آلودگی صوتی شامل امواج ناخواسته‌ای است که می‌تواند عوارض متعدد جسمی و روحی را به همراه داشته باشد.
امروزه آلودگی صوتی بخشی از زندگی شهری مردم شده و سر و صدای زیاد آن همه را کلافه کرده است.
آلودگی های زیست محیطی در سه دهه اخیر بیش از گذشته توجه جهانیان را به خود معطوف داشته است و در این میان موضوع آلودگی صدای شهرها در اکثر کشورها به عنوان یک مشکل فراگیر مطرح می شود.
بسیاری از مطالعات انجام شده در کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که صدای ترافیک به عنوان یک صدای محیطی مزاحم مورد توجه است و منجر به اختلال در رفاه و سلامتی جامعه می‌شود.
منظور از آلودگی صوتی امواج ناخواسته‌ای است که در شرایط مکانی و زمانی ویژه بر فعالیت موجودات زنده به ویژه انسان تأثیر گذاشته و می‌تواند عوارض متعدد جسمی و روحی را به همراه داشته باشد.
آلودگی صوتی در تهران
طبق اخبار منتشره در رسانه‌ها حدود ۶۰۰ نقطه خارج از حد استاندارد آلودگی صوتی در تهران وجود دارد که هشداری جدی به همه پایتخت‌نشینانی است که در شرایط نابسامان و فرابحرانی روزگار می‌گذرانند.
براساس آخرین بررسی‌ها از وضعیت آلودگی صوتی پایتخت، آلوده ترین قسمت شهر از لحاظ آلودگی صوتی مناطق مرکزی (پرترافیک) و مناطق جنوبی (پرجمعیت) است که ریل راه آهن و فرودگاه در مجاورت آنها قرار دارند. به گفته اقبال شاکری عضو سابق شورای شهر تهران، منطقه ۹ تا ۲۰ بیشترین آلودگی صوتی را در پایتخت دارند.
علاوه بر این منابع اصلی آلاینده‌های صوتی تهران وجود دو فرودگاه عمده در محدوده شهر، شبکه راه آهن در منطقه جنوبی پایتخت و استفاده از وسایل نقلیه مانند سواری، اتوبوس، کامیون و موتورسیکلت است.
حسین مهرآوران مدیر واحد آلودگی صدای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران موتورسیکلت‌ها را عامل ۴۹ درصد از آلودگی صوتی پایتخت می داند و می‌گوید: نقش خودروهای سبک در این آلودگی‌ها ٣٠ درصد، خودروهای سنگین ٢٠ درصد و اتوبوس‌های شرکت واحد یک‌درصد است.
نصب دیوارهای صوتی در تعدادی از بزرگراههای تهران
گفتنی است؛ نگرانی‌ها درخصوص افزایش آلودگی صوتی در پایتخت کار را به جایی رساند که پروژه دیوارهای صوتی در تعدادی از بزرگراههای شهر به اجرا گذاشته شد.
براساس گفته کارشناسان شهری نصب هر دیوار صوتی بسته به طول آن ممکن است تا 1.5 میلیارد تومان هزینه داشته باشد؛ این در حالی است که بزرگراه های شهر از جمله بزرگراه شهید همت نیز نیازمند نصب دیوار صوتی می‌باشد.
برخی دیگر از کارشناسان محیط زیست معتقدند وضعیت آلودگی صوتی پایتخت از مرز هشدار گذشته و اکنون در شرایط اضطرار قرار دارد و چنانچه به مانند آلودگی هوا برای آن چاره اندیشی نشود در آینده ای نزدیک به وضعیت بحران خواهد رسید .
قوانین ایران در خصوص کاهش آلودگی صوتی
مسئله آلودگی صوتی در قوانین و مقررات ایران، مصوبه شورای عالی محیط زیست شماره 236 در زمینه حد مجاز آلودگی صدا در هوای آزاد ایران مصوب 1381 و همچنین مصوبه پیشنهادی سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنایع و معادن در ارتباط با تعیین حد مجاز آلودگی صوتی در خودروهای تولید داخل مورخ 1384 تنفیذ شده است.
مطابق ماده 7 آیین نامه فوق الذکر، به کار انداختن و تردد هرگونه وسیله نقلیه موتوری مولد آلودگی صوتی ممنوع است. نیروی انتظامی از تردد هرنوع وسیله نقلیه موتوری فاقد گواهینامه موضوع ماده 6 ممانعت به عمل آورده و عاملین یا رانندگان این گونه وسایل نقلیه را به مجازات های مقرر در ماده 32 قانون محکوم خواهند کرد.
بر اساس ماده 32 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی، عاملین آلودگی صوتی به جزای نقدی از پنجاه هزار ریال تا پانصدهزار ریال و درصورت تکرار از یکصدهزار ریال تا یک میلیون ریال محکوم خواهند شد.
عوارض آلودگی صوتی و اثرات آن بر انسان
ساده‌ترین و ملموس‌ترین عارضه‌ای که آلودگی صوتی ایجاد می‌کند، کاهش قدرت شنوایی است. همچنین خطر ابتلا به امراض قلبی-عروقی را افزایش می دهد. در انسان‌ها رنگ پریدگی و بالارفتن فشارخون از اثرات آلودگی‌های صوتی است. همچنین درجه حرارت بدن نیز کاهش می‌یابد.
مطالعات نشان داده است که افرادی که با صدا مواجهه دارند بیشتر به اختلالات روانی دچار می‌شوند؛ گرچه انسان به سرو صدا عادت کرده ولی در حقیقت آلودگی صوتی یک عامل خستگی بوده و ظرفیت کار انسان را چه در مشاغل فکری و چه در شغل‌های بدنی و ساده کاهش می‌دهد. آلودگی صوتی روی وضع روانی و روحی شخص تاثیر گذاشته و باعث اشکال در تطابق یافتن انسان با محیط کار می‌شود که نتیجه آن کاهش بازدهی کار است.
واحد اندازه‌گیری آلودگی صوتی «دسی بل» است و آستانه تحمل گوش انسان در حدود 130 دسیبل است. با توجه به این که صفر دسیبل آستانه شنوایی یک فرد سالم و جوان است، چنانچه فردی طی 8 ساعت به‌طور مداوم در معرض سر و صدای بالای 70 دسیبل قرار گیرد، فشار خون وی 5 تا 10 میلی‌متر جیوه افزایش می‌یابد.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، مواجهه با تراز فشار صوت 80 دسی بل می‌تواند سبب بروز رفتارهای پرخاشگرانه در افراد شود. هم چنین حساسیت به صدا برای برخی از افراد می‌تواند آستانه بروز برخی واکنش‌ها را کاهش دهد.
برخی متخصصان معتقدند هنگامی به شنوایی آسیب می‌رسد که صدا بلندتر از 85 دسی بل باشد؛ یعنی چیزی در حدود صدای یک ترافیک سنگین است که ما هر روزه با آن مواجه هستیم .
همچنین محققان در تحقیقات خود در یافته‌اند که هرچه صدا بلندتر و بیشتر باشد، شانس از بین رفتن شنوایی بیشتر است. برای مثال قرار گرفتن در معرض صدایی با بلندی 109 دسیبل، بیش از دو دقیقه، بسیار خطرناک است. البته طول مدت شنیدن صدا هم بسیار مهم است.
راهکارهای کاهش آلودگی صوتی
کاهش آلودگی صوتی در قانون بند ۶ منشور حقوق شهروندی به این صورت آمده است؛ شهروندان حق دارند ضمن مشارکت در انجام مسئولیت‌های قانونی و تأمین منابع مالی مورد نیاز، از هوای پاک، فضای سبز عمومی و بوستان، معابر تمیز و عاری از پسماند و شهری بدون آلودگی‌های صوتی و زیست‌محیطی برخوردار باشند.
از قوانین مربوط به کاهش آلودگی صوتی، آئین نامه اجرایی جلوگیری از آلودگی صوتی مشتمل بر 13 ماده و 6 تبصره مشخص ترین قاعده حقوقی کشورمان در زمینه جلوگیــری از آلــودگی صوتی است.
باتوجه به اینکه معمولاً صداها از تولیدکننده‌ای پخش و توسط گیرنده‌ای دریافت می‌شوند؛ بنابراین جهت کنترل این آلودگی، کاهش شدت صدا جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده و سیستم شنوایی می‌تواند موثر باشد. به عنوان مثال یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش سرو صدای ناخواسته و آلودگی صوتی استفاده از گیاهان است؛ چنانچه استفاده از گیاهان تنها برای کاهش تراز صدا در فرکانس‌های بالا به کار می رود.
همچنین از اقدامات اصلی برای کاهش آلودگی صوتی می توان به استفاده از وسایل نقلیه هیبریدی و یا با صدای کم، احداث فرودگاه ها و ایستگاه های قطار در خارج از شهر و ... اشاره کرد.
سلب مسئولیت از این موارد موجب بروز عدم تمرکز، پرخاشگری و در نهایت اختلالات روحی شهروندان می‌شود. بنابر این انتظار می‌رود که مسئولان مربوطه برای کاهش آلودگی صوتی اقدامات مفیدی انجام دهند و شهروندان هم با فراگیری مهارت های اجتماعی و استفاده از وسایل استاندارد و مطابق با استانداردهای صوتی در این زمینه موثرتر از قبل عمل کنند.
گزارش از محمد کفایتی
