برخی از کارشناسان معتقدند به دلیل بیم ضرر جانی و شرافتی برای کودکانی که توسط والدینشان مورد آزار و اذیت و شکنجه قرار می گیرند، مسوولان بهزیستی و مددکاران باید با تهیه گزارش در خصوص چنین افرادی از صدور حکم حضانت ولو با رضایت والد دیگر ممانعت کنند.
به گزارش ایرنا حدود یک سال پیش خبر کودک آزاری دختری سه ساله به نام نازنین زهرا از طرف پدرش باعث جریحه دار شدن احساسات عمومی گردید. مادر نازنین زهرا از پدرش جدا شده و حضانت تنها دخترش را از دادگاه گرفته بود. بعد از جدایی هم، به انحاء مختلف از سوی پدر نازنین زهرا مورد تهدید قرار گرفته بود. سرانجام در روزی که مادر نازنین زهرا از منزل خارج شده بود، پدرش به خانه مادر همسر سابقش می رود و نازنین زهرا را از خانه می رباید. پس از چند ساعت، فیلم تکان دهنده آزار و اذیت فرزنش را برای همسر سابقش ارسال می کند. مادر نازنین زهرا که به شدت عصبانی می شود جهت یافتن فرزندش به مراجع قضایی مراجعه می کند. پس از گذشت حدود یک هفته از این اتفاق، پلیس نازنین زهرا را در یکی از روستاهای مرند پیدا می کند. پدر او تا مدتهای مدیدی متواری بوده است. نازنین زهرا به بهزیستی منتقل می شود و در آنجا از وی نگهداری می شود.
با گذشت یک سال از این واقعه تلخ کودک آزاری، مادرش اعلام می کند که در دادگاه توافق کردیم و حضانت دخترم را به پدرش دادم. این در حالی است که به گفته او، پدر به خاطر کودک آزاری به ۸ ماه حبس و ۴ سال بابت تخریب اموال زمان ربودن طفل محکوم شده است. اما اینکه چرا دادگاه با وجود سابقه پدر مبتنی بر شکنجه نازنین زهرا با مساله حضانت کودک ممانعت نکرده و این مساله آیا در مواد قانونی لحاظ شده است یا خیر و علت بی توجهی به آن چیست، سبب شد با سارا باقری وکیل پایه یک داگستری و عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان به گفت و گو بنشینیم.
سازمان بهزیستی مسوول کودکان و نوجوانان بد سرپرست است
باقری در خصوص مساله حضانت کودکان و نوجوانان بدسرپرست گفت: از منظر قانونی، طبق قانون حمایت از کودکان بدسرپرست مصوب سال ۹۲ امور مربوط به کودکان و نوجوانان بدسرپرست به عهده سازمان بهزیستی کشور می باشد که در مورد نازنین زهرا، بهزیستی وارد عمل شده و سرپرستی طفل را به عهده گرفته است. طبق تبصره ۱ ماده ۸ قانون فوق الذکر، «دادگاه در صورتی که پدر و مادر طفل مراجعه کنند و آنها را واجد صلاحیت سرپرستی ولو با ضم امین تشخیص دهد و مفسده مهمی نیز کودک را تهدید نکند، با اخذ نظر سازمان بهزیستی با رعایت حق حضانت مادر نسبت به استرداد کودک به آنها حکم صادر می کند. در غیر این صورت حکم سرپرستی ابقا می شود.»
باقری افزود: مساله اینجا است که درست است مادر نازنین زهرا رضایت به حضانت کودک توسط پدرش داده است اما بخشی از این جرم، عمومی است. در ماده ۵ مطرح شده که کودک آزاری از جرایم عمومی است. یعنی حتی به فرض وجود شاکی خصوصی که مادر است چون کودک آزاری از جرایم عمومی است به دلیل شکایت مادر شاید تقلیل پیدا کند ولی حکم و مجازات در اصل وجود دارد. به واسطه جرم عمومی بودن دادگاه نمی تواند از آن بگذرد و حکم حتماً باید اجرا شود و دقیقاً ماده ۱۱۷۳ می گوید پدری که اختلال روانی داشته باشد صالح برای حضانت فرزندش نیست. این در حالی است که دادگاه با وجود اینکه می داند پدر نازنین زهرا وی را مورد شکنجه قرار داده است و در موارد دیگر هم حبس دارد ولی باز حضانت فرزند توسط پدر را قبول می کند.
وی افزود: حتی مطرح شده است که کودک توسط پدر ربوده شده است و خود ربودن جرم بسیار سنگینی است. ولی باز در اینجا شاهد هستیم دادگاه با وجود جرم ربوده شدن کودک توسط پدر با وی مقابله و برخوردی انجام نداده و حتی با وجود شکنجه نازنین زهرا که از جرایم عمومی هم شناخته می شود باز در مساله حضانت مخالفتی صورت نگرفته است.
این وکیل دادگستری افزود: با توجه به اینکه خوف ضرر جانی برای نازنین زهرا از سوی پدرش وجود داشته است، قانون مدنی در ماده ۱۱۷۳ حضانت طفلی که صحت جسمانی و تربیت اخلاقی فرزند را در معرض خطر قرار دهد (از جمله ضرب و جرح خارج از حدود متعارف)، از پدر یا مادری که حضانت فرزند را بر عهده دارد سلب می گردد. در مورد نازنین زهرا هم مشخص است که چنین پدری دارای صلاحیت نگهداری و حضانت فرزندش نیست و دادگاه باید مصلحت و غبطه فرزند را در این مهم در نظر بگیرد و سپس حکم به حضانت پدر بدهد. با وجود همه ابهامات موجود در این پرونده، هیچ کودکی مستحق چنین مجازات و قربانی کودک آزاری نمی باشد و بازگشت چنین کودکانی به پدر آزاردهنده، تبعات بسیار بدی خواهد داشت.
راه حل موثر چیست
باقری در خصوص راه حل موثر در این زمینه اشاره کرد: در این قبیل وقایع، باید بهزیستی و مددکاران این سازمان با تهیه گزارش از بیم ضرر جانی و شرافتی برای کودکان مثل نازنین زهرا وارد عمل شوند و اجازه صدور حکم حضانت پدر نازنین زهرا ولو با رضایت مادر را ندهند. متاسفانه همان طور که ظاهر قضیه نشان می دهد، دادگاه نیز بدون درنظر گرفتن مصلحت فرزند و در حالی که پدر نازنین زهرا از نظر قانونی مجرم شناخته شده است، حکم به حضانت وی داده است.
وی افزود: هر چند جزییاتی در خصوص این پرونده و رای های صادره آن نمی دانم، اما هر چه که هست این است که به لحاظ قانونی این پدر مجرم شناخته شده است و بهزیستی طی این قانون به واسطه اینکه ایشان صلاحیت نگهاری فرزنداش را ندارد، نباید اجازه می داد که این کودک نزد همان پدر کودک آزار برگردد. چیزی که کاملاً مشخص است این است که کودک در کنار این پدر امنیت جانی، شرافتی و مالی ندارد و حتی دادگاه در صورتی که مادر رضایت دهد مدد کاران بهزیستی و تشخیص دادگاه نباید اجازه دهند که این کودک با پدرش زندگی کند. ما قانون های خوب در این کشور داریم و لی اعمال و اجرا نمی شوند. این امر در مورد مساله نازنین زهرا نیز صدق می کند.
