وقتی که یکی از آشنایان یا عزیزان‌مان فوت می‌کند و برای مراسم دفن او به بهشت زهرا می‌رویم، برای لحظه‌ای هم که شده به مرگ خودمان فکر می‌کنیم. ممکن است گاهی تصور کنیم که اگر عمر ما به پایان رسیده بود چه جایگاهی در آخرت داشتیم؟ بهشتی می‌شدیم یا جهنمی؟ چه کسانی برای مراسم تدفین ما می‌آمدند؟ چقدر دعای خیر و طلب بخشش و آمرزش افراد بدرقه راهمان می‌شد؟ این فکر‌ها و احساسات درونی‌مان باعث می‌شود که لحظه‌ای هم شده از دنیا دل بکنیم و با تمام وجود درک کنیم که هیچ کس از فردای خودش خبر ندارد و به‌اصطلاح چقدر دنیا بی‌وفاست! البته ساعتی نمی‌گذرد که این‌ها را فراموش می‌کنیم، دوباره دل به دنیا می‌بندیم و به دنبال برتری‌جویی می‌افتیم. این برتری‌جویی‌ها و تجمل‌گرایی‌ها خیلی از بهشت زهرا فاصله نمی‌گیرد، دقیقا در همان مراسم تدفین نیز همراه‌مان می‌شود.
به گزارش جوان آنلاین در مراسم خاکسپاری و درست چند دقیقه بعد از اینکه متوفی دفن شده، صدایی از پشت بلندگو می‌آید و مهمانان را به ناهاری مفصل و مجلل دعوت می‌کند. در حالی که متوفی به دعا و قرآن‌خوانی حاضران در مراسم عزاداری نیاز دارد، اما همه در تکاپوی رفتن به ناهار هستند. همان موقع است که آدرس رستوران در پشت بلندگو اعلام می‌شود، علاوه بر آن نیز کارت‌هایی از رستوران رزرو شده در میان جمعیت پخش می‌شود و صاحبان عزا با حال زارشان به مهمانان اصرار می‌کنند که حتما این دعوت را بپذیرند. خلاصه اینکه همه می‌روند و هیچ کس جز متوفی، قبر و خاک‌هایی که روی او ریخته‌اند نمی‌ماند!
در رستوران حداقل دو مدل غذا سفارش داده شده و در کنار آن ماست و سالاد و نوشابه از قبل تدارک دیده شده است. مهمانان می‌آیند و منتظر غذا می‌نشینند، اما، چون چند دقیقه‌ای تا پذیرایی فرصت هست برخی از آن‌ها پچ‌پچ‌کنان در مورد مراسم خاکسپاری، لباس و رفتار صاحبان عزا و حتی اینکه چه کسی بیشتر گریه کرده و چه کسی کمتر نظر می‌دهند تا اینکه غذا‌ها را برایشان می‌آورند. آن‌وقت ناهارشان را می‌خورند و بر سر بسیاری از میز‌ها غذا‌های نصفه‌نیمه شان را می‌گذارند و با تشکر و دعای خیر برای متوفی رستوران را ترک می‌کنند. تمام این تدارکات هم برای آن است که آبروی صاحب عزا خریده شود و حرف و حدیثی پشت سرشان نباشد که چرا برای آن عضو خانواده فوت شده‌شان سنگ تمام نگذاشته‌اند!
غذا خوردن نزد مصیبت زدگان با خرج آنان، از رفتار‌های جاهلیت است
امام صادق (ع) می‌فرماید: «الاکل عند اهل المصیبه من عمل الجاهلیه» یعنی غذا خوردن نزد مصیبت زدگان با خرج آنان، از رفتار‌های جاهلیت است.» براساس این حدیث پس از شهادت جعفربن ابیطالب، پیامبر (ص) دستور داد به خانه جعفر غذا بفرستند تا خانواده‌اش جز مصیبت از دست دادن جعفر، دغدغه دیگری نداشته باشند. براساس سنت پیامبر، اگر حتی صاحبان عزا دیگران را برای غذا خوردن در خانه متوفی دعوت کنند شایسته نیست بروند، زیرا غذا خوردن نزد اهل مصیبت و در منزلشان از اعمال مردم قبل از ظهور اسلام و دوره جاهلیت بوده است.
همچنین در حدیث آمده زمانی که حضرت جعفر طیار (ع) در جنگ موته شهید شد پیامبر (ص) از حضرت فاطمه (س) خواست که به نزد اسماء همسر جعفر و خانواده‌اش برود و برایشان غذا تهیه کند، بعد از این دستور پیامبر، میان مسلمانان رسم شد که وقتی کسی دچار مصیبت می‌شد همسایگان و خویشان او برایش غذا تهیه کرده و می‌بردند.
در واقع سنت عقلانی و قرآنی اسلام اقتضا می‌کند تا در جهت همدردی با مصیبت‌زده و کاهش فشار روحی و روانی شرایط به گونه‌ای فراهم شود که او در مدت عزاداری دغدغه دیگری نداشته باشد. اما متاسفانه مدت‌هاست که آداب مجالس عزای میت از مسیر اصلی و اسلامی خود خارج شده و مشکلات زیادی را بر صاحب عزا تحمیل می‌کند. زیرا خانواده متوفی علاوه بر صرف هزینه‌های خرید قبر و تهیه وسایل کفن و دفن و مراسم ختم باید حواسش به تهیه لوازم پذیرایی افرادی باشد که مثلا (!) برای تسلای خاطرشان می‌آیند.
عزای بیشتری که با رفتارمان به صاحبان عزا می‌دهیم!
سیدمهدی حائری زاده، استاد حوزه و دانشگاه درباره دور شدن بسیاری از مردم از آداب مجالس عزاداری نسبت به مسیر اصلی و اسلامی به خبرنگار «جوان آنلاین» می‌گوید: «متاسفانه سبک زندگی دینی و اسلامی در بسیاری از حوزه‌ها در خانواده‌ها نهادینه نشده است. با وجود اینکه می‌دانیم بعد از مرگ زندگی جدید ما شروع می‌شود و زندگی اصلی آن چیزی نیست که در دنیاست، اما گاهی درگیر مسائل دنیا می‌شویم و به آموزه‌های اسلامی توجهی نمی‌کنیم.»
حائری زاده ادامه می‌دهد: «در روایات آمده است که وقتی کسی از دنیا می‌رود، غذا خوردن در خانه صاحبان عزا یا به خرج آن‌ها کراهت دارد. از سوی دیگر دستور داده شده که همسایه‌ها، اطرافیان و نزدیکان تا سه روز برای صاحبان عزا غذا درست کنند و برایشان ببرند. دلیل هم این است که صاحبان عزا در این روز‌ها حال خوشی ندارند و روز‌های ناراحت‌کننده‌ای را می‌گذرانند. اما متاسفانه در بسیاری از کلانشهرها، مهمانان به خانه صاحبان عزا هجوم می‌آورند و نه تنها باری را از دوش آن‌ها بر نمی‌دارند بلکه زحمات و هزینه‌های زیادی را به خانواده متوفی تحمیل می‌کنند.»
نباید بعد از دفن میت، یکباره او را ترک کنید
این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه آداب عزاداری اسلامی در برخی از شهرستان‌ها به خوبی رعایت می‌شود، اما در کلانشهرها آداب عزاداری از مسیر اسلامی خارج شده است، اظهار می‌دارد: «در روایات آمده که وقتی میت دفن می‌شود، افراد درجه یک دیرتر از سایر مهمانان آنجا را ترک کنند. همچنین سفارش شده که برای آرامش میت برای او سوره‌های صافات، یس و ملک را بخوانند و حتی با او صحبت کنند، زیرا که روح فرد فوت شده، آگاه است و همه چیز را می‌شود. همچنین گفته شده که اعضای خانواده یکباره میت را ترک نکنند، بلکه یک به یک و به آرامی با میت خداحافظی و آنجا را ترک کنند. اما می‌بینیم در بسیاری از مراسم‌های عزاداری خانواده‌ها به این مسئله اهمیت نمی‌دهند و بلافاصله نگرانی پذیرایی از مهمانان را دارند و تمام تلاش‌شان را می‌کنند تا زودتر به رستوران بروند و مبادا مهمانان‌شان کم و کسری داشته باشند.»
سیدمهدی حائری زاده درباره راهکار فرهنگ‌سازی آداب صحیح مراسم عزاداری در بین تمام مردم می‌گوید: «تمام اولیای فرهنگی جامعه باید در زمینه فرهنگ‌سازی آداب صحیح و اسلامی عزاداری در میان مردم کوشا باشند. همچنین صدا و سیما که نقش بسیار پررنگی در این زمینه دارد باید برنامه‌های مناسبی را تدارک ببیند و کلیپ‌های کوتاه و موثری را تولید کند و آن‌ها را برای مردم به نمایش بگذارد. سازمان بهشت زهرا نیز به عنوان اصلی‌ترین سازمان باید بروشور‌ها و بنر‌هایی را در اختیار مردم قرار دهد و به آن‌ها گوشزد کند که غذا خوردن نزد صاحبان عزا مکروه است و به آن‌ها مسیر درست عزاداری را نشان دهد.»
اگر قرار باشد مراسم فوت ما برگزار شود...
بهتر است هر کدام از ما از همین امروز به خانواده‌مان بگوییم که اگر روزی قرار شد مراسم عزاداری ما را تدارک ببینند، آداب اسلامی را در این زمینه در نظر داشته باشند نه آداب غلط تعارف و مهمان‌داری را. بهتر است با آن‌ها صحبت کنیم و قدمی برای اصلاح این رسوم غلط برداریم، تا اشتباهاتی که ما برای مراسم عزاداری درگذشتگان‌مان مرتکب شده‌ایم را آن‌ها در مورد ما تکرار نکنند. کاش بعد از فوت و مراسم خاکسپاری‌مان، اعضای خانواده یکباره ما را تنها نگذارند. بلکه بمانند و برایمان دعا بخوانند؛ و چقدر آن‌روز به دعا و آرامشی که با حضورشان به ما می‌دهند احتیاج داریم.
