به دنبال خروج آمریکا از توافق هسته ای، گمانه زنی های مختلفی درباره آینده روابط ایران و اروپا مطرح میشوند. برخی تحلیلگران بر این باورند که اروپا از آمریکا ضربه خورده و در نتیجه به دنبال تلافی خواهد بود.
**اختلاف اروپا و آمریکا
به گزارش باشگاه خبرنگاران فارین پالیسی در خصوص با این موضوع می نویسد: «اروپا و آمریکا یک بار 15 سال پیش در مسئله عراق و بار دیگر 5 سال پیش در رسوایی شنود مکالمات مرکل توسط آمریکا با همدیگر اختلاف پیدا کردند. این بار اما مسئله به مراتب جدی تر است. این بار ارزش های مشترک و نیز نوع رویکرد به جهان که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفته در خطر هستند. چارلز کوپچان که در شورای امنیت ملی دولت اوباما مسئول رصد سیاست اروپا بود می گوید: «دفعات قبل این دو بر سر روش ها اختلاف داشتند اما این دفعه برای اولین بار اختلاف بر سر اهداف است» جولیان اسمیث همکار ارشد مرکز امنیت آمریکای جدید می گوید: «متحدان اروپایی احساس می کنند مورد خیانت قرار گرفته اند و عصبانی هستند».
**اقدام عملی اروپا!
این که اروپا چه خواهد کرد بستگی به این امر دارد که در عمل اروپا چقدر بتواند در برابر تحریم های جدید آمریکا ایستادگی کند. جواد صالحی اصفهانی تحلیل گر اندیشکده آمریکایی بروکینگز در این رابطه می نویسد: اروپا به احتمال بالا نخواهد توانست خرید های نفتی خود از ایران را که نزدیک به یک سوم صادرات نفت ایران است پس از شش ماهی که آمریکا مهلت داده ادامه دهد. همچنین بعید است بتواند شرکت های چندملیتی خود را متقاعد کند در ایران سرمایه گذاری کنند. ترس از جریمه های سنگین و از دست دادن بازار بسیار بزرگ تر آمریکا هر مدیری را که طی ماه های اخیر با ایران قرارداد بسته ترسانده است. اروپا شاید بتواند بانک های مرکزی خود را وادار کند به ایران در دستیابی به درآمد حاصل از فروش نفت به سایر کشورها کمک کنند.
گاردین در یادداشتی می نویسد:« خروج آمریکا از برجام مانند جنگ عراق، بار دیگر باعث افتراق در جبهه غرب شده است. به ظاهر البته اوضاع به بدی آن روزها نیست. در وضعیت کنونی علیرغم موضوعاتی مانند برکسیت، اروپایی ها ترجیح می دهند متحد بمانند. ترامپ یک تلاش دیپلماتیک دوازده ساله از 2003 تا 2015 را به باد داد. علیرغم همه مضراتی که اقدام آمریکا برای اروپا دارد اما به چند دلیل نباید اروپا با آمریکا اختلاف پیدا کند.
**رویکرد چین و روسیه
گرچه اروپا بزرگترین بلوک تجاری جهان است اما ظرفیت مقابله با چالش های قرن بیست و یکمی خود را ندارد و اگر رابطه اش با آمریکا ضربه بخورد توانش برای مقابله با این مشکلات کمتر نیز خواهد شد. همچنین جایگزینی برای شراکت تجاری بزرگ کشورهای حاشیه اقیانوس آرام نیز وجود ندارد. قدرت اقتصادی جایگزینی که اروپا بتواند منافعش را با آن تامین کند و از این رو یک اتحاد تجاری با آن تشکیل دهد، وجود ندارد؛ چین و روسیه نیز چنین کاری نمی کنند. ضمن اینکه جریان تجارت و سرمایه کشورهای اطراف اقیانوس آرام در قلب اقتصاد جهانی قرار دارد و قابل جایگزینی نیست.
مسئله دیگر، خطرات امنیتی پیش روی اروپاست. داعش گرچه به لحاظ نظامی شکست خورده اما خطر حملات تروریستی باقی است. مهم تر از این، پوتین است که سعی دارد اتحاد اروپایی ها را بشکند و امنیت این قاره را تضعیف کند. بدون شک اولین کشوری که از جدایی بین اروپا و آمریکا بهره می برد روسیه است. گرچه سرنوشت رابطه اروپا و آمریکا چندان معلوم نیست اما باید دانست دوران ترامپ چند سال بیشتر طول نمی کشد.
**اشتباه محاسباتی اروپا
در برهه کنونی، متحد کردن اروپایی ها با هم در اولویت قرار دارد. برخی کشورهای اتحادیه اروپا خصوصا در مرکز و شرق این اتحادیه، شاید در راستای اهداف تاکتیکی خود با ترامپ همراهی کنند تا بتوانند از آمریکا در تامین امنیت خود بهره گیرند اما این یک اشتباه محاسباتی است چرا که این تفرقه بین کشورهای اروپایی صرفا به نفع روسیه خواهد بود.
البته محدودیت های ما مشخص هستند و ما نمی توانیم شاهد جنگ تجاری در دوسوی اقیانوس آرام باشیم. معاملات تجاری بانک ها و شرکت ها در این منطقه به مراتب بیش از معاملات تجاری ما با ایران است. در هرصورت بحران کنونی باید به تقویت توانایی های دفاعی ما بینجامد که هم به مقابله با ادعاهای آمریکا دال بر سرباز زدن از سهم خود در تامین امنیت بپردازد و هم جلوی چنین رفتارهای آمریکا در آینده را بگیرد.
روابط دوسوی اقیانوس آرام بعد از جنگ جهانی دوم بستر اقتصاد و امنیت اروپا بوده است. این جا باید با احتیاط رفتار کرد. هیچ یک از روسای جمهور قبلی آمریکا بدین اندازه نسبت به اروپا و اصولی که از آن دفاع می کند خصمانه رفتار نکرده اند.
سخن آخر
البته مسئله پیچیده تر است؛ عالم سیاست عرصه اخلاق نیست که فکر کنیم چون ما از عهد شکنی آمریکا متاثر شده ایم لزوما اروپایی ها نیز از این اقدام ناراحت شده و به زودی انتقام سختی از آمریکا خواهند گرفت. واقعیت آن است که اروپا فارغ از نزدیکی ایدئولوژیک، منافع اقتصادی مشترک زیادی با آمریکا دارد و بعید است به راحتی حاضر شود به خاطر کشوری دیگر خصوصا ایران که سالها سابقه اختلافات سیاسی نیز داشته اند از منافع خود در ارتباط با آمریکا دست بکشد.
اتحادیه اروپا بزرگترین واردکننده نفت ایران و نیز بزرگترین بلوک تجاری جهان است. اروپایی ها به اندازه آمریکایی ها ایدئولوژیک نیستند و روحیات تاجر مآبانه تری دارند. همین امر باعث می شود به وضع موجود نیز نگاهی اقتصادی داشته باشند و سعی کنند تا حد امکان منافع خود را تامین کنند. از این رو تلاش خواهند کرد تا حد امکان هر دو طرف را نیز راضی نگه دارند.
