ورود «کرونا» در اواخر سال گذشته به کشور، باعث شد که مدارس در سراسر کشور تعطیل شود و این تعطیلی همچنان ادامه‌دار شد؛ مسؤولان وزارت آموزش و پرورش برای اینکه بتوانند در این ایام تعطیلات طولانی، آموزش نیمه تمام دانش‌آموزان در سال تحصیلی جاری را به پایان برسانند، آموزش‌های تلویزیونی، مجازی، رادیویی و در مناطق محروم حتی حضوری را ارائه کردند؛ هرچند که به رغم تمام این فعالیت‌ها، باز هم دانش‌آموزانی هستند که نتوانستند از این آموزش‌ها بهره‌مند شوند.
نگرانی از آموزش دانش‌آموزان باعث شد تا در ستاد ملی مقابله با کرونا، تصمیماتی در خصوص بازگشایی مدارس گرفته شود؛ رئیس‌جمهور 21 اردیبهشت اعلام کرد: «امروز هم تصمیم گرفتیم از هفته آینده مدارس صرفاً برای دانش‌آموزانی که مایلند بروند اشکالات‌شان را از معلمین عزیزشان سوال کنند، گشوده شود و البته الزامی نیست».
محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش هم همان روز گفت: «تمام مدارس دوره‌های ابتدایی و متوسطه (به جز کودکان استثنایی) از 27 اردیبهشت به منظور رفع اشکال و ارائه خدمات آموزشی به آن دسته از دانش‌آموزانی که به هر دلیل تاکنون نتوانسته‌اند از خدمات آموزشی غیرحضوری، بهره‌مند شوند، دایر خواهد شد».
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به استمرار روش‌های آموزش غیرحضوری، از تلویزیون و بستر «شاد»، تصریح کرد: «استفاده دانش‌آموزان از تمام یا بخشی از فرصت فراهم شده حسب نیاز و به صورت داوطلبانه خواهد بود».
وزارت آموزش و پرورش پس از این اعلام بازگشایی مدارس، دستورالعملی را که توسط وزارت بهداشت تهیه شده بود، به مدارس ابلاغ کرد؛ در این دستورالعمل، بازگشایی مدارس منوط به داشتن امکانات فنی و اجرایی کامل شامل «برنامه مدون گندزدایی کلیه سطوح دارای امکان تماس زیاد در مدارس»، «تأمین صابون مایع و محلول‌های مناسب ضدعفونی کننده دست»، «امکان فاصله‌گذاری مناسب برای صندلی‌ها در کلاس‌های درس و سالن‌های مدارس»، «آگاهی تمام دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان مدرسه از احتیاطات لازم در زمان شیوع بیماری از طریق ارائه آموزش‌های لازم» و «ثبت دوره‌ای وضعیت سلامت دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان با استفاده از امکانات غربالگری عمومی و سایت www.salamat.gov.ir» است.
بر این اساس از 27 اردیبهشت، مدارس باز شد تا دانش‌آموزان برای رفع اشکال مراجعه کنند؛ در خصوص مراجعه دانش‌آموزان و نگرانی‌های خانواده‌ها از میزان یادگیری محصلان، با رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت‌وگو کردیم:
* مدارس از 27 اردیبهشت دایر شده است اما برخی خانواده‌ها می‌گویند فرزندان‌مان را در این مدت در قرنطینه نگه داشتیم تا مشکلی پیش نیاید و در سلامت باشند پس نمی‌خواهیم آنها را به مدرسه بفرستیم؟ تکلیف این گروه از خانواده‌ها چیست؟
آموزش و پرورش یک وظیفه ذاتی دارد و آن هم بحث ارائه خدمات آموزشی است؛ در این مدت که مدارس به دلیل پیشگیری از کرونا تعطیل بود، آموزش و پرورش اقدامات متعددی را انجام داده است و برای ارزیابی این اقدامات که انجام شده و بررسی اینکه آیا آموزش‌ها منجر به یادگیری شده و چه مقدار یادگیری اتفاق افتاده است، لازم بود که مدارس بازگشایی شود.
بازگشایی مدارس به این دلیل بود که مدیران و معلمان حضور پیدا کنند و اگر احیانا دانش‌آموزان مشکلاتی داشتند یا دسترسی به آموزش‌ها نداشتند و یا اینکه محتوا را به خوبی یاد نگرفتند، امکان این را داشته باشند که در مدرسه حضور یابند و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، از آموزش‌ها استفاده کنند.
پس امر اجباری نبوده است که خانواده ها بگویند صبر کنید تا ماجرای کرونا تمام شود؛ نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا نمی‌توان پیش‌بینی قطعی داشت که چه زمانی کرونا تمام می‌شود و آیا ادامه خواهد داشت یا اوج می‌گیرد؛ اما به هر صورت به عنوان وزارت آموزش و پرورش در پایان یک دوره آموزشی، چه در شرایط کرونا و چه در شرایط عادی، باید ارزیابی از میزان یادگیری دانش‌آموزان داشته باشیم.
بنابراین آن چیزی که مربوط به وظیفه ذاتی ما بود، انجام دادیم یعنی مدیران، معلمان و کسانی که باید خدمات ارائه دهند، در محل کار حاضر هستند و استفاده‌کنندگان از این خدمات که دانش‌آموزان هستند، می‌توانند مراجعه کنند؛ببینید مثل این است که شما بانک‌ها را باز می‌کنید و افراد سرکار حضور می‌یابند ولی اینکه مردم از این خدمات استفاده کنند، به اختیار خودشان است.
به عبارت دیگر، اگر کسی نیاز داشته باشد، مراجعه می‌کند و ما در بخشی که مربوط به آموزش و پرورش و ارائه خدمات آموزشی و ارزیابی یادگیری است، حضور داریم ولی حضور دانش‌آموزان، داوطلبانه است.
* برای رفع نگرانی خانواده‌ها چه کردید؟
پروتکل‌های بهداشتی به مدارس ابلاغ شده است و بر اساس آن، دانش‌آموزان در مدرسه حضور پیدا می‌کنند.
*در دوره بازگشایی یکماهه چه اتفاقی در مدارس می‌افتد و برنامه کار مدیران و معلمان چیست؟
در دستورالعمل ارسالی، تأکید کردیم که مدیر مدرسه باید در زمان بازگشایی، ارزیابی دقیق داشته باشد که آیا دانش‌آموزان دسترسی به آموزش‌های تلویزیونی و مجازی و سایر آموزش‌ها را داشتند و استفاده کردند و همچنین برای دانش‌آموزانی که به هر دلیل مشخص شد که نتوانستند از فضاهای به وجود آمده، استفاده کنند باید برنامه جبرانی مشخص شود.
ما تأکید داریم که دو موضوع خیلی جدی است؛ اول اینکه همه محتوا آموزش داده شود به جز پایه دوازدهم که تکلیف مشخص شود و نکته دوم، ارزیابی یادگیری است که باید جدی باشد و تأکید کردیم که آزمون‌ها و ارزشیابی‌ها نباید سرسری باشد و برای همین دستورالعملی را نوشتیم.
در دستورالعمل ارسالی، فرمی است که باید معلمان تکمیل کنند؛ یعنی چه دانش‌آموز به مدرسه بیاید چه نیاید، باید مشخص شود برای آموزش از چه بسترهایی استفاده کرده است و دوم اینکه میزان یادگیری چقدر است.
* وضعیت دانش‌آموزان کلاس اولی، خاص است؛ چرا که باید حروف الفبا را یاد بگیرند. برای آنها چه برنامه‌ای دارید؟
برای دانش‌آموزان کلاس اولی به خاطر شرایط خاص و اهمیت یادگیری حروف الفبا که پایه یادگیری‌های بعدی و مهارت خواندن است، دستورالعمل خاص داریم؛ به این صورت که ارزیابی معلمان از میزان یادگیری حروف الفبا توسط دانش‌آموزان و مهارت‌های پایه خواندن و نوشتن در سطح کلاس اول باید هم شفاهی و هم کتبی انجام شود؛ علاوه بر معلم که ارزیابی را مشخص می‌کند، مدیر هم باید تأیید کند.
به عبارت دیگر، اگر معلمی تأیید کند که دانش‌آموز حروف الفبا را یاد گرفته و مهارت‌های کلاس اول را به دست آورده است، مدیر هم باید تأیید کند و در غیر این صورت باید برای دانش‌آموز برنامه جبرانی شخصی پیش‌بینی شود و متناسب با شرایط دانش‌آموز ارائه شود.
* این برنامه جبرانی باید چگونه باشد؟ حضوری یا غیرحضوری است؟
اینکه این برنامه در بستر شبکه «شاد» یا به شکل دیگری انجام شود، به تشخیص معلم و تأیید مدرسه است و ارزیابی هم همینطور است؛ اما توصیه‌ای که برای کلاس اولی‌ها داریم این است که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، دو نفر دو نفر یا سه نفر سه نفر، دانش‌آموزان به صورت حضوری به مدرسه مراجعه کنند چون به نفعشان است وگرنه والدین، برنامه جبرانی را با کمک مدرسه دریافت کنند و کمک کنند که مشکلی پیش نیاید. در عین حال این موارد، توصیه است و اجباری نیست.
* در این مدت چه تعداد دانش‌آموز به مدارس مراجعه کردند؟
بین 10 تا 20 درصد دانش‌آموزان به مدرسه مراجعه کردند و البته در مناطق مختلف، متفاوت است؛ اما دقیقا شبیه آن چیزی است که ما پیش‌بینی کردیم. به عبارت دیگر می‌توانیم بگوییم که اقدامات آموزشی که انجام دادیم به هدف رسیده است.
بازگشایی مدارس انجام شد تا از یادگیری کامل دانش‌آموزان مطمئن شویم و رفع اشکال صورت گیرد. همچنین اگر خدای ناکرده شرایط کرونایی تداوم داشت، با آمادگی بیشتری از فضای آموزش تلویزیونی و مجازی استفاده کنیم.
این موضوع تنها چالش ما نیست بلکه چالش نظام‌های آموزشی است و شما هر مسیری را که بروید نقاط ضعف و قوتی دارد ولی در این شرایط خاص به نظرم، بازگشایی مدارس یکی از بهترین تصمیماتی بود که وزارت آموزش و پرورش گرفت.
* برخی خانواده‌ها عنوان می‌کنند که از مدرسه با آنها تماس گرفتند که فرزندشان به مدرسه مراجعه کند و آنها تمایلی به این حضور ندارند و از سوی دیگر برخی مدارس، دانش‌آموزان ضعیف‌تر را شناسایی کردند که برای آموزش حضوری مراجعه کنند؛ ممکن است مدرسه عنوان کند که برای این دانش‌آموز، بهترین روش جبرانی، آموزش حضوری است و اگر این دانش‌آموز می توانست غیرحضوری یادگیری داشته باشد که تاکنون انجام می‌شد؛ در این موارد چه کار باید کرد؟ اجبار با اختیار در تضاد است.
مدارس در این موارد باید گزارش دهند؛ این موارد را به مدرسه واگذار کردیم و اگر مدرسه تشخیص داد که دانش‌آموز نیاز به آموزش حضوری جبرانی دارد و خانواده امتناع کرد، طبیعتا اینجا مسؤولیت آموزش بر عهده مدرسه نیست بلکه برعهده والدین است.
به یک نکته ای اشاره می‌کنم؛ مسؤولان مدارسی که اعلام می‌کنند دانش‌آموز به مدرسه مراجعه کند قطعا اگر دانش‌آموز به مدرسه نیاید کار کمتری دارند و نشان می‌دهد که دغدغه و دلسوزی دارند و باید خانواده‌ها با مدرسه به تفاهم برسند که هم نگرانی خانواده‌ها رفع شود و هم بحث یادگیری دانش‌آموزان که خیلی مهم است، اتفاق بیفتد.
* در حال حاضر ارزیابی پایان سال دانش‌آموزان چگونه است؟ آیا تمام محتواها آموزش داده شده است که معلمان سر ارزیابی بروند؟ آیا همه دانش‌آموزان محتوای یادگیری را فرا گرفته‌اند؟
ببینید در برنامه آموزش‌های تلویزیونی، تمام محتوای کتاب‌های درسی تدریس شده و هم اکنون محتواهای دروس دوره می‌شود و همچنان ادامه دارد. در شبکه «شاد» هم محتواهایی آموزشی را بارگذاری کردیم؛ در دوره ابتدایی بیش از 5 میلیون و 600 هزار دانش‌آموز در شبکه «شاد» عضو هستند و از این آموزش‌ها استفاده می‌کنند. من فکر می کنم به غیر از مواردی که دسترسی به تلویزیون و اینترنت نداشتند که البته در آن مناطق هم درس‌نامه ارسال شد و راهبران آموزش حضور داشتند، مشکل خاصی نداریم.
البته از استان‌ها گزارشی که گرفتیم حاکی از این بود که موضوع تدریس محتوا به اتمام رسیده است و آنچه مهم است ارزیابی از این محتوای یاد داده شده است که آیا منجر به یادگیری شده است یا خیر؟
همه استان‌ها به تفکیک آمار با جزئیات تهیه کرده‌اند و ارزیابی دانش‌آموزان و جبران ضعف یادگیری در این مدت دنبال می‌شود؛ اگر به این نتیجه برسند که مشکلی وجود ندارد و دانش‌آموزی مراجعه نمی‌کند، می‌توانند برای پایان فعالیت‌های آموزشی امسال اقدام کنند.
* ارزشیابی توصیفی پایان سال دانش‌آموزان چه زمانی انجام می‌شود و کارنامه ها چه زمانی صادر می‌شود؟
این موضوع به مدارس محول شده است و اعلام کردیم اگر مدرسه ارزیابی را انجام داد و برنامه جبرانی ارائه شد و اطمینان حاصل شد که یادگیری حاصل شده است، شورای مدرسه می‌تواند اعلام کند که به ثبت نتایج اقدام شود. این موضوع از مدرسه به مدرسه و منطقه به منطقه متفاوت است. این موضوع در شورای مدرسه که نماینده اولیا هم وجود دارد تصمیم‌گیری می‌شود.
* بازه زمانی که برای صدور کارنامه تعریف کردید تا چه زمانی است؟
بازگشایی مدارس تا 27 خرداد ادامه دارد اما اگر مدرسه زودتر وضعیت دانش‌آموزان را تعیین تکلیف کرد و دیگر دانش‌آموزی مراجعه نداشت و اطمینان از یادگیری حاصل شد، می‌تواند برای آماده‌سازی و توزیع کارنامه اقدام کند.
* اعلام شده است که ثبت‌نام دانش‌آموزان از اول خرداد آغاز می‌شود اما هنوز کارنامه صادر نشده است، تکلیف چیست؟
روال سال‌های گذشته همین بود. بازه ثبت‌نام از اول خرداد آغاز شده و تا پایان مرداد ادامه دارد. بلاخره شرایط امسال عادی نیست و نمی‌توان با قوانین عادی اقدام کرد و ما متناسب با شرایط اقدام می‌کنیم.
