بوده یک ملودرام اجتماعی و خانوادگی باشد اما اینگونه در نیامده است تصریح کرد: برای ایجاد ملودرام، ملزوماتی لازم است اما چون این فیلم، قصه پرداخت شده ای ندارد و شخصیت ها پردازش درستی ندارند و قصه به سامان نمی رسد بنابراین ملودرام هم شکل نمی گیرد و در نتیجه ، مخاطب نیز نمی تواند با خانواده فیلم ارتباط لازم را برقرار کند.
فیلم نه ملودرام است نه اثر اجتماعی
این منتقد ادامه داد: متاسفانه در فیلم اصلا شخصیتی وجود ندارد و تنها فردی که روی شخصیت آن قدری کار شده حاج مهدی است. حتی در مورد فروغ و احترام که جای کار بیشتری می طلبیده تا بتوانند قطب های درام را شکل ببخشند کم کاری نشده است. بنابراین به این فیلم نه می توان عنوان ملودرام نه فیلم خانوادگی و نه حتی یک اثر اجتماعی - با تمام این ویژگی هایی که این موارد دارند – خطاب کرد.
به گفته جبار آذین، فیلم در حالی برای گفتن حرفهایش از قصه یک خانواده سنتی بهره گرفته که حتی نتوانسته به خوبی قصه را پرداخت کند.
بازیها، میزانسن و صحنه آرایی فیلم خوب است
آذین با بیان اینکه فیلم «کوچه بی نام» مشکلات پرداختی زیادی دارد و آنجایی که قرار است به آیین ها وسنت های این خانواده بپردازد به سرعت عبور می کند اظهار داشت: کارگردان با وجودی که تلاش زیادی کرده برای اینکه این فیلم حرفه ای تر باشد اما در ساخت فیلمی در قالب ژانر اجتماعی و خانوادگی ناموفق عمل کرده است اما در بخش هایی از فیلم همچون گرفتن بازیهای خوب، میزانسن و صحنه آرایی ها، بسیار موفق بوده است.
فیلمسازان به فرهنگ و اعتقادهای جامعه احترام بگذارد
جبارآذین به عنوان نکته پایانی این نشست اظهار داشت: ما در میان فیلمسازان کشور جوانان مستعد کم نداریم از جمله آقای علیمردانی که توانایی این را دارد که فیلم های خوب اجتماعی بسازد به شرطی که از کارشناسان اجتماعی بهره مند شود و به فرهنگ و اعتقادهای جامعه احترام بگذارد.
«کوچه بی نام» فیلمی معمولی اما سوار بر کلیشه
محمد تقی فهیم هم به عنوان نکته پایانی گفت: فیلم «کوچه بی نام» یک فیلم معمولی در انعکاس بخشی از واقعیت های جامعه است اما فیلمساز از اینکه چگونه واقعیت را تبدیل به حقیقت کند کاملا سوء استفاده کرده و بر کلیشه دائمی سینمای ایران مبنی براینکه پدیده های منفور در حول وحوش خانواده های مذهبی است سوار شده است.
