کارشناسان اعتقاد دارند که «تنبلی اجتماعی» که در بسیاری از منابع به‌عنوان یکی از صفات اخلاقی ایرانیان از آن یاد شده است، به شکل جدی به مباحث فرهنگی، روانشناسی و جامعه‌شناسی نیز وارد شده است. این معضل اجتماعی، آسیب‌های متعدد و پیامدهای منفی را برای فرد و اجتماع در کوتاه‌مدت و درازمدت به وجود می‌آورد.
به گزارش ایسنا، تنبلی به معنای تن‌پروری، بیکاری، کاهلی، اهمال و سستی تعریف می‌شود. در تنبلی اجتماعی، با موقعیتی روبه‌رو هستیم که گروه، باعث تضعیف رفتار شخص می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، فرد در گروه، تلاش کمتری از خود نشان می‌دهد، درحالی‌که همان فرد در موقعیت‌های انفرادی این بی‌تحرکی را از خود نشان نمی‌دهد.
صاحب‌نظران می‌گویند در جامعه‌ای که تنبلی در آن رخنه کند، افراد برای انجام امور کوچک و بزرگ در زندگی شخصی و مناسبات اجتماعی و عمومی، همیشه کار امروز را به فردا می‌اندازند، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را به دیگران واگذار می‌کنند، تغییر و تحولی را که آرزو می‌کنند، بدون کوچک‌ترین اقدامی از دیگران انتظار می‌کشند و برای هر انتخابی تعلل می‌ورزند. این وضع، هنگامی فاجعه‌بارتر می‌شود که جامعه دانشگاهی نیز بدان مبتلا شود. درواقع، تنبلی دانشگاهی به وضعیتی اشاره دارد که در آن دانشجو یا استاد در رابطه با وظایف تحصیلی و آموزشی خود به‌صورت فردی و در رابطه با دیگران سستی کرده و رغبتی از خود نشان نمی‌دهند.
در این خصوص، محققانی از دانشگاه مازندران در مطالعه‌ای پژوهشی، درصدد برآمده‌اند که پاسخ این سوالات را بیابند که میزان تنبلی دانشگاهی دانشجویان به‌عنوان مصداقی از تنبلی اجتماعی چقدر است و چه عوامل درون و برون دانشگاهی بر تنبلی دانشگاهی در میان دانشجویان تاثیر دارند؟
در این پژوهش پیمایشی، محققان از ابزار پرسشنامه برای سنجش استفاده کرده‌اند و 390 نفر از دانشجویان دانشگاه مازندران در آن مشارکت داشتهاند.
طبق نتایج حاصل از پژوهش فوق، بین نابسامانی برون‌دانشگاهی که سه بعد «نبود آینده شغلی»، «پایین بودن هزینه‌های تنبلی» و «فرهنگ تنبلی در جامعه» را شامل می‌شود، با تنبلی دانشگاهی و ابعاد آن رابطه معناداری وجود دارد.
همچنین بین نابسامانی درون‌دانشگاهی که چهار بعد «نبود نظارت و کنترل در دانشگاه»، «ضعف برنامهریزی در دانشگاه»، «طفرهروی آموزشی سیستمی» و «نبود امکانات و تجهیزات در دانشگاه» را شامل می‌شود با تنبلی دانشگاهی و ابعاد آن رابطه‌ای معنادار حاکم است.
دکتر علی‌اصغر فیروزجائیان، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران و همکارش در این رابطه می‌گویند: «متغیرهای برون‌دانشگاهی بیشترین تاثیر را بر سطح نظام دانشگاهی داشتهاند و طفرهروی آموزشی، فرهنگ تنبلی در جامعه و ضعف برنامهریزی در دانشگاه بیشترین تاثیر را بر تنبلی دانشگاهی داشتهاند».
این محققان اعتقاد دارند: «برای کاهش تنبلی دانشگاهی، باید به دو سطح درون و برون‌دانشگاهی توجه داشت. راهکارهای برون‌دانشگاهی، با بحث بهبود وضعیت اشتغال و آینده شغلی فارغ‌التحصیل‌ها در جامعه مرتبط است. همچنین در همین راستا فرهنگ‌سازی در حوزه کار مفید و جدیت در جامعه و درنهایت بالا بردن هزینه‌های تنبلی برای کاهش تنبلی راهگشا است».
آن‌ها می‌افزایند: «در سطح درون‌دانشگاهی نیز افزایش نظارت و کنترل آموزشی و همچنین ثبات و دقت برنامهریزی آموزشی در کاهش تنبلی راهگشا است. افزایش و بهبود امکانات آموزشی در دانشگاه و جدیت آموزشی اساتید با توجه به نتایج پژوهش، می‌تواند کاهش تنبلی در بین دانشجویان و درنهایت جامعه دانشگاهی را سبب شود».
این یافته‌های ارزشمند که می‌توانند با افزایش تحرک و مشارکت، به رفع تنبلی دانشگاهی در بین دانشجویان و دانشگاهیان با تمرکز بر عوامل به وجود آورنده آن‌ها کمک کنند، در مجله «جامعه‌شناسی کاربردی» وابسته به دانشگاه اصفهان و به‌صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی به چاپ رسیده‌اند.
