یکی از مصوبات مجلس در سال‌های اخیر در رابطه با حذف یارانه‌بگیران غیرنیازمند است تا از این طریق با آزاد شدن بخشی از منابع بتوان به گروه‌های هدف کمک و حمایت بیشتری داشت. در سال‌های اخیر، اما موضوع حذف با چالش‌های جدی روبه‌رو بوده و عملاً دولت در تبصره ۱۴ بودجه که مربوط به هدفمندی یارانههاست از ارائه بند مربوط به حذف غیرنیازمندان خودداری می‌کرد و مجلس بنا به دلایلی آن را مصوب کرده است.
به گزارش جام جم در این راستا در سال‌های اخیر اقدامات پراکنده و غیرمنسجمی به منظور حذف یارانه‌بگیران پردرآمد انجام شد که حواشی زیادی داشت و اساساً هر موقع موضوع یارانه در جامعه مطرح می‌شد مسؤولان از پاسخگویی به آن طفره می‌رفتند. در حال حاضر بر اساس تبصره ۱۴ قانون بودجه، دولت موظف است سه دهک درآمدی غیرنیازمند از یارانه را حذف کند، مضیقه مالی و اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و جنگ همه‌جانبه اقتصادی کار را به جایی رسانده که مسؤولان تصمیم گرفتند این بار به سمت تحقق این مصوبه قانونی بروند. کار حذف از سوی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با برنامه‌ریزی و بستر‌های فراهم‌شده رسماً با اعلام حدود ۲۰۰ هزار خانوار کلید خورد.
دلایل جالب برای اعتراض به حذف یارانه
۴۷ درصد افرادی که اقدام به اعتراض کردند گفته‌اند همه تراکنش‌ها برای ما نیست و کارت‌بانکی‌شان در اختیار افراد دیگری قرار گرفته است. از نظر قانونی هر کارت‌بانکی که فعال است به کد ملی افراد متصل می‌شود و هر تراکنشی به نام صاحب کارت ثبت خواهد شد، درنتیجه افراد نباید کارت‌بانکی خود را در اختیار افراد دیگر قرار دهند. فرد دیگری اعلام کرده کارپرداز یک شرکت است و به اشتباه حذف شده است. اطلاعات مالی این فرد بعد از اعتراض بررسی شد که نشان می‌داد هم گردش مالی، هم واریزی و هم هزینه‌کرد وی، ارقام بسیار بالایی بوده است. افرادی که در شرکت‌های خصوصی مشغول فعالیت هستند حتماً از کارت حقوقی شرکت استفاده کنند. برای این افراد فرصتی اعلام خواهد شد تا اطلاعات دقیق مالی خود را به دولت تسلیم کنند که متعاقباً اعلام خواهد شد. کمتر از یک درصد افرادی که اعتراض کردند گفته‌اند تراکنش صوری کشیدیم تا بانک، کارتخوان را از ما نگیرد.
اعتراض صاحب یک پاساژ تجاری به حذف یارانه‌اش
خانواده‌هایی در میان حذف‌شدگان هستند که به معنای واقعی غیر نیازمند یا به تعبیر عامیانه میلیاردر تلقی می‌شوند. مثلاً فردی در یکی از پاساژ‌های تهران بالای ۲۰ میلیارد تومان تراکنش سالیانه و حدود ماهی ۲۰۰ میلیون تومان تراکنش داشت که نسبت به حذف یارانه خود اعتراض کرده بود.
بانک‌های اطلاعاتی شناسایی پولدار‌ها
سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره) اطلاعات اعضای هیأت علمی وزارت علوم، سازمان اداری استخدامی و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری، سازمان امور مالیاتی، سفر‌های خارجی و اطلاعات خودرو، اطلاعات کارگران خارجی، کل اطلاعات اصناف کشور، اطلاعات کدپستی، بیمه مرکزی (اینکه افراد چقدر بیمه خریدند توان مالی را نشان می‌دهد مثلاً بیمه آتش‌سوزی خانه که ارزش آن ملک در قرارداد مشخص است)
خانواری که ۱۰ میلیون درآمد دارد و مستحق یارانه است
در شناسایی خانوار‌ها بر مبنای میزان هزینه ماهانه، استثنا‌هایی هم وجود دارد. مثلاً خانواری حدود ده میلیون تومان درآمد دارد، اما به دلیل اینکه دو فرزند معلول و بیمار دارد، ماهانه بیش از ۱۵ میلیون تومان هزینه دارد و در کنار آن، مستأجر هستند. در این شرایط این فرد باید مشمول دریافت یارانه باشد.
چه خودرویی موجب حذف یارانه می‌شود
یکی از شاخص‌هایی که مبنای شناسایی است، وضعیت خودروی خانوار‌ها است. کسانی که خودرو نداشته یا ارزش خودروی آن‌ها تا ۵۰ میلیون تومان باشد، یارانه‌شان حذف نمی‌شود. ۶۳ هزار و ۷۶۰ خانوار خودروی ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دارند. ۴۵ هزار و ۸۱۳ خانوار هم ارزش خودروی آن‌ها بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون بوده است. ۳۷۴۰۹ خانوار هم ارزش خودرویشان ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان و ۱۵۷۴۵ نفر هم ارزش خودرویشان بالای ۵۰۰ میلیون تومان بوده است.
سرکشی به حساب بانکی معترضان
پس از شناسایی خانوارهای غیرنیازمند، به آن‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود که یارانه‌شان حذف شده است. اگر این خانوار‌ها اعتراض کنند، در دفاتر پیشخوان خدمات دولت از آن‌ها اجازه کتبی گرفته می‌شود تا تمامی اطلاعات بانکی خانوار مورد بررسی قرار گیرد. در این مرحله صرفاً تراکنش‌های خرید که از طریق دستگاه‌های کارتخوان و درگاه‌های پرداخت اینترنتی صورت گرفته مبنای بررسی خواهند بود. آنگاه بر مبنای متوسط تراکنش‌های هزینه خانوار در ۴ ماهه ابتدایی سال ۹۸ وضعیت درآمد و هزینه معترضان بررسی می‌شود. اگر متوسط مبلغ هزینه‌کرد اعضای خانوار از ابتدای سال ۹۸ از عددی که مبنا قرار گرفته کمتر باشد یارانه آن‌ها قطع نخواهد شد و حتی در ماهی که یارانه نگرفتند، ماه بعد یارانه واریز می‌شود.
مدیر دولتی که دنبال اعتراض به حذف یارانه خود بود
میرزایی می‌گوید: مجموع حقوق اعضای یک خانوار (از مدیران دولتی) بالای ۱۵ میلیون تومان بود و ۳ خودرو و ۲ خانه به نامش ثبت شده بود. توضیحاتی در مورد اطلاعات مبنا به او دادیم. خود ایشان اذعان کرد سال گذشته یک میلیارد تومان گردش مالی داشته و ماهیانه ۱۵ تا ۲۰ میلیون خرید کرده است که پس از وضعیت بانکی از سوی خود ایشان، اعلام کردیم که در صورت اعتراض هم شما حذف خواهید شد؛ اما باز هم مطرح کردند که من اعتراض خواهم کرد!
یارانه‌ها فعلاً تعلیق شده نه حذف
نکته حائز اهمیت این است افرادی که در این مرحله یارانه آن‌ها واریز نشده است، حذف نشده بلکه در حالت تعلیق است.
اگر درآمد آن‌ها از سطح درآمدی تعیین شده بالاتر باشد به طور حتم، یارانه قطع خواهد شد و به اطلاع فرد می‌رسد و اگر اعتراض صحیح باشد، یارانه برقرار خواهد شد. ظرف ۲ ماه نیز مهلت بررسی اعتراض‌ها است.
اجاره‌بها در کدام منطقه معیار حذف یارانههاست؟
از آنجا که برخی افراد ملک ندارند و معمولاً اجاره‌نشین هستند و با پول خود کار می‌کنند، دولت تصمیم گرفته اجاره‌بها در مبنای حذف یارانه افراد لحاظ نشود و به طور سیستمی و میدانی وضعیت درآمدی افراد بررسی شود. اگر فردی که یارانه‌اش حذف شده، مدارک آورد که اجاره‌بها می‌دهد آن مبلغ از هزینه‌های ماهانه‌اش کسر می‌شود و جزء هزینه‌کرد خانوار به حساب نمی‌آید؛ اما این حکم شامل اجاره‌نشینی در مناطق بالاشهر تهران نمی‌شود و اگر خانواده‌ای در این مناطق تهران، مستأجر باشد و مثلاً ماهانه چند میلیون تومان اجاره بدهد، چون دال بر توان مالی بالای این خانوار است، یارانه آن خانواده حذف می‌شود.
ماجرای حذف خانوارهای تحت پوشش که مشمول حذف بودند
طبق آمار‌ها یارانه ۴۲۷ خانوار عضو بهزیستی و ۱۶۷ خانوار عضو کمیته امداد حذف شده است. پاسخ دولت این است که در برخی موارد، پدر و مادر، تحت پوشش سازمان حمایتی بوده، اما فرزند آن‌ها در بازار فعالیت نموده و توان مالی بالایی دارد، اما هنوز سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد است. براین اساس توان مالی خانوار بالا رفته و سیستم آن را به عنوان پردرآمد شناسایی کرده است.
مورد دیگری که فردی عضو کمیته امداد بود، اما به هر دلیلی توانمند شده بود که اطلاعات خود را به کمیته اظهار نکرده که این فرد بر اساس بانک‌های اطلاعاتی شناسایی شد.
شمال شهر خانه‌داری، بی‌خیال یارانه شو
یکی از ملاک‌های حذف یارانه‌ها، سکونت در مناطق مرفه‌نشین تهران است. البته آنطور که سخنگوی ستاد حذف یارانه‌ها می‌گوید، اطلاعات املاک همچنان کامل و جامع نیست، زیرا یک سری منازل در بانک ثبت اسناد و املاک ثبت نشده و بخشی وکالتی و قولنامه است و لزوماً در سیستم ثبت نشده که کد رهگیری بگیرد.
وسع مالی همه اعضای خانوار ملاک حذف یارانه
در بررسی وسع مالی خانوار، وضعیت تمامی اعضای خانوار بررسی خواهد شد. چراکه ممکن است املاک و خودرو یا سایر اموال به نام فرزند ۳ ساله آن خانوار باشد؛ بنابراین مبنا، اطلاعات تمامی اعضای خانوار است. میرزایی می‌گوید موردی وجود داشت که فرد گفته بود بچه‌های خود را از حساب یارانه جدا نکرده است. خودش ۷ میلیون و خانمش ۴ میلیون و بچه‌ها هر کدام ۴ میلیون تومان حقوق می‌گیرند.
از نظر سیستم مجموع درآمد این خانوار بالاتر از میزان استحقاق برای دریافت یارانه است. باید پس از ازدواج فرزندان، آن‌ها خانوار خود را جدا می‌کردند.
برآورد هزینه‌های خانوار در سال ۹۸
بنا بر اعلام بانک مرکزی و مرکز آمار، حداقل‌های هزینه خانوار برای ورود به فرآیند حذف یارانه خانوارهای مختلف مشخص شده است. حداقل هزینه برای خانوار یک نفره رقم ۴ میلیون تومان، خانواده ۲ نفره ۵ میلیون تومان، خانوار ۳ نفره ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، خانوار ۴ نفره ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، خانوار ۵ نفره ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، خانوار ۶ نفره و بیشتر به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است.
یارانه‌بگیران مراقب کلاهبرداران باشند
پیامکی که از سوی دولت برای حذف یارانه افراد داده می‌شود بدین شرح است: «سرپرست محترم خانوار با شماره ملی... یارانه خانوار شما حذف شده است. در صورت درخواست رسیدگی، با در دست داشتن کارت شناسایی معتبر و ارائه این پیامک، به نزدیکترین دفتر پیشخوان خدمات دولت مراجعه فرمایید.» اخیراً پیامک‌هایی با مضمون یارانه شما حذف شد برای برقراری دوباره به لینک زیر مراجعه کنید برای سرپرستان خانوار ارسال می‌شود که پس از دریافت اطلاعات حساب، کل مبلغ آن برداشت خواهد شد. یارانه‌بگیران توجه کنند در پیامک‌های ارسالی توسط دولت هیچ لینکی داده نمی‌شود و اعتراض فقط از طریق دفاتر پیشخوان دولت به صورت حضوری انجام می‌شود.
پزشکان، وکلا و مدیران دولتی در لیست حذف یارانه
شاخص‌های حذف یارانه شامل مجموع ارزش خودرو‌های اعضای خانوار، مجموع ارزش املاک خانوار، حقوق و دستمزد و گروه‌های شغلی مهمی مانند پزشکان، وکلا و مدیران دولتی است.
یارانه حق است؟
برخی افراد می‌گویند یک مسؤول در ابتدای پرداخت یارانه اعلام کرده که یارانه حق طبیعی مردم است که در این باره باید توضیحاتی داده شود. برای تنظیم فضای اقتصادی کشور دو مکانیسم وجود دارد که مالیات و هزینه‌های حمایتی توسط دولت ابعاد اصلی آن را تشکیل می‌دهد.
سازوکار مالیات ایجاد برابری است تا دولت بتواند زیرساخت‌های لازم را در کشور ایجاد کند. بخشی از این درآمد و درآمد‌های دیگر به عنوان یارانه برای کاهش فقر و توانمندسازی و افزایش قدرت خرید اقشار آسیب‌پذیر توسط دولت پرداخت می‌شود. تصمیم نمایندگان مردم در مجلس هم در این زمینه نشان می‌دهد یارانه برای همه افراد نیست و باید در اختیار افراد نیازمند قرار بگیرد.
چون در زمان پرداخت یارانه نقدی امکان خوشه‌بندی وجود نداشت دولت وقت به همه افراد یارانه نقدی پرداخت کرد و این‌طور استنباط شد که یارانه حق است.
این در حالی است که افراد ثروتمند یارانه بیشتری از اقشار کم‌درآمد دریافت می‌کنند. متمول‌ها خودرو‌های مدل بالایی در اختیار دارند و به دلیل بزرگ بودن خانه‌هایشان مصرف آب و برق و گاز بیشتری نسبت به اقشار کم‌درآمد دارند. به دلیل اینکه حامل‌های انرژی با نرخ یارانه‌ای به دست مردم می‌رسد افراد غنی از نظر مالی استفاده بیشتری از یارانه دولتی می‌کنند و اقشار تهیدست امکان استفاده از این موارد را در این حجم ندارند.
مهرماه امسال هم حذف داریم
زمانی که بحث حذف یارانه نقدی مطرح شد برخی اعلام کردند دولت ابزار لازم در اختیار ندارد، اما خوشحالیم کسانی که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و پایگاه اطلاعات ایرانیان شناسایی و از لیست یارانه‌بگیران حذف شدند از وضعیت مالی بسیار خوبی برخوردار هستند. وی افزود: بیش از ۸۰ درصد افرادی که قصد اعتراض به حذف یارانه داشتند با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت اطلاعات مالی خود را مشاهده و از اعتراض صرف‌نظر کردند. این نشان‌دهنده ارتقای آماری وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارهای ایرانی است که این ابزار کارکرد‌های دیگری هم خواهد داشت. وی تاکید کرد: مهرماه امسال هم دوباره حذفی خواهیم داشت و پولداران باید منتظر دریافت پیامک حذف باشند.
بازنشسته یا کارآفرین
فردی بازنشسته دولت بوده، اما در بانک اطلاعات ثبت شرکت‌ها، شرکتی دارد که درآمد و دارایی بالایی دارد. پس دیگر این فرد یک بازنشسته با حقوق پایه‌ای نیست! بلکه یک فرد کارآفرین و با وضع مالی خوب است و در این شرایط، نباید یارانه نقدی دریافت کند.
چرا پولدار‌ها می‌ترسند از لیست یارانه حذف شوند؟
از هر کسی که بپرسید چقدر حقوق می‌گیرید محال است که درست آن را بگوید. اگر هم خودش بحث را پیش کشید و مبلغی را که دریافت می‌کند گفت: حتماً یا خیلی بالا گفته یا می‌خواسته اعلام کند که چیزی در بساط ندارد. البته در جمع‌های خودمانی میزان دریافتی افراد بالا، اما در زمانی که می‌خواهند به دولت اعلام کنند بسیار پایین است.
افراد توانگری که اخیراً از لیست یارانه‌بگیران حذف شدند با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت اعتراض خود را نهایی کردند. نحوه اعتراض اینگونه است که افراد با مراجعه به این دفاتر ابتدا یک کد دریافت می‌کنند تا دلیل حذف و میزان درآمد خود را متوجه شوند. با این حال اجازه دادند تا دوباره حساب‌های بانکی آن‌ها رصد شود.
قسط وام هم جزو مخارج محسوب می‌شود؟
اقساط وام‌هایی که مردم به بانک‌ها می‌پردازند، جزو هزینه‌کرد ماهانه‌شان محسوب نمی‌شود و خانواده‌ها از این لحاظ نباید نگرانی داشته باشند. فقط پرداخت‌هایی که از طریق دستگاه‌های کارتخوان (پوز) و درگاه‌های پرداخت اینترنتی انجام گیرد، جزو هزینه‌های ماهانه محسوب می‌شود.
تلاش خانوار‌ها برای جدا کردن یارانه خود از فرزندان
شاید برای شما جالب باشد که تعداد قابل توجهی از افرادی که تا به حال به پلیس +۱۰ مراجعه نکرده بودند و خانوار خود را جدا نکرده بودند؛ اما در حال حاضر پیگیر هستند تا خانوار خود را به صورت یک خانوار مجزا ثبت کنند و این از دستاورد‌های مثبت اجرای حذف یارانه دهک‌های درآمدی بالاست که بانک‌های اطلاعاتی دقیق خواهند شد.
ثروتمندِ مستمند
پس از گذشت یک ماه از شروع دور جدید حذف یارانه ثروتمندان همچنان حواشی این اقدام ادامه دارد. اطلاعاتی که مسؤولان دولتی از دارایی و ثروت افرادی که یارانه‌شان حذف شده منتشر کرده‌اند، نشان می‌دهد ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان یارانه نقدی در مقابل درآمد این افراد تقریباً هیچ است؛ اما با این حال همین افراد هم نسبت به حذف خود اعتراض کرده‌اند.
ضمناً سؤال مهمی که پیش می‌آید این است که با توجه به فاحش بودن ثروتمندی این اقشار، چرا تاکنون به این آن‌ها یارانه نقدی پرداخت شده و چرا در سال‌های قبل عنوان می‌شد که شناسایی پردرآمدها، دشوار است؟
معلم بازنشسته‌ای که گردش مالی ۴ میلیاردی داشت
یک خانم معلم بازنشسته‌ای بود که یارانه‌اش حذف شده، گفته بود ماهیانه ۵۰ میلیون قسط می‌دهد و سال گذشته، ۴ میلیارد تومان گردش مالی دارد؛ اما ایشان درخواست داشت که اگر می‌شود به‌واسطه اینکه معلم و بازنشسته هستم، یارانه مرا برقرار کنید!
چند درصد حذف‌شدگان اعتراض داشتند؟
۹۳.۸ درصد از افرادی که از لیست یارانه‌بگیران حذف شدند هیچ اعتراضی نداشتند که بر این اساس ۶.۲ درصد از حذف‌شدگان از لیست دریافت یارانه نقدی اعتراض کردند. این آمار را حسین میرزایی، سخنگوی ستاد اجرایی تبصره ۱۴ قانون بودجه در اختیار جام جم قرار داده است. وی می‌گوید: به دلیل اینکه هزینه اعتراض رایگان بوده برخی افراد دست به چنین اقدامی می‌زنند تا بتوانند دوباره در لیست یارانه‌بگیران قرار بگیرند. اگر برای هر اعتراض مبلغی دریافت می‌شد قطعاً تعداد معترضین کاهش می‌یافت، اما با این حال دولت هزینه اعتراض را رایگان در نظر گرفته تا افراد بتوانند مستندات و اعتراضات خود را ثبت کنند.
پولدارانی که به یارانه بسنده نمی‌کردند
سخنگوی ستاد اجرایی تبصره ۱۴ بودجه ۹۸ در مورد کارکرد‌های دیگر پایگاه اطلاعات ایرانیان توضیح داد: ۳۲۰ هزار نفر افرادی که مشمول دریافت بیمه کارگران ساختمانی بودند و ماهانه ۲۰۰هزار تومان (یارانه یک خانواده ۵ نفره) از دولت دریافت می‌کردند طلافروش، واردکننده خودرو، تاجر و مشاغل دیگر داشتند که خودشان را به نام کارگران ساختمان ثبت کرده بودند. همچنین شش میلیون دو دفترچه‌ای پیدا شده که اعلام کردیم یک دفترچه آن‌ها باطل شود.
