«مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه (سربازان)» در یک سال اخیر به طور جدی در دستور کار نیروهای مسلح قرار گرفته است؛ گرچه این طرح به صورت محدود در سال‌های گذشته اجرا می‌شد، اما با توجه به تاکیدات فرمانده معظم کل قوا و رییس ستاد کل نیروهای مسلح، رقم تعداد سربازهای مهارت‌دیده در سال گذشته به 100 هزار نفر رسید و قرار است در سال جاری این رقم به 200 هزار نفر برسد.
سرلشکر باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح هدف از ارائه مهارت به سربازان را کمک به رونق اشتغال در کشور بیان کرده است؛ از این رو با بسیاری از سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها تفاهم‌نامه‌هایی در خصوص مهارت آموزی سربازان به امضا رسیده است.
در ادامه گفت‌وگوی ما با سردار «موسی کمالی» رییس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح را می‌خوانید. وی مسئول مستقیم سربازان در ستاد کل نیروهای مسلح است و در رابطه با طرح مهارت آموزی سربازان نقش مهم و فعالی دارد.
سردار لطفا ابتدا در خصوص اهداف طرح مهارت آموزی سربازان و اینکه چه میزان از این اهداف محقق شده است، بفرمایید.
خدمت سربازی، زمینه و بستری است تا مردم در دفاع از کشور خود مشارکت داشته باشند و نقش آفرینی کنند. بخش عمده‌ای از نیاز نیروی انسانی نیروهای مسلح را سربازان تشکیل می‌دهند. از این رو سربازان یکی از مهارت‌هایی که می‌آموزند، «دفاع» است. در قانون اساسی نیز پیش‌بینی شده است تا تقریباً تمامی مردم کشور باید دوره‌های آموزش نظامی را بگذرانند و آمادگی برای دفاع از حریم امنیت کشور را داشته باشند.
ارائه مهارت‌های فنی و حرفه‌ای به 100 هزار سرباز در سال 96
علاوه بر آن، ما مهارت‌های دیگری را در رابطه با مسائل دینی، نماز، قرآن، سواد و... یاد می‌دادیم. عموماً سربازان در نیروهای مسلح مهارت‌هایی را می‌آموختند اما در سال‌های گذشته در کنار این و در کنار اوقات فراغت، مهارت‌های فنی و حرفه‌ای را هم به سربازان آموزش می‌دادیم که تعدادشان سالانه حدود 30 هزار نفر بود. با انتصاب سرلشکر باقری به عنوان رییس ستاد کل نیروهای مسلح و تدبیری که در راستای مهارت‌آموزی از سوی فرمانده معظم کل قوا وجود داشت، سردار باقری همت جدی و تلاش مضاعف بر بحث مهارت‌آموزی گذاشتند و بنا شد در سال 96، به 100 هزار سرباز مهارت‌های لازم و مورد نیاز بیاموزیم و بسترهای لازم را برای مهارت آموزی در سال 97 فراهم کنیم که ان‌شاالله بتوانیم در سال‌های آینده، تمامی سربازان علاوه بر مهارت‌هایی که قبلاً می‌آموختند مانند مهارت‌های دفاعی، امنیتی و دینی، حرفه یا فنی را هم بیاموزند؛ لذا در راستای این دو محور، مهارت‌ها در دو شاخه آموزش داده شد. نخست کلاس‌هایی تشکیل شد و سربازان در آن کلاس‌ها شرکت کرده و سپس در آزمون‌ها شرکت کردند. حدود 50 هزار نفر توانستند این مهارت‌ها را بیاموزند و با موفقیت در آزمون‌ها، گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای دریافت کنند.
شاخه دیگر این بود که با توجه به اینکه بسیاری از سربازان در کارهای تخصصی مانند تاسیسات، صافکاری، نجاری، بنایی، آشپزی و... فعال هستند، بنا شد از آنان آزمون گرفته شود و اگر در آزمون موفق شدند به آنان گواهی‌نامه داده شود. سال گذشته سه دوره آزمون برگزار شد و حدود 170 هزار نفر در این آزمون‌ها شرکت کردند. در مرحله اول آزمون‌ها حدود 80 هزار نفر و در مرحله دوم آزمون‌ها، حدود 50 هزار نفر موفق به کسب حدنصاب نمره شدند و توانستند گواهی‌نامه دریافت کنند.
برنامه ما در خصوص محور نخست که آموزش 100 هزار سرباز بود، محقق شد. در خصوص بسترسازی نیز شناسایی‌هایی انجام شد که چه نهادهایی می‌توانند در خصوص مهارت آموزی به ما کمک کنند و در این رابطه تفاهم‌نامه‌هایی با وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت کار، وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات و... و نهادهای مختلف چون صدا و سیما به امضا رسید. با برخی دیگر از وزارتخانه‌ها و نهادها نیز جلسات مقدماتی برگزار شده و پیش‌بینی‌های لازم انجام شده تا ان‌شاالله بتوانیم تفاهم‌نامه‌های دیگری را منعقد سازیم.
مهارت‌آموزی 200 هزار سرباز در سال 97
همچنین در سال گذشته چند نشست برگزار شد و کمیته‌ها و کمیسیون‌هایی هم تشکیل شد. نیازمندی نیروهای مسلح به تخصص‌ها و مهارت‌ها و امکانات نیروهای مسلح هم مشخص شد. لذا سال گذشته با این اقدامات پشت سر گذاشتیم و وارد سال 97 شدیم. در سال جاری، برنامه‌ها در دو محور فوق الذکر پیگیری خواهد شد. در رابطه با محور نخست، هدف‌گذاری شده است تا در سال جاری 200 هزار سرباز دوره‌های مهارت آموزی را طی کنند که در همان دو شاخه‌ای که ذکر شد، پیگیری خواهد شد. تلاش خواهیم کرد ضعف‌های سال گذشته در این محور را برطرف سازیم. برای بسترسازی در سال‌های آینده هم چند چیز در دستور کار قرار گرفته است. نخست برگزاری همایش علمی مهارت آموزی کارکنان وظیفه و دوم پیگیری امضای تفاهم‌نامه با دیگر وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاست. همچنین باید با نهادهایی که تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم، در خصوص اجرای مفاد آن پیگیری کنیم. چهارم باید مشاغل موجود در نیروهای مسلح مشخص کنیم و پنجم باید تلاش کنیم، سربازان در آن مشاغل تحت عنوان «به‌کارگیری نیروهای متخصص» استفاده شوند. ششم تجهیز کارگاه‌های موردنیاز در استان‌هاست. همچنین برنامه‌های دیگری را در این شاخه برای اجرا در نظر داریم.
سردار آیا در رابطه با اینکه کشور و هر استان به چه نوع مهارت‌هایی نیاز دارد، نیازسنجی انجام شده است؟
بخشی از نیازسنجی در سال گذشته انجام شد و بخش دیگری نیز در سال جاری انجام خواهد شد. در سال گذشته نیازهای عمومی و متداول در جامعه را احصا کردیم. در خصوص نیازهای بومی نیز امسال به جمع بندی خواهیم رسید. در این رابطه آن چیزی که وزارت کار و سازمان فنی و حرفه‌ای جزو مشاغل و تخصص‌های مورد نیاز جامعه به دست آورده و همچنین برآوردهای وزارتخانه‌های علوم و صنعت و معدن نیز در دستور کار قرار دارد.
مهارت‌های کارآفرینی هم به سربازان ارائه می‌شود
برخی از بخش‌ها در نیروهای مسلح مانند قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) سپاه می‌توانند نیروهای مهارت دیده را پس از خدمت سربازی به کار گیرند و یا به سازمان‌های دیگر معرفی کنند، در این خصوص اقداماتی انجام شده است.
یک هدف ما مهارت‌آموزی است. هدف دوم ما که بسیار مهم هم است، بکارگیری این افراد می‌باشد. برای بکارگیری بایستی چند مسیر را دنبال کنیم. اول اینکه بنا بر این است که افرادی که تخصص کسب می‌کنند، توانایی ایجاد کسب و کار را هم داشته باشند و کارآفرینی کنند. در این رابطه با صاحب‌نظران و سازمان‌هایی که در این رابطه فعالیت می‌کنند، جلساتی را برگزار کردیم و در سال جدید نیز استمرار خواهد داشت. موضوع هم این است که ما چه آموزش‌هایی را به سربازان ارائه بدهیم تا چند نفر دور هم بنشینند و کاری را ایجاد کنند یا شرکتی را تاسیس کنند.
قطعاً این‌ها برای ایجاد کار نیاز به کمک دارند؛ لذا یکی از برنامه‌ها هم این است که با بانک‌ها و به خصوص بانک‌های نیروهای مسلح تفاهم‌نامه‌هایی امضا شود تا به کارآفرینان خوداشتغال وام بدهند و پشتیبانی کنند.
مسیر دیگر این است که به نیروهای مسلح و مراکز تابعه نیروهای مسلح ابلاغ خواهد شد که بخشی از نیازهای نیروی انسانی خود را از همین جوانان تامین بکنند؛ البته پیش از آن بسترهای لازم باید ایجاد شود.
مسیر دیگر بکارگیری این نیروها توسط دستگاه‌های دولتی است. با این دستگاه‌ها تعامل خواهد شد، تا بخشی از نیازهای خود را از بین سربازان مهارت دیده تامین بکنند.
با توجه به اینکه موضوع مهارت آموزی از سال گذشته در نیروهای مسلح آغاز شده است، آیا نگاه مردم و به خصوص خانواده‌هایی که سرباز دارند و یا جوان در آستانه سربازی دارند، مطلوب‌تر شده است؟
اینکه سربازی مزیتی برای جوانان و جامعه باشد، هدف اصلی ماست. ما به دنبال این هستیم، جوانی که به خدمت سربازی می‌آید به دو دلیل افتخار بکند، نخست اینکه در تامین امنیت کشور، نقش‌آفرینی و از عزت و استقلال کشور و جان و ناموس مردم دفاع کند. دوم به این دلیل است که مهارت‌هایی کسب می‌کند و می‌تواند به آن افتخار کند.
در این رابطه ضعف‌هایی داریم؛ چرا که گروه‌هایی خدمت سربازی را مورد هجمه قرار می‌دهند و این دوره را بیهوده و اتلاف عمر تلقی می‌کنند؛ این خیانت و ظلم به نیروهای مسلح و امنیت کشور است. در این راستا باید مراکز تبلیغی و رسانه‌ای از حریم سربازی دفاع کنند.
در خصوص سوال شما هم باید بگویم که موفق نبوده‌ایم؛ شاید توانسته باشیم به درصد کمی از خانواده‌ها و جوانان بگوییم که این مهارت‌آموزی‌ها چه مقدار اثرگذار است اما چون سال گذشته شروع شده و در خصوص آن کم تبلیغ شده است، هنوز به اهدافی که برای آن متصور شده است، دست پیدا نکرده‌ایم. این موضوع همت و تلاش رسانه‌ها را می‌طلبد و رسانه‌ها می‌توانند بسیار به ما کمک کنند.
پیش‌بینی 26 مشوق برای مهارت‌آموزی قبل از اعزام و در خدمت
سردار عنوان شده بود که مشوق‌هایی برای آن دسته از سربازانی که پیش از اعزام به خدمت مهارت‌هایی آموخته باشند، در نظر گرفته شده است. در این خصوص هم بفرمایید.
کلیات مشوق‌ها مشخص شده است. ما بنا داریم مهارت آموزی را در دو محور پیگیری بکنیم. یکی اینکه مشوق‌هایی را در نظر بگیریم تا جوانان تشویق بشوند که پیش از اعزام به خدمت، مهارتی را بیاموزند. دوم اینکه کلاس‌ها و آزمون‌هایی که برگزار می‌کنیم، سرباز انگیزه شرکت در این کلاس‌ها را داشته باشد. لذا بیش از 26 مشوق در نظر گرفتیم که قبل از اعزام، حین خدمت و بعد از خدمت را شامل می‌شود و بنا داریم در سه ماه اول 97 در رابطه با تصویب و اجرایی‌سازی آن مشوق‌ها اقدام کنیم.
مشوق‌های مختلفی در نظر گرفته شده است که اگر بخواهم از آخر بگویم یکی این است که با سازمان‌ها و نهادها هماهنگ بکنیم تا نیروهای مهارت‌دیده را به کار گیرند. دیگر اینکه با موسسات مالی هماهنگ بکنیم تا به این افراد وام بدهند. یکی از مشوق‌های در حین خدمت هم این است که به این سربازان، یک درجه بالاتر بدهیم؛ مثلاً اگر یک دیپلمه گروهبان دوم می‌شود، با آموختن مهارت، گروهبان یکم می‌شود. دیگر مشوق‌های حین خدمت، افزایش مرخصی و کاهش فاصله محل خدمت با محل سکونت است. مشوق‌های قبل از اعزام نیز افزایش مدت زمان برای ادامه تحصیل، حق انتخاب سازمان محل خدمت و... است.
ارائه گواهی‌نامه «چگونگی خدمت» به سربازان/ این گواهی‌نامه‌ها سابقه کار می‌شوند
ما بنا داریم علاوه بر گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای، گواهی‌نامه چگونگی خدمت هم به سربازان بدهیم. فردی که وارد بازار کار می‌شود، از او سابقه کار می‌خواهند. اگر در نیروهای مسلح در همان شغل و تخصص خدمت کرده باشد، آن گواهی‌نامه برای او سابقه کار حساب می‌شود و فرد می‌تواند بگوید مثلاً من یک و سال نیم در سربازی در تخصص خبازی کار کرده‌ام.
حتی برای برخی از مشاغل مانند نگهبانی در نیروهای مسلح نیز گواهی‌نامه خواهیم داد؛ چرا که اگر آن فرد در آینده تقاضای به‌کارگیری در حراست و نگهبانی مجموعه‌ای داشته باشد، آن گواهی‌نامه برای او مدرک سابقه کار و تجربه است.
نیروهای مسلح و دولت بودجه مهارت آموزی را تامین می‌کنند
منابع مالی مهارت آموزی سربازان از کجا تامین می‌شود؟
بخشی از هزینه‌ها را نیروهای مسلح متعهد شده‌اند تا تامین کنند. بودجه‌ای برای تدریس و بازسازی و تجهیز اماکن مورد نیاز در نظر گرفته شده است. بخشی از هزینه‌ها نیز از محل جریمه مشمولان غایب تامین خواهد شد که طبق قانون 5 درصد از درآمد آن به سازمان فنی و حرفه‌ای داده خواهد شد تا برای این کار هزینه شود.
بخشی از هزینه‌ها را از طریق تفاهم‌نامه‌های منعقد شده با وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها تامین خواهیم کرد. به طور مثال با وزارت ارتباطات تفاهم کرده‌ایم که 30 هزار سرباز را آن وزارتخانه آموزش دهد. هزینه‌های آموزش را هم آن وزارتخانه باید تامین کند.
1500 نفر از استادان مهارت آموزی سربازان حرفه‌ای هستند
سالانه چند هزار نفر مشغول به خدمت سربازی هستند و چند درصد از این افراد دارای تحصیلات دانشگاهی هستند؟ همچنین آیا از فارغ التحصیلان دوره دکترا و ارشد که با مهارت‌هایی آشنایی دارند، برای ارائه مهارت‌ها استفاده خواهد شد؟
ورود و خروج سالیانه سرباز، اکنون 400 هزار نفر است. همان طور که گفتم، پیش‌بینی شده است امسال به 200 هزار سرباز مهارت‌های مختلف آموزش داده شود که نیمی از ورودی سالیانه ما حساب می‌شود و قرار است ظرف دو سه سال آینده تمامی سربازان را تحت پوشش قرار بدهیم.
میزان ورودی و خروجی سربازان هر سال به دلیل کاهش موالید، کاهش می‌یابد؛ اما درصد سربازانی که دارای تحصیلات دانشگاهی هستند، هر سال افزایش می‌یابد. اکنون حدود 40 درصد سربازان، دارای تحصیلات دانشگاهی هستند.
در سال 96 چون مهارت‌های ما در حوزه فنی و حرفه‌ای بود، سربازان تحصیل کرده کمتر در دوره‌های مهارت آموزی شرکت داده شدند اما راغب بودند که در این دوره‌ها شرکت کنند. در سال جاری، بنا داریم برای تحصیل‌کرده‌ها بستر دیگری را فراهم کنیم و آن این است که بخشی از این سربازان، مدتی از خدمت خود را در دستگاه‌های دولتی و حتی شرکت‌های دانش‌بنیان سپری کنند. به طور مثال کسی که عمران، مکانیک و برق خوانده در حوزه تخصصی خود مشغول شود.
در خصوص اساتید سرباز نیز ما پیش بینی کرده بودیم که سالیانه 700 نفر از سربازان، اساتید دوره‌های مهارت‌آموزی شوند. در برنامه جدید این رقم را به 1500 نفر افزایش داده‌ایم. این سربازان، به عنوان سربازان حرفه‌ای در سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی مانند وزارت کار مشغول خدمت سربازی خواهند شد.
در پایان اگر نکته‌ای است بفرمایید.
سربازی مهارت‌آموزی است که شامل مهارت‌های مختلف می‌شود. سرباز در نیروهای مسلح، زندگی در شرایط سخت و زندگی اجتماعی را می‌آموزد. نظم و انظباط را فرامی‌گیرد و با اصول دفاع و امنیت آشنا می‌شود. ضمن اینکه با مهارت‌های دینی، تاریخی و عقیدتی نیز آشنا می‌شود. انتظار ما این است که رسانه‌ها به معرفی نقش سربازان در دفاع از حریم امنیت کشور و مهارت‌هایی که به آنان آموخته می‌شود، بپردازند. سربازان از مرز تا شهر در حال خدمت هستند و دشمن هر جا بخواهد به ما حمله‌ای کند، با اولین کسانی که روبرو خواهد شد، سربازان مرزبان، پدافند و... هستند. ضرورت دارد از حقوق سربازان دفاع شود و نقش قابل توجه آنان در تولید امنیت معرفی شود.
منبع: دفاع پرس
