ثبت‌نام جدید سفر به حج تمتع به دلیل افزایش متقاضیان آن، چندین سال است که متوقف شده است؛ به طوری که از اوایل سال ۸۷، دیگر ثبت‌نام از متقاضیان انجام نشد و هم‌اکنون بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار ایرانی در نوبت تشرف به حج تمتع هستند که هر ساله نیز ودیعه‌گذاران بیش از ۱۰ سال گذشته برای ثبت‌نام در کاروان‌های حج تمتع فراخوانده می‌شوند.
امسال با شیوع کرونا، وضعیت برنامه‌های فرهنگی و عبادی تحت‌الشعاع قرار گرفت؛ تا جایی که سفر به حج تمتع سال ۹۹ نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام است و به دلیل عدم اطلاع‌رسانی سعودی‌ها، بیش از ۳ میلیون زائر از کشورهای مختلف و همینطور بیش از ۸۷ هزار ایرانی در بلاتکلیفی هستند.
این امر در حالی است که تفاهم‌نامه حج تمتع ۹۹، اواسط پاییز سال گذشته با سفر علیرضا رشیدیان، رئیس سازمان حج و زیارت به عربستان به امضای طرفین رسید و مقرر شد ۸۷ هزار و ۵۰۰ ایرانی برای انجام مناسک حج ابراهیمی به سرزمین وحی اعزام شوند.
تفاهم‌نامه حج تمتع ۹۹ پاییز سال گذشته امضا شد
پس از امضای تفاهم‌نامه حج تمتع، برنامه‌ریزی برای برپایی این مراسم جدی‌تر شد و روند فعالیت‌ها سرعت گرفت؛ تا جایی که حدود یک ماه پس از انعقاد تفاهم‌نامه حج، هیأت مسکن ایران به عربستان سفر کرد تا هتل‌ها و امکانات مورد نیاز ضیوف الرحمان را برای حضور در مناسک حج آماده کند که در نهایت اقدامات صورت گرفته تیم مسکن، به گفته اکبر رضایی سرپرست معاونت حج و عمره سازمان حج و زیارت حدود ۹۰ هتل برای اسکان زائران بیت‌الله الحرام در حج تمتع ۹۹ اجاره شده است که ۶۸ هتل در مکه مکرمه و ۱۸ هتل در مدینه منوره هستند. همچنین به گفته رئیس وقت کمیته مسکن حوزه حج تعداد هتل‌های اجاره شده برای اسکان زائران ایرانی در مقایسه با سال گذشته کمتر شده و از نظر کیفیت ارتقا یافته است.
آغاز ثبت‌نام حج تمتع از ۹ اسفند/ تکمیل نیمی از ظرفیت کاروان‌ها در کمتر از یک هفته
ثبت‌نام از مشمولان حج تمتع ۹۹ از نهم اسفندماه یعنی زمانی که تازه کرونا در منطقه و کشور شیوع پیدا کرده بود، آغاز شد و ودیعه‌گذاران تا پایان فروردین ۸۶ به عنوان زائر ذخیره امکان ثبت‌نام در کاروان‌های حج را داشتند که در کمتر از یک هفته نیمی از ظرفیت کاروان‌ها تکمیل شد.
پس از آن در فضای مجازی اخباری از لغو مناسک حج تمتع به دلیل شیوع کرونا و نامشخص بودن زمان مهار این ویروس منتشر شد. همین امر برخی از زائران را در ثبت‌نام حج تمتع مردد کرد و موجب شد تا همچنان روند نام‌نویسی حج تمتع با گذشت بیش از دو ماه ادامه داشته باشد.
کرونا مانع برنامه‌ریزی مسؤولان حج و زیارت نشد/ درخواست سعودی‌ها برای عدم برنامه‌ریزی حج ۹۹
با این وجود مسؤولان سازمان حج و زیارت دست از برنامه‌ریزی برای برپایی حج تمتع ۹۹ برنداشتند و حتی در ایام نوروز که بسیاری از سازمان‌ها نه تنها برای تعطیلی نوروز، بلکه به دلیل جلوگیری از شیوع کرونا تعطیل بودند، جلسات متعددی برای برنامه‌های حج تمتع برپا کردند و برنامه‌ریزی‌ها ادامه داشت.
تا اینکه ۱۲ فروردین امسال، وزیر حج عربستان از کشورهای اسلامی خواست تا به دلیل شیوع کرونا، برای برگزاری حج تمتع سال جاری برنامه‌ریزی نکنند. این درخواست سعودی‌ها موجب شد تا بسیاری از کشورها برنامه‌ریزی حج تمتع را متوقف کرده و برخی دیگر به دلیل شیوع کرونا حج تمتع امسال را برای زائران کشورشان تعطیل کنند.
اما با توجه به اینکه حج تمتع یک واجب شرعی است و برای تعطیلی آن، فتوای مراجع امری مهم و ضروری تلقی می‌شود، مسؤولان سازمان حج و زیارت کشورمان به برنامه‌ریزی برای برپایی حج تمتع ۹۹ همچون گذشته ادامه دادند. بر همین اساس، علیرضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت احتمالات مختلف در برپایی حج تمتع سال جاری همچون برگزاری حج تمتع بدون تغییر، برپایی حج تمتع با بخشی از سهمیه کشورها و حتی لغو حج تمتع را مطرح و برنامه‌ریزی سازمان حج و زیارت را برای هر احتمالی اعلام کرد. این روند نشان می‌داد که جمهوری اسلامی ایران در صورتی که سعودی‌ها هر تصمیمی برای برپایی یا لغو حج تمتع بگیرند، آمادگی لازم برای اجرای آن را دارد.
غربالگری زائران برای معاینات پزشکی/ احتمال اعزام زائران بالای ۶۰ سال در صورت کاهش سهمیه کشورها از سوی عربستان
یکی از احتمالات مهم در حج تمتع امسال از نظر مسؤولان، برپایی حج تمتع با بخشی از سهمیه کشورها به منظور حفظ فاصله اجتماعی و کنترل جمعیت در مسجدالحرام و مسجدالنبی (ص) است. به همین دلیل هم سازمان حج و زیارت، معاینات پزشکی که هرساله برای تمام زائران در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شد، تغییر داد؛ به طوری که رئیس سازمان حج و زیارت با اشاره به احتمال کاهش سهمیه کشورها در حج تمتع امسال گفت: در صورت کاهش سهمیه، افراد پرخطر و آن‌هایی که بیماری زمینه‌ای دارند، به حج امسال مشرف نمی‌شوند.
پس از آن جمال‌الدین الوانی سرپرست سابق مرکز پزشکی حج و زیارت سازمان هلال احمر با اشاره به تفکیک و غربالگری زائران برای انجام معاینات پزشکی گفت: امسال با توجه به شیوع کرونا و احتمال کاهش سهمیه کشورها، ابتدا معاینات پزشکی زائران زیر ۵۵ سال انجام می‌شود و آزمایش‌های لازم برای سلامت زائران خانه خدا گرفته خواهد شد.
پس از مدتی که سیدعلی مرعشی به عنوان سرپرست مرکز پزشکی حج و زیارت سازمان هلال احمر معرفی شد، وی نیز به انجام معاینات پزشکی زائران خانه خدا با رعایت پروتکل‌های جهانی و با اولویت زائران زیر ۶۰ سال اشاره کرد و گفت: با تعیین و معرفی پزشکان کاروان‌ها، معاینات گروه اول حجاج ثبت نام شده شروع شده و در مرحله بعد معاینات افراد بالای ۶۰ سال و واکسیناسیون زائران طبق برنامه انجام خواهد شد.
معاینات پزشکی زائران خانه خدا از اواسط اردیبهشت‌ماه آغاز شده است و همچنان نیز ادامه دارد. حتی قرار است در صورتی که عربستان برای برگزاری حج تمتع، محدودیت‌هایی اعمال کند و بخشی از سهمیه کشورها را بپذیرد، زائران کم‌خطر به سفر حج تمتع اعزام شوند و افراد پرخطر برای سال آینده برنامه‌ریزی کنند. البته این امر توسط سازمان حج و زیارت تائید نشده است، چرا که به گفته مسؤولان، عربستان هنوز هیچ شرطی برای حج تمتع اعلام نکرده است.
لغو جلسات حضوری آموزش حجاج/ جلسات آموزشی حج در فضای مجازی برگزار می‌شود
علاوه بر معاینات پزشکی، اقدامات فرهنگی برای زائران حج تمتع نیز با اعمال تغییراتی در حال انجام است؛ به طوری که جلسات آموزشی زائران که به صورت حضوری در ۱۲ جلسه برنامه‌ریزی می‌شد، امسال به دلیل جلوگیری از شیوع کرونا متفاوت از گذشته برگزار می‌شود.
به گفته حجت الاسلام محمدعلی اخویان، مدیر آموزش بعثه مقام معظم رهبری، امسال برای جلوگیری از شیوع کرونا، زائران در بستر فضای مجازی به صورت آنلاین و آفلاین تحت آموزش قرار گرفته و با مبانی و مناسک حج تمتع آشنا می‌شوند.
وی با اشاره به برگزاری جلسات آموزشی در ۱۰ هفته گفت: این جلسات از ۱۰ اردیبهشت آغاز شده است و تاکنون از طریق پخش زنده سایت آموزش زائر ۱۶ هزار و ۸۰۹ کد، از طریق پخش زنده نرم‌افزار کاروان مجازی حج ۶ هزار و ۱۵۰ کد از طریق نرم‌افزار adobe connect هزار و ۹۵۰ نفر در دوره‌های آموزشی شرکت کرده‌اند که مجموع آن به ۲۴ هزار و ۹۰۹ کد می‌رسد. آمار کدها منحصر به فرد و مشاهده‌کننده کلاس‌ها به‌صورت آنلاین است و ممکن است با هر کد چندین نفر و به‌صورت خانوادگی این برنامه‌ها را مشاهده کرده باشند.
تهیه کتاب صوتی با محتوای حج برای نخستین‌بار
علاوه بر این، بعثه مقام معظم رهبری که مسؤولیت امور فرهنگی در ایام حج را نیز بر عهده دارد، با شیوع کرونا و مشکلاتی که این ویروس در رابطه با تغییر برنامه‌ها ایجاد کرد، پیشگام شد و با آماده کردن بسته‌های متنوع، آموزش را برای زائران آسان کرد؛ به طوری که به گفته حجت‌الاسلام مسعود حاجی‌ابراهیمی، مدیر برنامه و محصولات فرهنگی بعثه رهبری امسال برای نخستین بار کتاب صوتی با محتوای حج و بسته‌های فرهنگی تهیه و در اختیار زائران قرار داده شده است.
حجت‌الاسلام سیدعبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت نیز اواسط اردیبهشت‌ماه در نشست هم‌اندیشی انجام مناسک حج تمتع در حالت اضطراری، با حضور نمایندگانی از دفاتر آیات عظام جوادی آملی، حائری، حکیم، سبحانی، سیستانی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و وحید خراسانی درباره وجوه مختلف فقهی برای انجام مناسک حج تمتع در شرایط فعلی تبادل‌نظر کرد.
سرپرست حجاج ایرانی در این نشست گفت: با توجه به شیوع ویروس کرونا، احتمال اعمال برخی محدودیت‌ها از طرف عربستان برای برگزاری مناسک حج در وضعیت اضطراری را باید در نظر گرفت. به همین منظور این جلسه هم‌اندیشی برگزار شد تا در زمینه مسائل پیش روی گفت‌وگو و تبادل‌نظر شود و تمهیداتی از نظر کیفیت عمل به احکام شرعی از هم‌اینک مورد توجه مراجع عظام تقلید دامت برکاتهم قرار گیرد.
سکوت سعودی‌ها در فاصله ۴۰ روز تا آغاز عملیات حج
اکنون با گذشت حدود ۳ ماه از شیوع کرونا در منطقه و با وجود اینکه کمتر از ۴۰ روز تا آغاز عملیات اعزام زائران به سرزمین وحی باقی مانده، عربستان هیچ موضع رسمی درباره وضعیت حج تمتع اعلام نکرده است و رئیس سازمان حج و زیارت در نشست اخیر شورای برنامه‌ریزی و هماهنگی بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت با اشاره به نامشخص بودن وضعیت حج تمتع سال جاری گفت: با وجودی که وارد دهه آخر ماه مبارک رمضان شده‌ایم، سعودی‌ها تاکنون موضع رسمی خود را در خصوص ارائه خدمات برای عملیات حج ۱۴۴۱ اعلام نکرده‌اند.
وی با بیان اینکه هم اکنون برگزار شدن و یا برگزار نشدن حج در هاله‌ای از ابهام است، افزود: ما امیدواریم با رعایت همه چارچوب‌ها و پروتکل‌های بهداشتی، شاخص‌های صحت و سلامت و غربالگری بیماری‌های واگیردار از مبادی اعزام حجاج، حج که مایه عزت مسلمین است برقرار شود، البته همه این موارد به توانمندی‌های عربستان در ارائه خدمات بستگی دارد.
بلاتکلیفی بیش از ۳ میلیون زائر حج تمتع/ عربستان وضعیت حج امسال را به سازمان جهانی بهداشت واگذار کرد
پیش از این رئیس سازمان حج و زیارت به مشخص شدن تکلیف حج تمتع در ماه رمضان اشاره کرده بود، اما متأسفانه طرف سعودی تاکنون بیش از ۳ میلیون زائر حج تمتع را در بلاتکلیفی قرار داده است و زائران همچنان نمی‌دانند که امسال توفیق تشرف به حج تمتع را دارند یا باید برای سال آینده برنامه‌ریزی کنند.
البته در روزهای گذشته در مسجدالحرام که پس از شیوع کرونا تعطیل شده بود، تونل ضدعفونی و کنترل سلامت نصب شده و نرده‌ها و حصارهای اطراف خانه خدا نیز برداشته شده است که شاید این اقدام سعودی‌ها گامی برای بازگشایی مسجدالحرام به روی زائران باشد.
علاوه بر این، شنیده‌ها حاکی از این است که عربستان برپایی حج تمتع سال جاری را به سازمان جهانی بهداشت واگذار کرده تا در صورت موافقت سازمان جهانی بهداشت، مناسک حج تمتع برپا شود، در غیر این صورت امسال حج تمتع نخواهیم داشت.
با این روند به نظر می‌رسد سعودی‌ها که شاید امکانات لازم برای پذیرش بیش از ۳ میلیون زائر از کشورهای مختلف در ایام کرونا را ندارند، از بار مسؤولیت شانه خالی کرده و وضعیت برپایی یا لغو حج تمتع را به سازمان بهداشت جهانی بسپارند.
یک میلیون نفر مشمول تشرف به حج ۹۹/ کمتر از ۸ درصد مشمولان در کاروان‌ها ثبت‌نام کردند
با این همه تردید، امسال ودیعه‌گذاران تا پایان فروردین ۸۶ به عنوان زائر اصلی و تا پایان آذرماه سال ۸۶ به عنوان زائر ذخیره امکان ثبت‌نام در کاروان‌های حج تمتع ۹۹ را دارند که تعداد مشمولان حج تمتع بیش از یک میلیون نفر است. از این تعداد تاکنون حدود ۷۵ هزار نفر (کمتر از ۸ درصد مشمولان) برای تشرف به حج سال جاری ثبت‌نام کرده‌اند.
به گزارش فارس، ثبت‌نام از مشمولان سفر به حج تمتع با وجود آغاز برنامه‌های اجرایی و آموزشی ادامه دارد و زائران در قسط اول هزینه حج تمتع باید با احتساب سوده سپرده‌گذاری ۲۵ میلیون تومان بپردازند و بعد از انجام معاینات باقیمانده هزینه حج را پرداخت کنند. هزینه حج تمتع سال جاری حدود ۳۳ تا ۴۱ میلیون تومان است که تفاوت این هزینه نیز به دلیل متفاوت بودن هتل‌ها و وضعیت اسکان حجاج در مکه و مدینه است و سایر امکانات برای تمام زائران کاروان‌ها به صورت یکسان ارائه می‌شود.
ارز تخصیص یافته به حج تمتع امسال حدود ۹ هزار تومان است
همچنین با توجه به نامشخص بودن وضعیت حج تمتع به دلیل سکوت عربستان، برخی از زائران تمایلی به پرداخت هزینه حج تمتع نداشته و قصد دارند این هزینه را سال آینده بپردازند، اما همانطور که رییس سازمان حج و زیارت عنوان کرده است، در صورتی که حج تمتع از سوی سعودی‌ها برگزار نشود و زائران به این سفر معنوی مشرف نشوند، افرادی که امسال ثبت‌نام خود را قطعی کرده‌اند، دیگر مشمول افزایش هزینه حج تمتع برای سال آینده نخواهند شد و افرادی که بعد از پایان زمان ثبت‌نام اقدام به به نام‌نویسی در کاروان‌ها کنند، باید هزینه حج را بر اساس همان سال بپردازند.
امسال با توافقات صورت گرفته با بانک مرکزی و دولت، ارز تخصیص یافته به حج تمتع حدود ۹ هزار تومان تعیین شده است و با توجه به نوسانات ارزی، احتمال افزایش آن دور از انتظار نیست. هزینه حج تمتع سال گذشته با ارز ۷ هزار تومانی ۲۱ تا ۲۸ میلیون تومان اعلام شد که با توجه به افزایش نوسانات ارزی، هزینه سفر به حج تمتع امسال نسبت به سال گذشته حدود ۵۰ درصد افزایش یافته است.
