کرونا ویروس از خانواده ویروس‌هایی است که عامل ایجاد سرماخوردگی است. شهرت این ویروس به دلیل سرایت بسیار بالای آن است در مواردی موجب اپیدمی‌های گسترده در سراسر دنیا شده است. به دلیل تغییراتی ژنتیکی که با گذشت زمان در کروناویروس اتفاق افتاد، در سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۱) این ویروس باعث ایجاد بیماری سارس (سندرم شدید حاد تنفسی) در چین شد. بعد از گذشت نزدیک به یک دهه در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) ویروس کرونا باعث بروز یک بیماری شبیه سارس در عربستان شد.
به گزارش مهر ویروس کرونا (کویید ۱۹) در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین دیده شد و بعد در سایر مناطق دنیا دیده شد، نگرانی زیادی را در مجامع جهانی ایجاد کرد. تحقیقات در سراسر جهان تنها به یک نتیجه رسیدند که منشأ این ویروس ناشناخته است.
ویروس‌های کرونا، گروه بزرگی از خانواده‌های ویروس‌ها را تشکیل می‌دهد. ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاج‌های پروتئینی تشکیل داده اند. ویروس کرونا را «ویروس تاج دار» نیز می‌نامند؛ چرا که لایه پروتئینی این ویروس به شکل تاج است.
جالب است بدانیم که واژه کرونا (corona) از اسم کرَون (Crown) به معنای تاج گرفته شده است؛ انواع مختلفی از این ویروس وجود دارد که گاهی به دستگاه تنفسی حمله می‌کنند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان می‌کنند.
علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگی‌های معمول و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر می‌شود که معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی ملایمی همراه است. گرچه، انواعی از این ویروس هستند که با علائمی شدیدتر همراه می‌شوند.
درصد مرگ ناشی از کرونا ویروس جدید حدود ۲ درصد و بسیار کمتر از اپیدمی‌های مشابه ۲۰ سال اخیر است. از هر ۵ نفری که مبتلا به کرونا ویروس جدید می‌شوند، ۴ نفر (۸۰ درصد مبتلایان) علائم خفیفی دارند و تنها ۵ درصد مبتلایان از نوع وخیم هستند. همچنین خوشبختانه احتمال مرگ کودکان در کروناویروس جدید بسیار اندک و نزدیک به صفر است.
محققان در بسیاری از نقاط دنیا از زمان شیوع این بیماری در چین، تحقیقات خود را در زمینه‌های مختلف اعم از شناسایی ویروس و درمان آن شروع کرده اند. بسیاری از مطالعات آنها تا کنون ما را در مسیر شناخت بهتر ویروس و مقابله با آن هدایت کرده است اما هنوز درمان قطعی برای این بیماری کشف نشده است. همچنین بسیاری برای تولید واکسن علیه کرونا تلاش می‌کنند به طوریکه تا کنون ۲۰ واکسن در حال توسعه است اما هیچ کدام تأیید نهایی نشده اند و عنوان می‌شود رسیدن به یک واکسن مورد تأیید ماه‌ها زمان می‌برد.
در این مسیر برخی دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فناوری در کشور ما نیز تلاش‌هایی را انجام داده اند و ساخت و تولید دارو و واکسن را نیز در دستور کار خود قرار داده اند. در همین رابطه با قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفتگویی داشتیم که به شرح زیر است:
شاهین آخوندزاده در گفتگو با خبرنگار مهر مهمترین اقدامات حوزه تحقیقات علوم پزشکی در برابر ویروس کرونا را تشریح کرد.
فعال شدن سیستم رجیستری اطلاعات بیماران مبتلا به کرونا ویروس در کشور
قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: در گام اول تمام اطلاعات بیماران مبتلا به کرونا ویروس در کشور در یک دیتابیس جمع آوری می‌شود تا بتوان از آن برای تحقیقات استفاده کرد. یک سیستم ثبت بیماری‌ها ایجاد شده و استادان در نقاط مختلف کشور می‌توانند این اطلاعات را در آن سیستم، ثبت کنند. این سیستم رجیستری تمام بیماران را شناسنامه دار می‌کند و از مجموع این اطلاعات گزارش ملی تهیه می‌شود.
وی افزود: این سیستم رجیستری اکنون فعال شده است و تاکنون اطلاعات زیادی از بیماران هم در آن ثبت شده است.
آخوندزاده با اشاره به این نکته که دوره‌های این چنینی از همه گیری یک بیماری می‌تواند برای پژوهش خطرناک باشد، یادآور شد: بحث رعایت اخلاق در پژوهش نکته بسیار مهمی در زمان همه گیری یک بیماری است. همچنین اخلاق در نشر تولیدات علمی هم اهمیت دارد.
تمام تحقیقات کرونایی باید تأییدیه اخلاق پژوهشی داشته باشند
وی گفت: از این رو دستورالعملی از سوی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به تمامی دانشگاه‌ها داده شد که تمام طرح‌های تحقیقاتی مربوط به کرونا ویروس که قرار است انجام شود، با وجود فوریت و اورژانسی بودن باید تاییدیه اخلاق پژوهشی داشته باشند. دانشگاه‌ها می‌توانند با سرعت بیشتری طرح‌ها را بررسی کنند اما باید حتماً طرح‌ها تاییدیه داشته باشند.
هر مقاله‌ای که از ایران قرار است درباره کرونا ویروس منتشر شود و قرار است در آن اطلاعات اپیدمیولوژیک منتشر شود، چون این موضوع جنبه ملی دارد، حتماً باید تأیید معاون پژوهشی دانشگاه و کمیته اخلاق پژوهشی را داشته باشند. می‌توانند سریع آن را بررسی کنند اما باید تاییدیه لازم را دریافت کنند
قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت اضافه کرد: هر مقاله‌ای که از ایران قرار است درباره کرونا ویروس منتشر شود و قرار است در آن اطلاعات اپیدمیولوژیک منتشر شود، چون این موضوع جنبه ملی دارد، حتماً باید تأیید معاون پژوهشی دانشگاه و کمیته اخلاق پژوهشی را داشته باشند. می‌توانند سریع آن را بررسی کنند اما باید تاییدیه لازم را دریافت کنند. ما می‌خواهیم مقالات با صحت منتشر شوند، بنابراین باید دقت کنیم که گزارش‌هایی که از ایران می‌خواهد در دنیا منتشر شود، کاملاً علمی و بر اساس مستندات باشد.
وی گفت: بنابراین دستورالعمل اخلاق در پژوهش هم برای کارهای تحقیقاتی و هم برای نشر مقالات به دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ شده است.
اختصاص اعتبار ۵ میلیارد تومانی به دانشگاه‌های علوم پزشکی در حوزه کرونا ویروس
آخوندزاده از اختصاص اعتبار ۵ میلیارد تومانی به دانشگاه‌های علوم پزشکی که دارای امکانات، زیر ساخت و نیروی انسانی برای تحقیق در حوزه کرونا ویروس دارند، خبر داد و گفت: این اعتبار را بسیار سریع به دانشگاه‌ها ابلاغ کردیم. ۱۴ دانشگاه علوم پزشکی این اعتبار را دریافت کرده اند و بیشتر دانشگاه‌های بزرگ و مراکزی هستند که درگیر کرونا ویروس هستند.
وی از تشکیل کمیته ملی تحقیقات کرونا ویروس در وزارت بهداشت خبر داد و گفت: جلسه این کمیته برگزار شد و اساتید مرتبط با هر بخش در این کمیته حضور دارند که بیشتر اساتید از دانشگاه‌های علوم پزشکی مستقر در تهران، با توجه به شرایط موجود در آن حضور دارند.
تشکیل کمیته ملی تحقیقات و فناوری
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به ایجاد کمیته فناوری در این کمیته ملی تحقیقات گفت: بحث تولید کیت‌های آزمایشگاهی برای تشخیص، دارو و واکسن‌های احتمالی در این کمیته نظارت می‌شود. این تیم کارهای تحقیقاتی که در دانشگاه‌ها انجام می‌شود را هدایت می‌کند.
وی افزود: یک کمیته اپیدمیولوژیک در درون کمیته ملی نیز تشکیل شده است که ثبت بیماری‌ها و مطالعات اپیدمیولوژیک را فعال کرده اند.
آخوندزاده خاطرنشان کرد: یک کمیته کارآزمایی بالینی داریم که بر روی داروهای مؤثر در کرونا ویروس در حال فعالیت هستند. این داروها احتمالاً مؤثر در درمان کرونا ویروس هستند. کارآزمایی به صورت ویژه از سوی اساتید عفونی و متخصص ریه در حال انجام است.
تا این لحظه هیچ داروی جدیدی برای کرونا ویروس در دنیا تولید نشده است
وی تاکید کرد: تا این لحظه هیچ داروی جدیدی برای کرونا ویروس در دنیا تولید نشده است. همه داروهایی که برای درمان کرونا ویروس در حال بکارگیری است، داروهای ضدویروسی هستند که برای درمان هپاتیت یا درمان مالاریا استفاده می‌شدند. بنابراین ما نیز در ایران از داروهای موجود در فارماکوپه هایی که مورد تأیید دنیا است، استفاده می‌کنیم. در پروتکل‌های درمانی هم از داروهای ضد ویروس که مورد تأیید جهانی هستند استفاده می‌شود.
ساخت دارو با یک مولکول جدید سریع قابل انجام نیست و مطالعات طولانی نیاز دارد. واکسن هم همینطور است. بنابراین نمی‌توان جامعه را منتظر داروی جدید گذاشت. از همین رو کارآزمایی های بالینی که صورت می‌گیرد بر روی داروهای موجود در حال انجام است
قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تصریح کرد: ساخت دارو با یک مولکول جدید سریع قابل انجام نیست و مطالعات طولانی نیاز دارد. همچنین واکسن هم همینطور است. بنابراین نمی‌توان جامعه را منتظر داروی جدید گذاشت.
وی افزود: از همین رو کارآزمایی های بالینی که صورت می‌گیرد بر روی داروهای موجود در حال انجام است. این داروها کاربرد دیگری داشته اند و اکنون در حال تحقیق اند که بتوان از آنها برای درمان کرونا ویروس استفاده کرد.
راه اندازی آزمایشگاه تشخیص کرونا ویروس در مراکز تحقیقاتی
وی خاطرنشان کرد: یک فراخوان به معاونت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها ارائه شد که مراکز تحقیقاتی که در کشور امکانات و نیروی متخصصی دارند که بتوانند آزمایشگاه تشخیص کرونا ویروس را خیلی سریع راه اندازی کنند به وزارت بهداشت اعلام کنند تا به مجموعه آزمایشگاه‌های تشخیص کرونا ویروس اضافه شوند.
آخوندزاده یادآور شد: اکنون ۴۰ آزمایشگاه در کشور کار تشخیص را برعهده دارند که نکته مهمی است و ما توانسته ایم ۴۰ آزمایشگاه را با یک پروتکل رسمی راه اندازی کنیم. بر همین اساس جواب این آزمایشگاه‌ها به دلیل پروتکل یکسان، همخوانی نزدیکی دارند.
وی گفت: از همین رو این مراکز تحقیقاتی که پتانسیل لازم را دارند برای آینده به شبکه ۴۰ آزمایشگاه تشخیصی می‌پیوندند تا نیاز کشور را برطرف کنند. آزمایشگاه‌های تحقیقاتی کشور هم رصد و تجهیز می‌شوند که در تشخیص موارد بیشتر به کشور کمک کنند.
ساماندهی تحقیقات روی تشخیص، درمان و مطالعات اپیدمیولوژیک کرونا ویروس
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: سعی شده است در این مدت کوتاه تحقیقات بر روی تشخیص، درمان و مطالعات اپیدمیولوژیک کرونا ویروس ساماندهی شود.
وی افزود: همچنین سعی کردیم در شبکه‌های اجتماعی آخرین اطلاعات علمی که در دنیا وجود دارد جمع آوری شود و در اختیار محققان کشور قرار گیرد. البته این اطلاعات به صورت علمی است و مورد استفاده عموم قرار نمی‌گیرد.
آخوندزاده درباره تناقض‌های علمی که در زمینه کرونا ویروس در سطح دنیا منتشر شده گفت: بسیار طبیعی است که در شرایط اورژانسی مقالاتی چاپ شوند که اطلاعات متناقضی داشته باشند. اگر این دوره در دنیا با موفقیت به پایان برسد، خواهیم دید که بسیاری از مقالاتی که در این دوره چاپ شده اند، بر روی آنها علامت سوال گذاشته می‌شود. طبیعت کارهای اورژانسی همین است.
وی گفت: اما ما در وزارت بهداشت با دستورالعمل اخلاق در پژوهش و اخلاق در نشر سعی خواهیم کرد که از ایران کمتر مقالاتی با عجله چاپ شود.
قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت درباره هماهنگی مراکز مختلفی که در حوزه کرونا ویروس تحقیقات انجام می‌دهند، گفت: تمامی مراکز تحقیقاتی هماهنگی لازم را دارند.
وی با اشاره به اقدامات دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در زمینه تولید دارو و واکسن گفت: دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله هم بر اساس همین پروتکل طرح خود را تصویب کرده و کمیته اخلاق پژوهشی آنها نیز بر اساس پروتکل وزارت بهداشت کار خود را انجام می‌دهد و پس از دریافت تاییدیه آن را به کارآزمایی بالینی می‌برند و در همین روند باید اجازه سازمان غذا و دارو را هم دریافت کنند.
وی گفت: تحقیقات در حوزه کرونا ویروس در کشور از سه هفته پیش آغاز شده است.
