جریان اصلاح‌طلب که برای رای‌آوری حسن روحانی به‌عنوان رییس دولت دوازدهم، هر چه در چنته داشت، رو کرد، حالا به نظر می‌رسد از کرده خود «پشیمان» شده است. رصد و پیگیری اظهار نظر فعالان شناخته‌شده این جریان در روز‌های اخیر، نشان از آن دارد که «اصلاحات» برای ادامه مسیر سیاست‌ورزی‌اش، طرحی دیگر در آستین دارد. اما یک سؤال؛ صورت این انتقادات چیست؟ و چه سیرتی را شامل می‌شود؟
دولت توان کار کردن ندارد
به گزار صبح نو آقای عباس عبدی، تحلیل‌گر اصلاح‌طلب، اخیراً در گفت‌وگویی با روزنامه «اعتماد»، مواضع صریح و روشنی نسبت به دولت اتخاد کرده است. وی با انتقاد از وجود اختلافات در درون دولت گفته: در کدام دولت این حجم از اختلافات وجود داشت؟
وزیر بهداشت علیه یک وزیر دیگر صحبت می‌کند وزیر راه علیه دیگری است. این داستان در اکثر موارد ادامه دارد. وی با طرح این سؤال که دولت چگونه به خود حق می‌دهد تصمیمات پشت پرده‌ای بگیرد که عوارض آن منجر به وضعیت فعلی اقتصادی شود، اظهار داشت: متاسفانه دولت کنونی توانایی کار کردن ندارد. این مدیران برای شرایط نرمال و عادی شاید دولت مناسبی باشد، اما برای شرایط کنونی مناسب نیستند.
عبدی با اشاره غیرمستقیم به اظهارات اخیر قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت که گفته بود، چون به دولت رأی داده‌اید، باید تحمل کنید تاکید کرد: اینکه مسوولی بگوید، چون به دولت رأی داده‌اید وضعیت همین بوده و باید تحمل کرد، چه معنایی دارد؟ چطور زمانی که نیاز به رأی مردم دارند این صحبت‌ها مطرح نمی‌شود؟
بیانیه حزبِ خیلیِ حامی!
در میان حامیان اصلاح‌طلب دولت، حزب کارگزاران سازندگی، جایگاه متباین و متمایزی دارد؛ این تمایز، از تصدی برخی سمت‌های بالا در دولت از سوی وابستگان به این حزب ناشی می‌شود؛ چه آنکه اسحاق جهانگیری همزمان با در دست داشتن ریاست شورای مرکزی کارگزاران، برای تصدی معاونت اول رییس‌جمهوری در دولت یازدهم انتخاب شد؛ هر چند در دولت دوم روحانی، محوریت اقتصادی دولت را به اذناب حزب اعتدال و توسعه واگذار کرد و خودش شد، یک معاون اول ساده!
این را گفتیم که نشان دهیم در میان اصلاح‌طلبان، کارگزاران، حامی ویژه‌ای برای دولت محسوب می‌شود، اما همین حامی مخصوص، هفته گذشته طی بیانیه‌ای، جامه درید و انتقادات سختی را به تیم اقتصادی دولت، به‌ویژه متصدی سازمان برنامه و بودجه یعنی محمدباقر نوبخت روا داشت.
این بیانیه، اما به مذاق اعتدال و توسعه‌ای‌ها، چندان خوش نیامد. اعتدال و توسعه که حتی در مقایسه با کارگزاران، نقش و نمود بیشتری در رأس مدیریتی دولت دارد، در پاسخ به بیانیه کارگزاران نوشت: جاخالی دادن‌های سیاسی در شرایط و مقاطع حساس که نیازمند ایثار و هزینه دادن است از سوی این حزب امری مسبوق به سابقه است و این نگرانی پس از بیانیه دیروز این حزب بیش از گذشته تقویت شده که کارگزاران قصد دارد مانند برخورد غیرقابل دفاعش با مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، با موضع‌گیری در برابر دولت اعتدال و رییس‌جمهوری و بدون پرداخت هزینه، خود را برای سال‌ها و مقاطع بعدی سیاسی، همچنان فعال نگه دارد.
حسابمان را جدا می‌کنیم
آقای محسن رهامی، از فعالان جریان اصلاح‌طلب در گفت‌وگویی که با سایت «خبرآنلاین» داشته، اعلام کرده: اصلاح‌طلبان، امروز احساس می‌کنند دولت آن‌چنان که باید و شاید در حفظ و حراست از رایی که از سرمایه اصلاحات به پای دولت ریخته شد، تلاشی نمی‌کند.
رهامی در همین باره اظهار داشت: این باور ایجاد شده که هزینه زیادی برای دولت پرداخته شد، بدون آنکه بهره لازم به‌دست بیاید. وی در بخش دیگری از این گفتگو با بری خواندن اصلاح‌طلبان از تصمیم‌گیری‌های دولت گفت: ما اصلاح‌طلبان در تصمیم‌گیری‌های دولت، چندان نقشی نداریم و طبیعی است که مسوولیت آن را حاضر نیستیم بپذیریم، اما مردم این موضوع را از ما نمی‌پذیرند، چون اساساً تفاوتی میان دولت روحانی و اصلاح‌طلبان قائل نیستند.
اظهارات رهامی به وضوح نشان می‌دهد که جد و جهد اصلاح‌طلبان در جهت جداکردن راه خود از دولت، مقبول مخاطب اجتماعی ایشان نیست، چون جامعه رأی آنها، جریان اصلاحات و دولت را یک کاسه و از یک جنس می‌بیند.
دل خون و صورت سرخ
آقای محمدرضا عارف، رییس فراکسیون امید و رییس شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان، به سکوت‌هایش معروف است؛ اینکه چیزی نگوید حتی در شرایط بسیار سخت! هفته گذشته، اما «معاون اول دولت دوم اصلاحات» ترک عادت کرد و در اظهاراتی کم‌سابقه، دولت را مورد انتقادات خود قرار داد.
وی در دیدار تعدادی از اعضای حزب همبستگی دانش‌آموختگان ایران (هدا) با بیان اینکه از مردم بابت مشکلات عذرخواهی می‌کنیم، چون دولتی را روی کار آوردیم که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند منویات اصلاحات را پیاده کند، گفت: البته منطقی هم نیست رو‌در‌روی دولت بایستیم؛ مجبوریم صورت‌مان را با سیلی سرخ کنیم. آقای اسماعیل دوستی، عضو حزب اعتماد ملی هم در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت که «صورت را با سیلی سرخ نگه‌داشتن، درد مردم را دوا نمی‌کند. لیست‌های مجلس و شورا بر اساس شایستگی و توانمندی بسته نشده و انتخاب افراد بیشتر رفاقتی و دوستانه بوده است و همین امر باعث ناکارآمدی آن شده است.»
انتخابات نشانه است؛ انتقادات بهانه پس از بررسی همه این نقل قول‌ها، تازه می‌رسیم به بررسی سؤال دوم؛ اینکه سیرت انتقادات اصلاح‌طلبان نسبت به دولت چیست؟
ما با جریانی مواجهیم که خود را در پیروزی دولت اعتدال‌گرا در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶، ذی‌نفع و ذی‌حق می‌داند. بسیاری بر این باورند که چنانچه حمایت‌های همه‌جانبه جریان اصلاحات از حسن روحانی نبود، «شیخ دیپلمات» یا اساساً رییس‌جمهوری نمی‌شد یا برای رسیدن به این جایگاه، باید سختی‌های به مراتب فزون‌تری را از سر می‌گذراند.
وضعیت آشفته مدیریتی در دولت که آثار آن به عیان بر پیکره اقتصادی کشور قابل رویت است، اصلاح‌طلبان را به هول و ولا انداخته تا حساب خود را از حساب دولت جدا کنند. اصلاح‌طلبان، خوف آن دارند که استمرار حمایت‌شان از دولت اعتدال، پایگاه اجتماعی‌شان را دچار ریزشی قابل ملاحظه کرده و همین امر، مقدمات شکست‌شان در انتخابات مجلس یازدهم در اسفندماه سال ۹۸ و ریاست‌جمهوری سیزدهم در خردادماه سال ۱۴۰۰ را آماده کند.
شاید بر طبق همین ادله بود که آقای سیدمحمد خاتمی به‌عنوان راهبر جریان اصلاحات، در دیدار روز یکشنبه ۱۴ مردادماه ۹۷ خود با تعدادی از نمایندگان ادوار مجلس، برای نخستین مرتبه طی پنج سال اخیر از زمان روی کارآمدن دولت حسن روحانی، نسبت به عملکرد دولت لب به اعتراض رسمی گشود و گفت: ضعف‌ها و بی‌برنامگی‌ها و حتی عدم اجرای برنامه‌های مصوب را نمی‌توان به گردن رقبا انداخت، این چاره کار نیست؛ باید مسائل حل شود. دولت باید به مردم بگوید چرا به وعده‌هایش عمل نمی‌کند.
اینکه انتقادات اصلاح‌طلبان، بهانه‌ای برای جداکردن صف خود از دولت جهت ترسیم دورنمای امیدوارکننده از انتخابات آینده برای خود است، اعتقاد حسن روحانی هم هست! رییس‌جمهوری در جلسه روز چهارشنبه ۲۱ شهریور هیأت دولت با اشاره به انتقاد‌ها از دولتش گفت: تا انتخابات زمان بسیاری باقی مانده است. هیچ‌کس نباید تصور کند که تخریب دولت می‌تواند برای آنها چه در انتخابات سال آینده و چه در انتخابات سال ۱۴۰۰ رأی به وجود بیاورد.
روحانی در همین‌باره تاکید کرد: کسانی که این‌گونه فکر می‌کنند مردود این آزمایش تاریخی در ایران خواهند بود و ملت ایران راجع‌به آنها قضاوت خواهد کرد. پس از آنکه از این گردنه عبور کردیم، در تاریخ حرف‌ها، رفتار و جملات آنها باقی خواهد ماند و مردم قضاوت می‌کنند که در شرایط سختی آنها برای کاهش یا افزایش دشواری مردم چه رفتاری داشته‌اند.
