پس از فوت هرشخصی یکی از مهمترین کار‌ها تعین و تکلیف اموال شخص متوفی است و برای صدور گواهی انحصار وراثت باید مراحل قانونی در کنار برخی از مدارک تحویل داده شود.
برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی متوفی، شناسنامه و کارت ملی وراث، استشهادیه تنظیم شده در دفترخانه اسناد رسمی به اضافه گواهی امضا توسط سردفتر، اظهارنامه مالیات بر ارث و وصیت نامه در صورت وجود باید آماده شود.
البته اخذ گواهی انحصار وراثت هم مراحل مخصوص به خود را دارد که در اولین قدم پس از تکمیل مدارک خانواده فرد متوفی باید به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی مراجعه کنند و درخواست صدور گواهی انحصار وراثت توسط یکی از ورثه به طرفیت سایر وراث اعطا شود و پس از آن مراتب این دادخواست باید در روزنامه آگهی شود تا پس از طی تشریفات گواهی لازم صادر شود.
البته توجه به این نکته ضروری است که مرجع صالح برای صدور گواهی انحصار وراثت شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است.
برخلاف تصور بسیاری مردم اختلاف بین وراث در نحوه تقسیم ماترک هیچ تأثیری در صدور گواهی انحصار وراثت ندارد.
برای درخواست گواهی انحصار وراثت نیازی نیست که تمام وراث مراجعه کنند حتی یکی از وراث هم می‌تواند با داشتن مدارک دیگر وراث درخواست گواهی انحصار بدهد و در صورت نداشتن مدارک سایر وراث می‌تواند از مراجع ذیصلاح استعلام کند.
هر نوع دخالت در اموال متوفی تنها با داشتن گواهی انحصار وراثت ممکن است و وراث حتی با توافق هم نمی‌توانند در اموال تصرف کنند البته اگر اموال منقول باشد یا داخل در قاعده تصرف مندرج در ماده ۳۵ قانون مدنی باشد این اقدام شدنی است.
در صورتی که متقاضی یا متقاضیان صدور گواهی انحصار وراثت به عمد نام یک یا چند وارث را اعلام نکنند و مرجع رسیدگی هم متوجه این امر نشود و گواهی بدون ذکر نام وراث غائب صادر شود، مطابق ماده ۹ قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب ۱۴/۷/۱۳۰۹ این اقدام کلاهبرداری محسوب می‌شود و مشمول مجازات است.
