سالانه هزاران مورد ابتلا به سرطان در ایران و میلیون ها مورد در جهان رخ می دهد که در صورت تشخیص به موقع و زودهنگام، درمان آنها آسان تر و امکان کنترل و بهبود کامل آنها بسیار زیاد است.
به گزارش مهر بر اساس آمارهای رسمی، میزان بروز سرطان در مردان و زنان ایرانی به ترتیب ۱۳۴ و ۱۲۸ نفر به ازای هر صد هزار نفر جمعیت است، در حالی‌که متوسط جهانی بروز سرطان در مردان و زنان به ترتیب ۲۰۵ و ۱۶۵ نفر است. بنابراین بروز سرطان در ایران کمتر از متوسط جهانی است. سرطان‌های با بیشترین بروز در مردان ایرانی عبارتند از پوست، معده، پروستات، مثانه و روده بزرگ و سرطان‌های با بیشترین بروز در زنان ایرانی، به ترتیب شامل سرطان پستان، پوست، روده بزرگ و معده است.
بسیاری از این سرطان‌ها، با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم، قابل‌پیشگیری هستند و بسیاری نیز، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، درمان آنها آسان‌تر بوده و امکان بهبودی بیماران بسیار بیشتر است. در حال حاضر به طورکلی تعداد افرادی که به علت سرطان فوت می‌کنند نسبت به سه دهه پیش کاهش‌یافته است. نیمی از افرادی که امروز تحت درمان سرطان هست، پنج سال زنده خواهند بود و بیش از ۴۰ درصد آنها، بعد از ۱۰ سال هنوز زندگی می‌کنند. متوسط میزان بقای ۱۰ ساله برای سرطان، دو برابر ۳۰ سال گذشته شده است. مهم‌ترین دلیل بهبود در بقای بیماران علاوه بر درمان‌های مؤثر، افزایش آگاهی مردم و بهبود روش‌های تشخیص زودهنگام سرطان‌هاست.
تفاوت تشخیص زودهنگام و غربالگری
معنای تشخیص زودهنگام این است که ما علائم هشداردهنده سرطان را بدانیم تا اگر این علائم را در خود پیدا کردیم به سرعت به پایگاه سلامت یا مراکز درمانی مراجعه کنیم. این مراکز، در صورت مهم بودن علائم، فرد را برای اقدامات تشخیصی کامل‌تر به مراکز مجهزتر معرفی خواهند کرد. اما غربالگری به این معناست که در افرادی که هیچ علامت هشداردهنده‌ای برای سرطان ندارد، به دلیل شرایط جنسی (مثل سرطان پستان) یا سنی خاص (مثل سن بالای ۵۰ سال در سرطان پستان) در معرض سرطان هستند، اقدامات تشخیصی را انجام دهیم. غربالگری بخشی از برنامه تشخیص زودرس سرطان است و به معنی شناسایی بیماری احتمالی ناشناخته با استفاده از معاینه و آزمایش‌های ساده در افرادی است که هنوز علامتی از بیماری ندارند.
البته باید توجه داشت که در حال حاضر روش‌های غربالگری فقط برای بعضی سرطان‌ها انجام می‌شود، زیرا برای این‌که اقدامات غربالگری یک بیماری، در جمعیتی که هیچ علائمی ندارند انجام شود باید آن اقدام، شرایط خاصی داشته باشد. مثلاً غربالگری ارزان و ساده باشد، مقبولیت عمومی و حساسیت بالایی داشته باشد و درصورتی‌که بیماری با آن روش پیدا شد، باید درمان مناسبی برای او وجود داشته باشد که با آن، طول عمرش افزایش‌یافته یا دست‌کم، کیفیت زندگی‌اش بهتر شود. بنابراین فعلاً اقدامات غربالگری برای سرطان‌هایی مثل سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم پیشنهادشده و انجام می‌شود.
چه علائمی باید ما را حساس کند
اغلب در مراحل اولیه سرطان، علائمی وجود دارد که توجه به آنها به ویژه در افرادی که سابقه فردی یا خانوادگی سرطان دارند، به تشخیص زودهنگام سرطان کمک می‌کند. آشنایی با این علائم و مراجعه به موقع به پزشک، اقدامی مهم و کلیدی است. مسلماً وجود این علائم به معنی تشخیص قطعی بدخیمی نیست و در بیشتر موارد، این علائم به دنبال یک بیماری خوش‌خیم ایجادشده و به زودی برطرف می‌شوند، اما تشخیص این نکته با پزشک است. پس با مشاهده آنها، برای تشخیص قطعی به پزشک مراجعه کنید و کار را به او بسپارید. توجه داشته باشید که بسیاری از سرطان‌های شایع اگر در مراحل اولیه شناخته شوند، درمان آنها بسیار موفق آمیز تر خواهد بود. بنابراین هیچ‌گاه از ترس احتمال تشخیص سرطان، از مراجعه به پزشک خودداری نکنید.
علائم هشدار دهنده سرطان
ابتلای به سرطان در اقوام درجه‌یک، تغییر در خال‌های پوستی، زخم‌های بدون بهبودی در طی دو هفته، توده در هر جای بدن، سرفه یا گرفتگی صدای طولانی، اختلال بلع یا سوءهاضمه طولانی، استفراغ یا سرفه خونی، اسهال طولانی یا بروز یبوست جدید، خونریزی غیرطبیعی ادرار، مدفوع، واژن یا نوک پستان، بی‌اشتهایی یا کاهش وزن بی‌دلیل
در بیشتر کشورهای دنیا سرطان پستان، شایع‌ترین سرطان در زنان است. از طرفی میزان بروز این بیماری در سراسر جهان در حال افزایش است. در کشور ما نیز این بیماری در رأس سرطان‌های زنان قرار دارد و بروز آن در حال افزایش است. این سرطان با معاینه بالینی توسط ماما یا پزشک و سپس ماموگرافی، سونوگرافی و امآرآی قابل تشخیص است. روش های درمانی شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی‌درمانی و هورمون درمانی است.
عوامل خطر سرطان پستان
افزایش سن، جنس، سابقه خانوادگی، جهش‌های ژنی، سن قاعدگی کمتر از ۱۱ سال، سن یائسگی بالای ۵۴ سال، قد، زمینه نژادی و قومی، وضعیت اجتماعی اقتصادی بالا و سابقه برخی بیماری‌های خوش‌خیم پستان، به همراه شاخص توده بدنی بالای ۳۰ (چاقی)، مصرف الکل، سن بالا در زمان اولین زایمان، سابقه مواجهه با اشعه، مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی، هورمون درمانی جایگزین پس از سن یائسگی و مصرف بالای چربی‌های اشباع شده، به عنوان عوامل خطر سرطان پستان شناخته می شوند.
علائم سرطان پستان
توده پستان یا زیر بغل، تغییر در شکل (عدم قرینگی) یا قوام (سفتی) پستان، تغییرات پوستی پستان شامل پوست پرتقالی، قرمزی یا زخم پوست، پوسته‌پوسته شدن و اگزمای پوست، تغییرات نوک پستان شامل فرو رفتگی یا خراشیدگی، ترشح نوک پستان و...، می تواند از علائم ابتلا به این نوع سرطان پستان باشد.
اصول خود مراقبتی در پیشگیری از سرطان پستان
بهترین راه کاهش خطر سرطان پستان، ضمن رعایت شیوه زندگی سالم، انجام مراقبت‌های معمول نظیر معاینات دوره‌ای و انجام ماموگرافی به صورت دقیق و با فواصل زمانی مناسب برای افراد پرخطر است.
برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان، لازم است که نسبت انجام فعالیت بدنی و ورزش مستمر، ثابت نگه‌داشتن وزن طبیعی، شیردهی، عدم مصرف هورمون پس از یائسگی، خودداری از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ‌کرده، نمک‌زده و آمادۀ حاوی مواد نگهدارندِ و کنسروها، افزایش مصرف میوه، سبزی و غلات و گوشت ماهی، تشخیص زودهنگام شامل خودآزمایی پستان (معاینه پستان توسط خود فرد)، معاینه توسط ماما یا پزشک و انجام ماموگرافی، انجام فعالیت بدنی و ورزش مستمر، ثابت نگه داشتن وزن طبیعی، شیردهی، عدم مصرف هورمون پس از یائسگی، خودداری از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ کرده، نمک زده و آمادۀ حاوی مواد نگهدارنده و کنسروها، افزایش مصرف میوه، سبزی و غلات و گوشت ماهی، تشخیص زودهنگام شامل خودآزمایی پستان (معاینه پستان توسط خود فرد)، معاینه توسط ماما یا پزشک و انجام ماموگرافی، دقیق بود.
