شامگاه روز 26 تیرماه امسال بود که در حادثه‌ای هولناک یک انبار 500 متری که محل نگهداری ابزار آلات و یراق در میدان حسن آباد بود، آتش گرفت.
به گزارش فارس آتش سوزی این انبار که در مجاورت ایستگاه شماره یک آتش نشانی شهر تهران و مجموعه تاریخی حسن آباد واقع شده بود باعث شد تا بخش شمال غربی بنای تاریخی حسن آباد دچار تخریب زیادی شود.
هرچند این آتش سوزی با تأخیر زیادی به مأموران آتش نشانی ایستگاه شماره یک شهر تهران اطلاع داده شد و آنها هم به دلیل حضور در یک حادثه دیگر، دیرتر به محل آتش سوزی رسیدند اما سرانجام آتش پس از یک ساعت خاموش شد.
از همان شب حادثه اعضای شورای شهر تهران، رئیس شورای شهر، شهردار تهران و مسؤولان زیادی به محل میدان حسن آباد رفته و از جزئیات وقوع این حادثه کسب اطلاع کردند.
پیگیری بازسازی سریع حسن آباد
پیروز حناچی شهردار تهران فردای روز حادثه در پیامی توئیتری از همکاران خود در سازمان آتش نشانی شهر تهران تشکر کرد.
وی در این پست نوشته است: از تلاش همکاران آتش نشانم در جریان آتش سوزی شب گذشته میدان حسن آباد که مانع از سرایت و گسترش آتش شدند سپاسگزارم.
وی در بخش دیگری از این پیام نوشته است: در کنار پیگیری بازسازی سریع میدان حسن آباد که بخشی از هویت تاریخی تهران زیباست نظارت بر ایمنی اماکن تجاری و انبارهای پیرامون آن را با جدیت دنبال خواهیم کرد.
ابزارفروشی کنار اثری تاریخی!
پس از وقوع حادثه، حجت نظری عضو شورای شهر تهران به فارس گفت: کانون حریق در میدان تاریخی حسن‌آباد، انبار ابزار و یراق بود. ابزارفروشی کاربری مناسبی برای قرارگیری در یک اثر ثبت ملی نیست.
وی تأکید کرد: قبلاً نیز پیگیر تغییر برخی کاربری‌ها در بافت تاریخی بوده‌ام و جا دارد باز هم تأکید کنم که شهرداری و دیگر دستگاه‌های مربوطه این مسأله را جدی بگیرند.
نظری که سخنگوی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران است در ادامه این انتقادها به خبرنگار فارس، گفت: از نظر ایمنی و مدیریت بحران ابعاد این حریق را در کمیسیون خدمات شهری بررسی می‌کنیم البته این میدان به لحاظ تاریخی و میراثی نیز دارای ارزش بسیار است که قطعاً منتظر برآورد هزینه برای مرمت آن خواهیم بود تا در قالب یک طرح پیرامون مرمت و بازسازی بنای میدان این موضوع را در کمیسیون اجتماعی شورا بررسی کنیم.
ضرورت احیای میدان حسن آباد
موضوع میدان حسن آباد آنقدر دارای اهمیت بود که حتی احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران در اولین جلسه شورای شهر پس از آتش سوزی هم درخصوص آن واکنش نشان داده و گفت: باید یک گزارش فنی پیرامون موضوع آتش سوزی در حسن آباد ارائه شود تا مشخص شود چرا دیر آتش خاموش شده است. باید علت آتش سوزی و زمان شروع اطفای حریق و اینکه چرا علایم هشدار نداشته است به مردم ارایه شود.
وی گفت: من از شهردار تهران هم تشکر می‌کنم که دستور دادند که هرچه سریعتر این ساختمان بازسازی شود.
مسجد جامعی افزود: این بنا آخرین بنا از دوره بناسازی رنسانس در ایران بوده است و بیش از هشتاد سال قدمت دارد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران گفت: البته نباید این بنا فقط در جداره آن خلاصه شود و باید خود سازه هم مورد توجه قرار گیرد.
وی موضوع احیای میدان حسن آباد را موضوع مهمی تلقی کرد و گفت: بهتر است در حین بهسازی و احیای میدان به موضوعات همه جانبه دیده شود.
توافق با مالکان؛ شروع کار بازسازی
برزین ضرغامی مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران 12 روز پس از وقوع آتش سوزی خبر از انجام توافق با مالکان محدوده وقوع آتش سوزی برای نحوه بازسازی میدان داده است.
وی به خبرنگار فارس گفت: بعد از حادثه آتش سوزی ای که در بنای تاریخی میدان حسن آباد روی داد، طبق دستور رئیس جمهور و شهردار تهران جلسات متعددی در این زمینه با حضور سازمان ها و دستگاه های متولی برگزار شد.
ضرغامی با اشاره به اینکه در جریان این حادثه از سوی شهردار تهران سازمان زیبا سازی به عنوان متولی مرمت و احیای دوباره این بنا انتخاب شد، ادامه داد: طبق مذاکراتی که در کارگروه مشترک احیای میدان حسن آباد با حضور نمایندگانی از سوی شهرداری منطقه 11و سازمان میراث فرهنگی استان تهران انجام شد، مقرر شد تا طبق دستور مستقیم رئیس جمهور و شهردار تهران مبنی بر ساماندهی بنای تاریخی میدان حسن آباد در اسرع وقت به بهترین شکل ممکن اقدامات لازم انجام شود.
به گفته مدیرعامل سازمان زیبا سازی شهر تهران؛ بر همین مبنا در گام نخست شهرداری منطقه11 موظف شد تا مذاکرات اولیه را با مالکان خصوصی این بنا با هدف مشارکت در احیا، مرمت و به سازی انجام دهد.
وی با اشاره به میزان خرابی و آسیب بنای تاریخی میدان حسن آباد در جریان حادثه آتش سوزی بیان کرد: حادثه اخیر علاوه بر آسیب و صدمات جدی به نمای ساختمان بخش داخلی را نیز تخریب کرده است.
ضرغامی با بیان اینکه بخش های داخلی این بنا تحت مالکیت اشخاص حقیقی و خصوصی است، یادآور شد:به رغم آنکه مالکیت این ساختمان در اختیار اشخاص است، قرار نبود که شهرداری به این موضوع ورود پیدا کند اما براساس دستورات رئیس محترم جمهور و شهردار تهران مقرر شد تا سازمان زیباسازی به عنوان مسئول مستقیم احیاء و مرمت این بنا را برعهده بگیرد و در این میان نیز سازمان میراث فرهنگی همراهی های لازم را در مراحل مرمت و بهسازی بخش های آسیب دیده داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه حادثه آتش سوزی به بنای اصلی و تاریخی میدان حسن آباد واقع در ضلع جنوب غربی آن صدمات جدی ای وارد کرده است، تاکید کرد: این بنا بخش های مهمی از تاریخ میدان قدیمی حسن آباد را تشکیل می دهد به همین دلیل احیاء دوباره آن برای حفظ تاریخ و هویت شهر تهران برای همه مهم است.
ریزش بخش‌هایی از بنای تاریخی!
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران در ادامه صحبت های خود گفت: طبق بررسی های اولیه مشخص شد که بعد از اطفای حریق بخش های داخلی این بنا نیز ریزش کرده است به همین دلیل ضروری به نظر می رسد که تا ضمن احیای دوباره پوسته بیرونی، بخش های داخلی این مجموعه نیز مقاوم سازی شود.
وی درباره نحوی مرمت بنای تاریخی میدان حسن آباد نیز توضیح داد:احیای عین به عین این بنابه مانند قبل یکی از مباحث مهم در جریان بازسازی ضلع جنوب غربی میدان حسن آباد است بر همین اساس جلسات متعددی با مشاورانی که در سه دهه اخیرکارهای ماندگاری را برای احیاء و بازسازی بناهای تاریخی انجام داده اند، داشتیم که در نهایت به یک جمع بندی خوبی در این زمینه در کارگروه مشترک رسیدیم.از سوی دیگر دانشگاه تهران نیز پیشنهاد کرده که حاضر است در مرمت و احیای دوباره این بنای تاریخی با شهرداری تهران همکاری های لازم را داشته باشد.
برزین ضرغامی با اشاره به میزان آسیب دیدگی پوسته بیرونی بنای تاریخی حسن آباد گفت: یکی از مشکلات در این زمینه از بین رفتن گنبدهای تاریخی مربوط به این بنا در جریان حادثه آتش سوزی است. این موضوع ما را نگران می کرد که نتوانیم این بخش از بنا را به مانند گذشته احیا کنیم.
کیفیت بازسازی مهم تر از سرعت ساخت است
پرهام جانفشان، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور به خبرنگار فارس درباره بازسازی گنبد آسیب دیده میدان حسن آباد گفت: سه سازمان از جمله شهرداری منطقه، سازمان زیباسازی و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در این خصوص مسؤول شده‌اند.
وی افزود: قرار شد شهرداری تهران به عنوان مجری بازسازی میدان حسن‌آباد وارد عمل شود و اداره کل میراث فرهنگی نیز به عنوان ناظر عمل می‌کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران گفت: امیدواریم که با سرعت بیشتری کار بازسازی دو گنبد میدان حسن‌آباد که دچار حریق شده است، پیش برود.
جانفشان افزود: شهرداری منطقه 11 به احتمال زیاد تاکنون مشاور و مجری بازسازی را انتخاب کردند و امیدواریم روند بازسازی هر چه زودتر طی شود.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا در بازه زمانی 6 ماهه که شهرداری تهران قول داده بود این بازسازی به اتمام می‌رسد،گفت: برای ما بیشتر لحاظ کردن کیفیت ساخت مهم است و باید ظرافت و ویژگی‌های این بنا حفظ شود.
مشکلاتی در زیر سازه میدان حسن آباد ایجاد شده است
در همین خصوص محمد حسن طالبیان معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کشور گفت: گروه پژوهشی از دانشگاه تهران مسئول شدند که طرح بازسازی قسمت های آسیب دیده میدان حسن آباد را تهیه کنند.
وی بیان داشت: در زیر سازه مشکلاتی ایجاد شده است که روند بازسازی بخش های فوقانی را کند کرده است و باید بیشتر بر روی این طرح کار شود.
طالبیان یادآور شد: در حال حاضر در بخش اجراء و سقف و همینطور شیروانی اقدامات آغاز شده است و شهرداری تهران هم در این خصوص اقدامات خوبی را انجام داده اند.
توقفی در پروژه بازسازی حسن آباد رخ نداده است
برزین ضرغامی رئیس سازمان زیباسازی شهر تهران درخصوص برخی اظهارنظرها درباره کندی پیشرفت بازسازی میدان حسن آباد گفت: به نظرم برخی از دوستانی که صحبت از کندی یا توقف کار بازسازی میدان کرده‌اند که این اطلاعات کامل نیست.
وی افزود: براساس توافقی که صورت گرفت و از آنجایی که بخش‌هایی از میدان حسن آباد که طعمه حریق شده بود دارای مالک بود باید ساخت و بازسازی میدان بخش‌های داخلی‌اش به مالک سپرده می‌شد.
ضرغامی گفت: اما درخصوص ساخت جداره مسؤولیت شهرداری تهران بود که اتفاقا توافقی هم در این خصوص منعقد شده بود که در حال تهیه نقشه‌ها و طراحی‌های لازم برای اجاره جداره هسیتم.
رئیس سازمان زیباسازی شهر تهران خاطرنشان کرد: بازسازی محوطه‌های میراثی مستلزم اخذ مجوز و موافقت میراث فرهنگی است و طرحی که قرار است اجرا شود باید بتواند نظر مثبت میراث فرهنگی را جلب کند.
وی افزود: در حال حاضر مالکان هم برای آنکه بتوانند کار بازسازی املاک خود را آغاز کنند در حال تهیه نقشه هستند و پس از آن باید از میراث فرهنگی مجوز بگیرند و سپس اقدام به بازسازی کنند.
ضرغامی گفت: به هیچ وجه کار مرمت و بازسازی میدان حسن آباد متوقف نشده است و در حال حاضر اقدامات با سرعت خوبی در حال انجام است اما باید یادمان باشد که کارها باید با اخذ مجوز و همچنین طراحی و نقشه پیش برود.
مرمت میدان حسن آباد از ۳۰ مهرماه آغاز شده است
اما در همین زمان که برخی از کندی بازسازی میدان حسن آباد سخن گفتند و برخی دیگر از توقف آن صحبت کردند مهدی جاهد مالک و مجری مرمت و بازسازی میدان حسن آباد گفت: کار مرمت میدان حسن آباد از ۳۰ مهرماه آغاز شده است ولی به دلیل زمان نامناسب و بارندگی های اخیر مرمت و بهره برداری دیوار و سقف های میدان حسن آباد تا پایان سال جاری ادامه می یابد.
وی گفت: ما با شهرداری تهران توافق کردیم و خوشبختانه تفاهم نامه امضا شد و براساس آن کار مرمت و احیای این بنا به من واگذار شده است که طی دو روز آینده سقف ها را شروع می کنیم.
مجری مرمت و بازسازی میدان حسن آباد افزود: امیدوارم تا پایان سال جاری کار مرمتی کل دیوارها تمام شود. تیم کاری آماده فعالیت هستند و چون شروع کار همزمان با بارندگی ها است زمان بیشتری را باید لحاظ کنیم.
مهدی جاهد تاکید کرد: کار ما زیر نظر شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی و سازمان زیباسازی شهر تهران پیش می رود و قرار است شغل های تجاری در قالب امور فرهنگی ایجاد کنیم یعنی رستوران های سنتی، هتل آپارتمان برای گردشگران و ... بسازیم و کارهای غیر مرتبط با فرهنگ را در آن اطراف کنار بگذاریم.
جاهد در پایان گفت: طبق صحبت های انجام شده قرار است کمک های مالی از سوی شهرداری و سازمان میراث فرهنگی شود و مجوزهای لازم را برای ما بگیرند تا ما بتوانیم کار را جلو ببریم و تا اوایل سال آینده کار را به اتمام برسانیم.
سخن آخر!
هرچند برخی کسبه که خود موظف به بازسازی بخش‌های داخلی ساختمان‌ها و مغازه‌ها بوده‌اند حالا در برخی مواقع صحبت از کندی کار بازسازی و حتی در برخی موارد اندکی حرف از توقف بازسازی می‌زنند اما خوب است به چند نکته توجه داشت.
نکته اول این است که مالکان مغازه‌ها به گفته مسؤولان شهرداری باید برای بازسازی ملک‌شان نقشه بازسازی تهیه کرده و این نقشه را به تأیید مسؤولان میراث فرهنگی برسانند و طبیعی است که هر چقدر در تهیه این نقشه‌ها کند عمل کنند کار بازسازی که به عهده‌شان است با کندی پیش خواهد رفت.
نکته دوم این است که شهرداری تهران تنها متولی بازسازی جداره میدان حسن آباد است و طبیعی است که تا کار مرمت اجزای داخلی که به عهده مالکان است انجام نگیرد بخش‌های بیرونی امکان بازسازی‌شان وجود ندارد.
و نکته آخر اینکه علیرغم همه این موارد شهرداری تهران و به خصوص سازمان زیباسازی شهرداری تهران کار مرمت را آغاز کرده و در این خصوص توقفی نداشته است.
حال باید نشست و دید که علیرغم این پیدا و پنهان موجود در کار بازسازی بخش‌های سوخته میدان حسن آباد، شهرداری تهران می‌تواند به وعده خود برای بازسازی شش ماهه این میدان تاریخی عمل کند یا خیر.
