نام رابین هود برای ایرانیانی که در دهه سوم تا پنجم عمرشان قرار دارند، یادآور یک پویانمایی تأثیرگذار و دوست‌داشتنی است؛ اثری که در سال 1973 توسط شرکت «والت دیزنی» ساخته شد و با دوبله درخشان هنرمندانی مانند ژرژ پطرسی، جواد پزشکیان و شهروز ملک‌آرایی، به یکی از محبوب‌ترین پویانمایی‌های آن دوران تبدیل شد؛ ابزاری که می‌توانست یکی دو ساعتی کودکان و نوجوانان را سرِ جایشان میخکوب و پدر و مادرها را از شیطنت‌های آن ها، آسوده خاطر کند!
داستان رابین‌هود، دستمایه ساخت تعداد زیادی فیلم سینمایی بوده است؛ در واقع این داستان، از نخستین سال‌هایی که صنعت سینما رونق گرفت، همواره مورد توجه کارگردانان بزرگ سینمای غرب قرار داشته و هنوز هم دارد. تعدادی از این فیلم‌ها، به زبان فارسی دوبله شده است و حتماً علاقه‌مندان به این نوع داستان‌ها، آن ها را دیده‌اند. اما با وجود شهرت فراوان رابین هود و داستان جذاب آن، کمتر کسی به این مسئله فکر می‌کند که آیا رابین هود یک شخصیت واقعی و تاریخی است و آیا می‌توان در صفحات تاریخ جزیره بریتانیا، رد پایی از او، به عنوان شخصیتی که از سوی شرکت‌های بزرگ فیلم‌سازی غربی و به ویژه هالیوود، به عنوان یک قهرمان مطرح شده است، یافت؟ در این نوشتار، برآنیم تا پاسخی برای این پرسش بیابیم.
قدیمی‌ترین اشاره‌ها
اطلاعات موجود درباره رابین هود و واقعی بودن شخصیت او، به شدت ناامید کننده است؛ آن‌چه درباره وی وجود دارد، بیشتر قالب روایت و تمثیل به خود گرفته است. ظاهراً نخستین بار، در شعری از «ویلیام لنگلند» به نام «پیِر شخم‌زن» (Piers Plowman)، اشاره‌ای به داستان و نام رابین هود شده است. این شعر، بین سال‌های 1370 تا 1390 میلادی در انگلیس سروده شد. قدیمی‌ترین داستان درباره او که روایتی نسبتاً پیوسته از زندگی رابین هود ارائه می‌کند، به نیمه دوم قرن 15 تا نخستین دهه قرن 16 میلادی تعلق دارد. بر اساس روایت نقل شده در اشعار و داستان‌های قدیمی، رابین هود قهرمانی از طبقه فرودست جامعه بود که در برابر ظلم و ستم داروغه ناتینگهام ایستاد و با او مبارزه کرد. رابین هود و یارانش، در جنگل «شِروود» واقع در ناتینگهام مخفی شدند و کوشیدند تا با غارت اغنیا، به داد ضعفا برسند. روایت‌های داستانی می‌گوید که رابین هود تیرانداز بسیار ماهری بود و به دلیل اقداماتش، یک قهرمان مردمی به حساب می‌آمد.
اسناد چه می‌گویند؟
طی چند قرن اخیر، واقعی یا افسانه بودن شخصیتی به نام رابین هود، محل مناقشه تاریخ‌نگاران بریتانیایی بوده است. دایرةالمعارف بریتانیکا، بدون هیچ تعارفی، رابین هود را یک شخصیت افسانه‌ای می‌داند که دستمایه داستان‌های معروف فولکلوریک در انگلیس بوده است. در واقع، اسنادی که بتوانند از وی، شخصیتی واقعی و ملموس در تاریخ بسازند، بسیار محدود هستند. یکی از مشکلات اساسی در مطالعات تاریخی مربوط به شخصیت رابین هود، این است که نام و لقب او، در انگلستان قرن 13 و 14 میلادی، بسیار رایج بود. رابین، به عنوان یک نام الهام گرفته شده از متون غیرانگلیسی و به ویژه فرانسوی و «هود» ، معرف افراد متعددی در این بازه تاریخی است. یکی از این افراد، فردی موسوم به «رابین هود یورک» بود که طبق اسناد موجود، در سال 1226 میلادی، در «آسیز» زندگی می‌کرد و اموالش به ارزش 32 شیلینگ و 6 پِنس، به دلیل تخلف تجاری، مصادره شد.
دوره قیام‌های پی‌درپی
بررسی تاریخ قرن‌های 13 و 14 انگلیس نشان می‌دهد که در این دوره، قیام‌های متعددی علیه ستمگری حاکمان محلی و حتی پادشاه انگلیس شکل گرفت. قیام «ویلیام والاس» که شخصیت و داستان زندگی او، دستمایه ساخت فیلم «شجاع دل» توسط «مِل گیبسون» شد، در همین دوره تاریخی روی داده است. اسناد موجود در بایگانی‌های بریتانیا، نشان می‌دهد که بین سال‌های 1261 تا 1300 میلادی، دست کم هشت نفر با نام رابین هود، از ناحیه «برکشایر» در جنوب شرقی جزیره بریتانیا تا ناحیه «یورک» در مناطق شمالی این جزیره، به فعالیت علیه حکومت مشغول بوده‌اند؛ اما هیچ سند یا شاهدی مبنی بر این‌که رابین هودهای یاد شده، همان رابین هود معروف جنگل «شروود» در ناتینگهام باشند، وجود ندارد. بدیهی است که جنگ‌های پیاپی، موجب گسترش نکبت و بدبختی برای رعایا و مردم عادی شده بود و در این شرایط، همه آن ها در انتظار بروز و ظهور یک قهرمان بودند و درست در همین بزنگاه تاریخی، نام رابین هود وِرد زبان مردم انگلیس شد؛ قهرمانی که لزوماً شخصیتی واقعی نبود و می‌توانست ساخته و پرداخته ذهن افرادی باشد که زیر بار ظلم و ستم، کمر خم کرده بودند. شاید بروز و ظهور رابین هودهای متعدد، خود پاسخی به این نیاز عمومی بود. این‌که تعداد زیادی از شورشی‌ها، نام رابین هود را برای خود انتخاب می‌کردند، بی‌مناسبت نبوده است. همان طور که اشاره شد، این نام در واقع، تداعی کننده خشم فروخورده طبقات فرودست جامعه، علیه نظام فئودالی انگلیس و ستم جانکاه حاکمان این کشور محسوب می‌شد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که رابین هود، نه یک شخصیت تاریخی، بلکه قهرمانی خیالی برای مردمان ستمدیده جزیره بریتانیا بوده است؛ قهرمانی که تمام آمال و آرزوهایشان را در آیینه شخصیت او می‌دیدند و رؤیاهای دست نیافتنی خود را در داستان‌هایی که درباره رابین هود می‌ساختند، تجسم می‌بخشیدند. رابین هود، چهره افسانه‌ای مردم انگلیس، به مدد هنر، به یک قهرمان در اروپا و آمریکا تبدیل شده است؛ اما انگار ما، در نمایش هنرمندانه قهرمانان‌مان که مستندات تاریخی فراوانی درباره واقعی بودن شخصیت شان وجود دارد، چندان موفق نبوده‌ایم.
