صراط: استاد دانشگاه اقتصاد تهران با اشاره به برجام و اینکه سیاسیون این قرارداد را موجب حل مشکلات معرفی می‌کردند، گفت: همین درک اشتباه فاقد وجاهت علمی باعث می‌شود که یک گروه ذوق‌زده اعلام کنند که تمام مشکلات اقتصادی مملکت با امضای برجام حل خواهد شد که ناشی از عدم اشراف کافی آنها از شرایط و فضای مذاکره و طرف مقابل در این زمینه است.
محمد خوش‌چهره امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شیراز با اشاره به اینکه نکاتی که در این مصاحبه می‌گویم، تازگی داشته و جای دیگری به این شکل عنوان نکرده‌ام، اظهار داشت: امروز پس از گذشت 38 سال از انقلاب اسلامی، می‌توان گفت که دانشگاه‌ها با وجود جایگاهی که امام راحل برای آنها در مقدرات کشور قائل بودند، در اصلاح امرو به‌ویژه در بخش اقتصاد ملی و ترویج اقتصاد اسلامی نقش تعین‌کننده و پیش‌برنده‌ای ایفا نکرده‌اند.
*درک ناقص سیاسیون از اقتصاد کشور
وی در ابتدا با اشاره به نسخه‌پیچ عمومی سیاسیون به‌ویژه در آستانه انتخابات برای اقتصاد کشور گفت: سیاسیون برای حل مشکلات اقتصادی به‌طور معمول نسخه علمی مبتنی بر درک صحیح از مسائل که وجاهت علمی لازم را داشته باشد ارائه نمی‌دهند و به دلیل درک ناقص، تصمیماتی که می‌گیرند، نسخه‌هایی که می‌پیچند و راه‌حل‌هایی که می‌دهند ناقص و گاهی از نظر منطق عقلی و علمی ضعیف بوده و بیشتر کوتاه‌مدت و مبتنی بر منطق احساسی برای جلب رضایت مردم و کسب آراست.
خوش‌چهره در تشریح وضعیت نامناسب اقتصاد ایران با وجود گذشت 38 سال از انقلاب اسلامی و در آسیب‌شناسی این امر مهم درباره نقش دانشگاه‌ها در این خصوص اظهار داشت: اینکه دانشگاه در حوزه‌های تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و نقدهای عالمانه و دلسوزانه و هدایت و نظارت امور در مقدرات اقتصادی و اجتماعی کشور نقش ایفا کرده است یا نه پاسخ بنده منفی است.
*ارتباط ضعیف دانشگاه و نظام تصمیم‌گیر
این اقتصاددان با اشاره به ضعف ارتباط دانشگاه و صنعت گفت: ارتباط بین دانشگاه و نظام تصمیم‌گیر که مقدرات کشور را تعیین می‌کنند مناسب نیست، بخشی از این مشکل از عدم شناخت مبتنی بر مطالعات، تحقیقات و درک صحیح از شرایط ملی و فراملی و فراتر از آن رصد وضعیت آینده است که ناشی از ضعف موجود در بسیاری از محافل دانشگاهی بوده که خود آن یک بررسی عالمانه به‌ویژه درباره فقدان انگیزه را می‌طلبد.
وی افزود: شرایط به‌گونه‌ای است که شناخت و آگاهی نسبت به پدیده‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و...به دلیل عدم درک صحیح از پدیده‌ها و ریشه مشکلات، هیچ‌گاه به وجود نیامده است چراکه نقش دانشگاه درست تعریف‌نشده و به همین دلیل تأثیر آن در مقدرات کشور به‌جز مواردی موردی ناچیز جلوه کرده است.
*برجام نمونه‌ای از تعجیل در توافق و عدم درک کافی از اقتصاد
وی با نمونه آوردن بحث برجام از سوی سیاسیون و اینکه این قرارداد را موجب حل مشکلات معرفی می‌کردند، تصریح کرد: به‌عنوان نمونه همین درک اشتباه فاقد وجاهت علمی باعث می‌شود که در قضیه برجام، یک گروه ذوق‌زده اعلام کنند که تمام مشکلات اقتصادی مملکت با امضای برجام حل خواهد شد که این ناشی از درک ناقص و عدم اشراف کافی آنها از شرایط و فضای مذاکره و طرف مقابل در این زمینه است، البته درباره مذاکرات، نفی مطلق آن نیز منصفانه نیست و می‌توان گفت نگاه صفر و صدی اشتباه است.
* نحوه معماری و شهرسازی امروز ایران یک فاجعه است
وی کاستی نقش دانشگاه را نه‌تنها در حوزه اقتصادی، زیرساختی، فرهنگی و اجتماعی بلکه در توسعه کالبدی سیمای شهرها مصداقی از این ضعف و اقدامات غیرمسؤولانه معماری و شهرسازی دانشگاه نسبت به مقدرات شهری، مسکن و فضای شهری دانست و سیمای شهرسازی امروز ایران را گرفتار ناهنجاری‌های بنیادی برشمرد و با اشاره به اتفاقات ناخوشایندی که به دلیل بی‌توجهی به نقش عالمان و صاحب‌نظران دلسوز و مصلح در کشور رخ می‌دهد با نمونه آوردن بحث شهرسازی غیرعلمی در کشور، تصریح کرد: در سیمای شهری ما از نظر معماری و کالبدی و توجه به عدم تناسب فضاهای شهری به‌ویژه فضای فرهنگی تفریحی و ... ما امروزه شاهد یک آشفتگی فاجعه‌آمیز هستیم.
خوش‌چهره افزود: این آشفتگی در سیمای شهری نه‌تنها بصری است بلکه تراکم‌های غیراصولی و هرج‌ومرج بسیار، گسترش بی‌رویه پاساژ و بوتیک، ترافیک، آلودگی هوا، گرانی و سوداگری مسکن و سایر اختلالات کالبدی و کارکردی شهر مشهود است، اگرچه این تصمیمات توسط شهرداری و شورای شهر گرفته شده اما مصداقی از ضعف نقش دانشگاه معماری و شهرسازی در طبقاتی کردن شهرها و گسترش اشرافی گری در بخشی از مناطق در ساخت‌وساز اشرافی، سوداگری و تصرف زمین‌های شهری و کمبود فضای تفریحی و سبز و گسترش فضای تجاری و امثال آن است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: متأسفانه در این آشفتگی سیمای شهری در اعلام مسؤولانه به افکار عمومی و ارائه پیشنهاد شجاعانه برای پیشگیری از خطا چیزی که دیده نمی‌شود بلکه برعکس برخی چهره‌های علمی با نگاه کاسب‌کارانه خود در قالب مشاور و شرکت‌های مشاوره‌ای در ایجاد چنین فضایی نقش تخریبی دارند.
خوش‌چهره اضافه کرد: این ضعف دانشگاه در تأثیر بر فضای سیمای شهرها در حالی است که در بیشتر کشورها نقش بی‌بدیل دانشگاه باعث فضای موزون شهری همراه با تجانس شده است، بنابراین مثال شهرسازی نمونه خوبی است از ضعف ارتباط صنعت و دانشگاه و تلاشی که برای این ارتباط سازنده صورت نگرفته است.
وی با اشاره به اینکه این ضعف ارتباط ایرادی است که بر همگان وارد است، اظهار داشت: مثال این آشفتگی و تصمیم‌گیری‌های اشتباه در مدیریت شهری تهران، مشهد و کلان‌شهرها دیده می‌شود که مدرنیته با مفهوم ناقص و بدون توجه به نگاه‌های ارزشی و اسلامی در شکل شهرها و طبقاتی شدن آن و آلودگی شهرها تأثیر گذاشته است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: این تأثیر ناعالمانه مدرنیته بر فضای شهرها در حالی است که قابل پیش‌بینی بوده و اگر دانشگاه در این راستا فعال بود، بی‌گمان چنین وضعیتی را شاهد نبودیم که به اعتقاد برخی در این زمینه فاجعه صورت گرفته است و ریشه این مسئله را ضعف دانشگاه‌ها عنوان می‌کنند که هشدار و راه‌حل لازم را در این موارد نداده‌اند.
خوش‌چهره با عنوان اینکه در چنین مواردی بیشتر کاسب‌کارانه عمل شده تا عالمانه، خاطرنشان کرد: تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌هایی که با مقدرات مردم در فقیر و غنی کردن آنها نقش اساسی دارد، در دانشگاه‌ها دیده نمی‌شود و این تصمیم‌ها بیشتر از جانب کسانی است که فاقد درک کافی و شناخت ریشه مشکلات در زمینه‌های گوناگون هستند.
*نقش ناکارآمدی نمایندگان مجلس در مشکلات کشور
وی با اشاره به اینکه متأسفانه در نهادهای تصمیم گیر مهمی مانند مجلس نیز به دلیل عدم وجود متخصصان دردشناس مردمی و شجاع، شاهدیم که در تصمیمات و قوانین و نوع نظارت مجلس، مقدرات کشور به‌خوبی دیده نمی‌شود، اظهار داشت: بنا به فرمایش امام راحل مجلس باید در رأس امور و درعین‌حال نماینده باید عصاره فضائل ملت باشد، بنابراین نماینده واجد علم و دانش باید دردآشنا بوده و در مسائل مردم شجاع و واجد درک ملی و فراملی باشد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: متأسفانه ضعف‌هایی را در کارکرد مجلس و برخی نمایندگان می‌بینیم به‌ویژه توجه به مسائل باندی و جناحی که باید گفت نمایندگان باید با نگاه به مصلحت ملی و ارزشی و واقعیت‌های علمی، منطقی و جهانی در مجلس حضور یابند که داشتن تخصص، دانش، سلامت نفس و ... از ملزومات بسیار مهم نمایندگی است و در دوره‌ای که بنده در مجلس حضور داشتم در بیشتر موارد، چنین چیزی را ندیدم.
خوش‌چهره ادامه داد: با وجودی که در مجلس چهره‌های نورانی نیز وجود داشت اما چهره‌های عجیب‌وغریب و فاقد وجاهت لازم و درک مناسب علمی را شاهد بودم اگرچه قلیل که تعداد کم آن نیز بسیار است، هر چه جلو می‌رویم متأسفانه انتخابات دچار انحراف‌هایی می‌شود که دغدغه رهبری نیز نشان‌دهنده این موضوع است.
وی اظهار داشت: متأسفانه امروز پول و خرج میلیاردی به‌جای تخصص و تعهد سلامت نفس در انتخاب افراد در برخی استان‌ها و شهرها حرف اول را می‌زند که این برای آینده یک نهاد تصمیم گیر که تصمیم‌گیری‌های مهم مملکت در آن اتفاق می‌افتد، یک آفت بزرگ است.
این اقتصاددان برجسته کشور افزود: زمانی که در مجلس می‌خواستیم ارائه طرح کنیم می‌دیدیم که باید در یک‌زمان طولانی کلی توضیح و تفسیر بدیهی برای برخی نمایندگان از درک لازم برای تشخیص مسئله برخوردار نبودند بدهیم و اگرچه درنهایت بخشی از مشکلات در مرکز پژوهش‌های مجلس بااطلاع رسانی مناسب و آموزش نمایندگان برطرف می‌شد که تا حدودی علمی‌تر با مسائل برخورد می‌کرد.
وی ادامه داد: باوجود طرح و لایحه‌های بسیار و شلوغی کار مجلس و روند فرسایش زمانی، عدم اشراف نمایندگان بر مسائل کشور که به‌صورت منطقی باید از یک اطلاعات پایه‌ای در تصویب طرح‌ها برخوردار بودند، از مجلس وقت بسیاری می‌گرفت و کار را کند می‌کرد.
*پدیده مدرک‌گرایی مجلس ششم و دکتر شدن همه!
خوش‌چهره همچنین گفت: با این شرایطی که توصیف شد به‌یک‌باره با پدیده نامیمونی دیگری به نام مدرک‌گرایی در بین مدیریت کلان کشور مواجه شدیم که این پدیده در بعد قوی‌تر از مجلس ششم کلید خورد (دانشگاه هاوایی) و همین‌طور ادامه پیدا کرد و امروز برخی از افراد را می‌بینی که دیپلم داشته او را زمره نمایندگی دکتر صدا می‌زنند!
وی ادامه داد: این مدرک‌گرایی نشان می‌داد که با توجه به شلوغی کار مجلس، برخی افراد برای پوشاندن ضعف علمی خود به مدرک روی آورده و درست کردن وجهه دکترا برای آنها در جهت پوشاندن ضعف علمی آنها بوده که همه فکر کنند فردی که نظر می‌دهد عالم است.
*آزمون‌وخطای پی‌درپی نتیجه عدم اشراف بر مسائل کشور
این استاد دانشگاه افزود: متأسفانه همین موارد باعث شده که ببینیم برخی تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌ها عالمانه و ارزشی نباشد و در هر سه قوه این ضعف را در بعضی سطوح شاهدیم، بنابراین خروجی چنین جریانی این است که سیاست‌ها مرتب با آزمون‌وخطا مواجه شده است.
خوش‌چهره ادامه داد: گاهی کسانی را می‌بینیم که با علم ناکافی و عدم اشراف بر مسائل تصمیم‌های موردی و مقطعی می‌گیرند و پس‌ازآن که فهمیدند اشتباه کردند، زود تغییرش می‌دهند که در اقتصاد مانند سیاست‌های پولی، ارزی، بازرگانی، ممنوعیت یا آزاد بودن صادرات و واردات، مسکن و... به‌وفور این آزمون‌وخطاها دیده می‌شود.
وی با اشاره مجدد به اینکه دانشگاه نتوانسته به‌طور شایسته نقش خود را در تصمیم‌گیری بنیادی و استراتژیک اقتصاد مملکت ایفا کند، گفت: در سال 1368 که معاون دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران بودم به همکاران دانشکده گفتم که برنامه اول توسعه کشور درراه است و باید مقدرات کشور تعیین شود و ما به‌عنوان معلمان علم اقتصاد باید ورود مسؤولانه پیداکرده و نکات مثبت و منفی آن را تجزیه‌وتحلیل کنیم و در نظام تصمیم‌گیری بیاوریم تا رسالت و انتظار از دانشگاه را به انجام برسانیم که این جریان تا سال‌های بعد شاهد بودم که به مفهوم واقعی عملی نشد اگرچه برخی همکاران در قالب 10 استاد و 8 استاد به رئیس‌جمهور وقت نامه نوشته که در یک مورد جواب داد اما این به‌عنوان نقش دانشگاه در اقتصاد کشور نمی‌توانست قلمداد شود و باید این نقش فراتر می‌بود که متأسفانه اراده‌ای وجود نداشت.
تشبیه اقتصاد ایران به ترشی هفت‌بیجار و مخلوط
خوش‌چهره در پاسخ به مکاتب نظری با تشبیه اقتصاد ایران به ترشی مخلوط (هفت‌بیجار) که از همه مکاتب سعی می‌شود به‌صورت التقاطی ترکیبی ارائه داد، اظهار داشت: استناد به تجربیات موفق دنیا در اقتصاد ایرادی ندارد اما این وضعیت دانشگاه‌ها در به‌کارگیری تئوری‌های غربی در اقتصاد با توجه به آشفتگی کار، شبیه یک ترشی مخلوط است.
وی افزود: در حال حاضر اسمش این است که ما اقتصاد داریم اما متأسفانه اسلامی که نیست هیچ، همان مکاتب غربی نیز به‌صورت التقاطی و ناقص دیده‌شده است.
خوش‌چهره ادامه داد: ای‌کاش دانشکده‌های اقتصاد ما هرکدام به‌صورت علمی مبانی اقتصاد غرب را تجزیه‌وتحلیل کرده و با توجه به اقتصاد اسلامی به یک نظریه مشخص و علمی می‌رسیدند که با واقعیت‌های فرهنگی، اجتماعی و ارزشی کشور تطبیق کند.
این نماینده سابق مجلس افزود: در دانشکده‌های اقتصاد ما مبانی اقتصادی غرب نیز نصفه و نیمه در کشور پیاده‌سازی شده و نکات منفی و مثبت آن خوب کالبدشکافی نشده تا حداقل از مزایای آن استفاده شود.
این استاد دانشگاه افزود: چنین شرایطی منجر به یک آشفته‌بازار در اقتصاد مملکت شده است چراکه هرکسی حرفی می‌زند و نظری ارائه می‌دهد بدون آنکه به‌صورت ریشه‌ای با بنیان‌های اقتصاد اسلامی و غربی آشنا باشد و درنتیجه همگان فکر می‌کنند که اسلام برنامه اقتصادی ندارد و متأسفانه در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز این قضیه صادق است.
*معیار اشتباه ارتقای استاد و نقش آن در انحراف مسیر ارزشی
وی با اشاره به دلایل انفعال برخی استادان دانشگاه در نقش‌آفرینی مقدرات کشور نیز، اضافه کرد: زمانی که ارتقا و منزلت استادان تنها با معیارهای مانند تعداد مقاله و ترجمه و پایان‌نامه آن‌هم تنها به لحاظ کمی سنجیده شود، بی‌گمان به انحراف خواهیم رفت. انحرافی که امروزه توسط رسانه‌ها مطرح می‌شود که بخشی از آن درست است مانند جعلی بودن مقالات و کپی‌برداری یا تلاش کار دانشجو که به اسم استاد تمام‌شده و ترجمه و تألیف غیرواقعی و دکان پایان‌نامه نویسی و مقاله‌نویسی که مبتلابه خیلی از اساتید است.
خوش‌چهره ادامه داد: بنده به‌عنوان یک معلم دانشگاه حدود 150 پایان‌نامه را راهنما بودم ولی در 25 سال گذشته و به هیچ‌کدام از دانشجویان اجازه ندادم که نام مرا به‌عنوان تنظیمی در اثر تحقیقی خود درج کنند که البته این کار را برای دیگران نفی نمی‌کنم یا مثال‌هایی ازاین‌دست را چون جنبه شخصی دارد نمی‌خواهم مطرح کنم چراکه دلیلی برای این کار نداشت جز چند مورد که بدون اجازه من نامم را در کارها آورده بودند و موجب ناراحتی‌ام شدند.
*وقتی‌که به‌زور دانشجو را وادار به نوشتن مقاله می‌کنند!
این اقتصاددان برجسته با اشاره به اینکه برخی استادان به دلیل نیاز ارتقای جایگاه علمی خود، دانشجو را وادار به نوشتن مقاله تحت انتشار نام خود برای بهره‌برداری شخصی می‌کنند، اظهار داشت: آنها بعد یافته‌های دانشجو را بدون اطلاع وی در شکل کتاب و مقاله به اسم خود چاپ می‌کنند که متأسفانه این حرکت در برخی استادان و محافل دانشگاهی دیده می‌شود و در اظهارنظر رسمی شاهد گسترش آن هستیم.
خوش‌چهره افزود: همین‌طور در نوشتن مقاله‌های isi نیز داستان جداگانه است که این حرکات با هر درصدی که باشد با منزلت و رسالت دانشگاه تطبیق نداشته و با رسالت دانشگاه در خدمت به جامعه جور درنمی‌آید.
وی افزود: این انحراف در برخی دانشجویان نیز وجود دارد و دانشجو می‌رود موسسه مقاله‌نویسی و پایان‌نامه نویسی راه می‌اندازد و یک انحراف دیگر به انحراف‌ها اضافه کرده و منزلت دانشگاه را پایین می‌آورد.
*پولی شدن دانشگاه‌ها و افت رتبه علمی
خوش‌چهره با اشاره به سفری که به آمریکا و چند موسسه علمی این کشور داشته است، خاطرنشان کرد: در آنجا می‌گفتند که دانشگاه‌های ایران پردیس راه انداخته و پولی درس می‌دهند که رتبه‌بندی علمی این دانشگاه‌ها با چالش جدی مواجه شده است که در این فضا می‌خواهیم معلم ارزشی خوب کار کند که به نظر غیرممکن می‌رسد.
*فاصله گرفتن از فضای ارزشی در دانشگاه‌ها
این استاد دانشگاه در پایان نیز گفت: سیاسی‌کاری کردن فضای دانشگاه‌ها نیز به این انحرافات دامن زده است که باوجود تأکید رهبری و قانون اساسی بر حاکم شدن فضای ارزشی و اخلاقی بر دانشگاه‌ها، متأسفانه روزبه‌روز از این فضا فاصله می‌گیریم و حتی یک‌بار حاضر نیستیم بنشینیم و این آسیب‌ها را به‌صورت علمی و محققانه واکاوی کرده و به یک نتیجه راهبردی برسیم.
