اهدای عضو فردی که دچار مرگ مغزی شده، امری است که برخی از فق‌ها از نظر شرعی در آن اختلاف نظر دارند و این کار را نهی می‌کنند.
این امر باعث شده موضوع سوالات شرعی این هفته را در همین باب مطرح کنیم که آیا اعضای فردی که مرگ مغزی شده را می‌توان اهدا کرد؟، آیا خرید و فروش اعضای بدن جایز است؟ اگر کسی به دلیل مشکلات مالی کلیه خود را بفروشد، پول به دست آمده از آن چه حکمی دارد؟
پاسخ این سوالات و دیگر سوال‌هایی که شما مطرح کردید را با توجه به فتوای مراجع عظام تقلید در ادامه بخوانید:
احکام «خرید و فروش اعضای بدن» از نگاه آیت الله خامنه‌ای
آیا قطع عضو میت در صورتى که منفعت مورد اعتنایى براى دیگران داشته باشد، جایز است یا خیر؟ و اگر جایز است، دیه دارد یا خیر و در صورت وجوب، دیه بر عهده کیست؟ آمر، پزشک یا استفاده کننده از عضو.
قطع عضو بدن میّت مسلمان حرام است و موجب دیه مى‌شود و دیه بر عهده کسى است که عضو را قطع کرده؛ ولى اگر با رضایت و اذن میت قبل از مرگش برداشته شود، اشکال ندارد و موجب دیه نیست. همچنین اگر نجات نفس محترمى متوقف بر این امر باشد، اشکال ندارد.
آیا وصیت به اهدا یا فروش اعضاى بدن، بعد از مرگ مغزى یا مرگ قطعى جایز است؟
استفاده از اعضاى میت براى پیوند به بدن شخص دیگر براى نجات جان او یا درمان بیمارى وى اشکال ندارد و وصیت به این مطالب هم مانعى ندارد. مگر در اعضایى که برداشتن آن‌ها از بدن میت موجب صدق مُثله باشد و یا عرفاً هتک حرمت میت محسوب شود.
آیا انتقال خون بین مسلمان و غیرمسلمان جایز است یا نه؟
جایز است.
در دانشگاه هاى علوم پزشکى، از اجساد افرادى که صاحب ندارند، براى تشریح و یادگیرى دانشجویان استفاده مى‌شود و یا اعضاى آن‌ها را مثل قلب، کبد و کلیه اغلب بدون اجازه صاحبان میت در شیشه‌ها نگهدارى مى‌کنند، لطفاً نظرتان را در این مورد بیان فرمایید.
نداشتن صاحب، دلیل بر جواز امر مذکور نیست.
اگر شخصی مبتلا به بیماری شود و پزشکان از درمان وی ناامید گردند و اعلام نمایند که او بزودی از دنیا خواهد رفت؛ در این صورت آیا برداشتن اعضای حیاتی بدن او مثل قلب و کلیه و ... قبل از وفات وی و پیوند آن‌ها به بدن شخص دیگر جایز است؟
اگر برداشتن اعضای بدن او منجر به مرگ وی شود، حکم قتل او را دارد؛ در غیر این صورت اگر با اجازه خود او باشد اشکال ندارد.
علاقه‌مند هستم اعضای خود را هدیه کرده و از بدن من بعد از مردنم استفاده شود و تمایل خود را هم به اطلاع اطرافیان رسانده ام. آنان نیز از من خواسته اند که آن را در وصیّت‌نامه خود نوشته و ورثه را هم از خواست خود آگاه کنم، آیا چنین حقّی را دارم؟
استفاده از اعضای میّت برای پیوند به بدن شخص دیگر برای نجات جان او یا درمان بیماری وی اشکال ندارد و وصیّت به این مطالب هم مانعی ندارد. مگر در مورد اعضایی که برداشتن آن‌ها از بدن میّت، موجب صدق عنوان مثله باشد و یا عرفاً هتک حرمت میّت محسوب شود.
احکام «خرید و فروش اعضای بدن» از نگاه آیت الله سیستانی
اهدای عضو از شخص زنده به شخص زنده دیگری چه حکمی دارد؟
برداشتن بخشی از بدن انسان زنده برای پیوند زدن در صورتی که قطع آن زیان مهمی برای اهدا کننده داشته باشد، مانند چشم و دست و امثال آن‌ها حرام است؛ ولی اگر ضرر مهمی نداشته باشد مانند قطعهای از پوست یا نخاع یا یک کلیه در صورت سالم بودن کلیه دیگر با فرض رضایت صاحبش اشکال ندارد. البته اگر اهدا کننده کودک یا دیوانه نباشد؛ وگرنه به هیچ وجه جایز نیست و هرگاه قطع آن جایز بود گرفتن پول به ازای آن نیز جایز است.
برداشتن اعضای میت مسلمان و پیوند زدن آن به شخص مسلمان زنده چه حکمی دارد؟
قطع عضو مسلمان مرده مانند چشم و دستش برای پیوند زدن به بدن زنده جایز نیست و اگر کسی چنین کنند، بر او دیه لازم می‌آید و دفن آن عضو قطع شده واجب است؛ ولی اگر پیوند زده شد و عضو جزو بدن زنده شد، قطع آن واجب نیست.
اگر خود شخص وصیت کرده باشد که بعد از فوت اعضای او اهدا شود، آیا باید به وصیتش عمل کرد؟
نفوذ وصیت شخص به اهدای اعضایش بعد از مرگ مشکل است.
ثبت نام و پر کردن فرم برای اهدای عضو در زمان مرگ مغزی چه حکمی دارد؟
جایز نیست.
اهدای اعضای افراد مرگ مغزی شده چه حکمی دارد؟
کسی که از نظر مغزی مرده است در حالی که قلب و ریه او هرچند به کمک دستگاه وظیفه خود را انجام می‌دهند، شرعاً مرده شمرده نمی‌شود و قطع اعضای او برای الحاق به افراد زنده به هیچ وجه جایز نیست. چنین کاری قتل محسوب می‌شود و موجب دیه و قصاص است.
من مقلد آیت الله سیستانی هستم؛ ولی خیلی سال قبل از اینکه ایشان را انتخاب کنم، خودم کارت اهدای عضو گرفتم. بعد‌ها زنگ زدم از دفتر ایشان سوال کردم و گفتند این کار جایز نیست. حال باید چه کنم؛ چون قبل از انتخاب ایشان عضو انجمن اهدای عضو شدم. الان که ایشان فرمودند جایز نیست آیا باید انصراف بدهم؟
باید طبق فتوای مرجع تقلیدتان عمل کنید.
بریدن عضوی از اندام شخص مرده با وصیت او و پیوند دادن آن به شخص دیگر هرگاه میت مسلمان و یا در حکم مسلمان نباشد، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد.
احکام «خرید و فروش اعضای بدن» از نگاه آیت‌الله مکارم شیرازی
آیا خرید و فروش اعضای بدن جایز است؟ می‌توان در زمان حیات کلیه خود را فروخت؟
خرید و فروش اعضای بدن برای پیوند جایز است، ولی بهتر است پول را در برابر اجازه برداشتن عضو بگیرد. فروختن خون و کلیه در صورتی که خطری برای دهنده ایجاد نکند، اشکالی ندارد، ولی بهتر آن است که پول را در مقابل اجازه برداشتن کلیه یا گرفتن خون بگیرند، ولی فروختن عضوی مثل چشم مطلقاً جایز نیست.
این روز‌ها برخی پیوند داشتند؛ خیلی از مراجع هم اهدای عضو را نهی کردند. در حال حاضر تکلیف من که یکی از اعضای بدنم اهدایی است، چیست؟
خرید و فروش یا واگذاری عضو قطع شده در حد یا قصاص اگر به منظور پیوند به انسان دیگری باشد (همان‌طور که در مورد کلیه مرسوم است) با اجازه صاحب آن جایز است. خرید و فروش موادی که از اعضای پیوندی انسان استخراج می‌شود نظیر پروتئین، فاکتور تحریک‌کننده استخوان‌سازی و... جایز است؛ هرچند بهتر است که پول را در مقابل اعمالی که روی آن مواد انجام می‌دهند بگیرند.
نظر شما درباره خرید و فروش اعضای بدن که خود فرد اطلاعی از آن ندارد و به اصطلاح قاچاق است، چیست؟
اگر منظور از قاچاق کاری است که برخلاف مقررات حکومت اسلامی باشد، این کار شرعاً اشکال دارد.
اهدا یا فروش اعضای بدن در چه مواردی جایز است؟
فروش اعضای بدن قبل از مرگ برای تحویل پس از مرگ، در صورتی که باعث نجات جان مسلمان یا درمان بیماری مهمی باشد مانعی ندارد.
شخصى مبتلا به سرطان است. اطبای متخصّص به اتفاق تشخیص مى‌دهند که امید حیات براى این شخص باقى نیست و خود مریض هم یقین دارد که چند صباحى بیش عمر نخواهد کرد. اگر این شخص بخواهد در آخرین لحظات حیات خود کلیه، چشم یا سایر اعضای خود را مثلاً در مقابل ۱۰ میلیون تومان بفروشد تا ورّاث بتوانند با این پول امرار معاش کند، درحالى‌که قطع اعضا هیچ گونه تسریع در مرگ شخص نداشته باشد، فروش اعضا جایز مى‌شود یا خیر؟
واگذارى عضو اگر موجب تسریع موت شود جایز نیست و اگر موت مستند به آن باشد، مباشر در حکم قاتل است که حسب موارد محکوم مى‌شود. اگر خطر جسمانى نداشته باشد در این صورت نیز حکم به جواز واگذارى در نهایت اشکال است و معاوضه آن با پول باطل است.
خرید و فروش عضو بدن انسان زنده جهت پیوند به بیماران چه حکمى دارد؟
در صورتى که حفظ جان بیمار معیّنى فعلاً موقوف به آن عضو باشد و براى صاحب عضو هیچ‌گونه ضررى نداشته باشد، بعید نیست واگذارى عضو اشکال نداشته باشد ولى در هر حال جواز خریدوفروش آن مشکل است و مى‌توانند به صورت مصالحه عمل نمایند.
خریدوفروش کلیه در حال حیات و چشم بعد از فوت جایز است یا نه؟
جایز نیست.
کسى که وصیت مى‌کند پس از مرگ کلیه اش براى نیازمندان خارج شود؛ آیا اجرای وصیتش درست است؟ دیگر اینکه خارج کننده کلیه از بدن میّت مسلمان باید دیه بپردازد یا نه؟
در صورت توقف حفظ نفس محترمه بر آن، جواز قابل توجیه است؛ و الّا وصیت شخص، مجوز نیست و دیه هم در هر حال ساقط نمى‌شود و بر عهده خارج کننده کلیه است.
کسى در حال احتضار است و دکتر از حیات او قطع امید می‌کند. آیا وارث و یا ولى مى‌تواند از اعضای او اجازه پیوند به یک مریض دیگر بدهد یا نه؟ یا کسى وصیت می‌کند در حال احتضار من دکتر حق دارد از اعضای سالم من به مریض دیگر که احتیاج دارد پیوند بزند. آیا صحیح است یا نه؟
قبل از فوت مریض وارث و یا ولى چنین حقى ندارد و همچنین خود مریض حق ندارد وصیت کند که قبل از فوت من عضوى از بدن من جدا شود و به کسى داده شود. بعد از فوت مریض چنانچه حیات مؤمنى بستگى به پیوند عضوى داشته باشد، جواز دادن عضوى از میت قابل توجیه است ولى باید دیه آن داده شود که مصرف خیرات جهت میت بشود.
این امر باعث شده موضوع سوالات شرعی این هفته را در همین باب مطرح کنیم که آیا اعضای فردی که مرگ مغزی شده را می‌توان اهدا کرد؟، آیا خرید و فروش اعضای بدن جایز است؟ اگر کسی به دلیل مشکلات مالی کلیه خود را بفروشد، پول به دست آمده از آن چه حکمی دارد؟
پاسخ این سوالات و دیگر سوال‌هایی که شما مطرح کردید را با توجه به فتوای مراجع عظام تقلید در ادامه بخوانید:
احکام «خرید و فروش اعضای بدن» از نگاه آیت الله خامنه‌ای
آیا قطع عضو میت در صورتى که منفعت مورد اعتنایى براى دیگران داشته باشد، جایز است یا خیر؟ و اگر جایز است، دیه دارد یا خیر و در صورت وجوب، دیه بر عهده کیست؟ آمر، پزشک یا استفاده کننده از عضو.
قطع عضو بدن میّت مسلمان حرام است و موجب دیه مى‌شود و دیه بر عهده کسى است که عضو را قطع کرده؛ ولى اگر با رضایت و اذن میت قبل از مرگش برداشته شود، اشکال ندارد و موجب دیه نیست. همچنین اگر نجات نفس محترمى متوقف بر این امر باشد، اشکال ندارد.
آیا وصیت به اهدا یا فروش اعضاى بدن، بعد از مرگ مغزى یا مرگ قطعى جایز است؟
استفاده از اعضاى میت براى پیوند به بدن شخص دیگر براى نجات جان او یا درمان بیمارى وى اشکال ندارد و وصیت به این مطالب هم مانعى ندارد. مگر در اعضایى که برداشتن آن‌ها از بدن میت موجب صدق مُثله باشد و یا عرفاً هتک حرمت میت محسوب شود.
آیا انتقال خون بین مسلمان و غیرمسلمان جایز است یا نه؟
جایز است.
در دانشگاه هاى علوم پزشکى، از اجساد افرادى که صاحب ندارند، براى تشریح و یادگیرى دانشجویان استفاده مى‌شود و یا اعضاى آن‌ها را مثل قلب، کبد و کلیه اغلب بدون اجازه صاحبان میت در شیشه‌ها نگهدارى مى‌کنند، لطفاً نظرتان را در این مورد بیان فرمایید.
نداشتن صاحب، دلیل بر جواز امر مذکور نیست.
اگر شخصی مبتلا به بیماری شود و پزشکان از درمان وی ناامید گردند و اعلام نمایند که او بزودی از دنیا خواهد رفت؛ در این صورت آیا برداشتن اعضای حیاتی بدن او مثل قلب و کلیه و ... قبل از وفات وی و پیوند آن‌ها به بدن شخص دیگر جایز است؟
اگر برداشتن اعضای بدن او منجر به مرگ وی شود، حکم قتل او را دارد؛ در غیر این صورت اگر با اجازه خود او باشد اشکال ندارد.
علاقه‌مند هستم اعضای خود را هدیه کرده و از بدن من بعد از مردنم استفاده شود و تمایل خود را هم به اطلاع اطرافیان رسانده ام. آنان نیز از من خواسته اند که آن را در وصیّت‌نامه خود نوشته و ورثه را هم از خواست خود آگاه کنم، آیا چنین حقّی را دارم؟
استفاده از اعضای میّت برای پیوند به بدن شخص دیگر برای نجات جان او یا درمان بیماری وی اشکال ندارد و وصیّت به این مطالب هم مانعی ندارد. مگر در مورد اعضایی که برداشتن آن‌ها از بدن میّت، موجب صدق عنوان مثله باشد و یا عرفاً هتک حرمت میّت محسوب شود.
احکام «خرید و فروش اعضای بدن» از نگاه آیت الله سیستانی
اهدای عضو از شخص زنده به شخص زنده دیگری چه حکمی دارد؟
برداشتن بخشی از بدن انسان زنده برای پیوند زدن در صورتی که قطع آن زیان مهمی برای اهدا کننده داشته باشد، مانند چشم و دست و امثال آن‌ها حرام است؛ ولی اگر ضرر مهمی نداشته باشد مانند قطعهای از پوست یا نخاع یا یک کلیه در صورت سالم بودن کلیه دیگر با فرض رضایت صاحبش اشکال ندارد. البته اگر اهدا کننده کودک یا دیوانه نباشد؛ وگرنه به هیچ وجه جایز نیست و هرگاه قطع آن جایز بود گرفتن پول به ازای آن نیز جایز است.
برداشتن اعضای میت مسلمان و پیوند زدن آن به شخص مسلمان زنده چه حکمی دارد؟
قطع عضو مسلمان مرده مانند چشم و دستش برای پیوند زدن به بدن زنده جایز نیست و اگر کسی چنین کنند، بر او دیه لازم می‌آید و دفن آن عضو قطع شده واجب است؛ ولی اگر پیوند زده شد و عضو جزو بدن زنده شد، قطع آن واجب نیست.
اگر خود شخص وصیت کرده باشد که بعد از فوت اعضای او اهدا شود، آیا باید به وصیتش عمل کرد؟
نفوذ وصیت شخص به اهدای اعضایش بعد از مرگ مشکل است.
ثبت نام و پر کردن فرم برای اهدای عضو در زمان مرگ مغزی چه حکمی دارد؟
جایز نیست.
اهدای اعضای افراد مرگ مغزی شده چه حکمی دارد؟
کسی که از نظر مغزی مرده است در حالی که قلب و ریه او هرچند به کمک دستگاه وظیفه خود را انجام می‌دهند، شرعاً مرده شمرده نمی‌شود و قطع اعضای او برای الحاق به افراد زنده به هیچ وجه جایز نیست. چنین کاری قتل محسوب می‌شود و موجب دیه و قصاص است.
من مقلد آیت الله سیستانی هستم؛ ولی خیلی سال قبل از اینکه ایشان را انتخاب کنم، خودم کارت اهدای عضو گرفتم. بعد‌ها زنگ زدم از دفتر ایشان سوال کردم و گفتند این کار جایز نیست. حال باید چه کنم؛ چون قبل از انتخاب ایشان عضو انجمن اهدای عضو شدم. الان که ایشان فرمودند جایز نیست آیا باید انصراف بدهم؟
باید طبق فتوای مرجع تقلیدتان عمل کنید.
بریدن عضوی از اندام شخص مرده با وصیت او و پیوند دادن آن به شخص دیگر هرگاه میت مسلمان و یا در حکم مسلمان نباشد، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد.
احکام «خرید و فروش اعضای بدن» از نگاه آیت‌الله مکارم شیرازی
آیا خرید و فروش اعضای بدن جایز است؟ می‌توان در زمان حیات کلیه خود را فروخت؟
خرید و فروش اعضای بدن برای پیوند جایز است، ولی بهتر است پول را در برابر اجازه برداشتن عضو بگیرد. فروختن خون و کلیه در صورتی که خطری برای دهنده ایجاد نکند، اشکالی ندارد، ولی بهتر آن است که پول را در مقابل اجازه برداشتن کلیه یا گرفتن خون بگیرند، ولی فروختن عضوی مثل چشم مطلقاً جایز نیست.
این روز‌ها برخی پیوند داشتند؛ خیلی از مراجع هم اهدای عضو را نهی کردند. در حال حاضر تکلیف من که یکی از اعضای بدنم اهدایی است، چیست؟
خرید و فروش یا واگذاری عضو قطع شده در حد یا قصاص اگر به منظور پیوند به انسان دیگری باشد (همان‌طور که در مورد کلیه مرسوم است) با اجازه صاحب آن جایز است. خرید و فروش موادی که از اعضای پیوندی انسان استخراج می‌شود نظیر پروتئین، فاکتور تحریک‌کننده استخوان‌سازی و... جایز است؛ هرچند بهتر است که پول را در مقابل اعمالی که روی آن مواد انجام می‌دهند بگیرند.
نظر شما درباره خرید و فروش اعضای بدن که خود فرد اطلاعی از آن ندارد و به اصطلاح قاچاق است، چیست؟
اگر منظور از قاچاق کاری است که برخلاف مقررات حکومت اسلامی باشد، این کار شرعاً اشکال دارد.
اهدا یا فروش اعضای بدن در چه مواردی جایز است؟
فروش اعضای بدن قبل از مرگ برای تحویل پس از مرگ، در صورتی که باعث نجات جان مسلمان یا درمان بیماری مهمی باشد مانعی ندارد.
شخصى مبتلا به سرطان است. اطبای متخصّص به اتفاق تشخیص مى‌دهند که امید حیات براى این شخص باقى نیست و خود مریض هم یقین دارد که چند صباحى بیش عمر نخواهد کرد. اگر این شخص بخواهد در آخرین لحظات حیات خود کلیه، چشم یا سایر اعضای خود را مثلاً در مقابل ۱۰ میلیون تومان بفروشد تا ورّاث بتوانند با این پول امرار معاش کند، درحالى‌که قطع اعضا هیچ گونه تسریع در مرگ شخص نداشته باشد، فروش اعضا جایز مى‌شود یا خیر؟
واگذارى عضو اگر موجب تسریع موت شود جایز نیست و اگر موت مستند به آن باشد، مباشر در حکم قاتل است که حسب موارد محکوم مى‌شود. اگر خطر جسمانى نداشته باشد در این صورت نیز حکم به جواز واگذارى در نهایت اشکال است و معاوضه آن با پول باطل است.
خرید و فروش عضو بدن انسان زنده جهت پیوند به بیماران چه حکمى دارد؟
در صورتى که حفظ جان بیمار معیّنى فعلاً موقوف به آن عضو باشد و براى صاحب عضو هیچ‌گونه ضررى نداشته باشد، بعید نیست واگذارى عضو اشکال نداشته باشد ولى در هر حال جواز خریدوفروش آن مشکل است و مى‌توانند به صورت مصالحه عمل نمایند.
خریدوفروش کلیه در حال حیات و چشم بعد از فوت جایز است یا نه؟
جایز نیست.
کسى که وصیت مى‌کند پس از مرگ کلیه اش براى نیازمندان خارج شود؛ آیا اجرای وصیتش درست است؟ دیگر اینکه خارج کننده کلیه از بدن میّت مسلمان باید دیه بپردازد یا نه؟
در صورت توقف حفظ نفس محترمه بر آن، جواز قابل توجیه است؛ و الّا وصیت شخص، مجوز نیست و دیه هم در هر حال ساقط نمى‌شود و بر عهده خارج کننده کلیه است.
کسى در حال احتضار است و دکتر از حیات او قطع امید می‌کند. آیا وارث و یا ولى مى‌تواند از اعضای او اجازه پیوند به یک مریض دیگر بدهد یا نه؟ یا کسى وصیت می‌کند در حال احتضار من دکتر حق دارد از اعضای سالم من به مریض دیگر که احتیاج دارد پیوند بزند. آیا صحیح است یا نه؟
قبل از فوت مریض وارث و یا ولى چنین حقى ندارد و همچنین خود مریض حق ندارد وصیت کند که قبل از فوت من عضوى از بدن من جدا شود و به کسى داده شود. بعد از فوت مریض چنانچه حیات مؤمنى بستگى به پیوند عضوى داشته باشد، جواز دادن عضوى از میت قابل توجیه است ولى باید دیه آن داده شود که مصرف خیرات جهت میت بشود.
