رود نیل برای مصریان باستان مقدس بود؛ عامل و باعث حاصلخیزی در سرزمینی باستانی که روزگاری بر جهان متمدن سروری می‌کرد. اما نام این رودخانه بزرگ و مشهور، برای ناپلئون بناپارت خوش‌یُمن نبود؛ سحرگاه روز اول آگوست سال ۱۷۹۸ نیروی دریایی انگلیس به فرماندهی هوریشیو نلسون در خلیج «ابوقیر»، جایی در محل اتصال رود نیل به دریای مدیترانه، در برابر نیروی دریایی فرانسه صف‌آرایی کرد.
به گزارش خراسان فرانسوی‌ها، پیش از آن مصر را که در کنترل امپراتوری عثمانی بود، تصرف کرده بودند. تصرف مصر، نخستین گام برای بلندپروازی‌های آسیایی ناپلئون بناپارت بود. او می‌خواست با طرح یک نقشه دقیق و با استفاده از راه آبی دریای سرخ، خود را به هند برساند و مهم‌ترین مستعمره بریتانیا را تهدید کند. فرانسوی‌ها در روز اول آگوست، ناوگانی مجهز به میدان آوردند؛ ۱۳ ناو جنگی و چهار ناوچه؛ در مقابل انگلیسی‌ها هم دست خالی نبودند؛ ۱۳ ناو جنگی و دو کشتی تدارکاتی داشته‌های آن‌ها را تشکیل می‌داد.
در چنین وضعی، بُرد با طرفی است که تجربه نبرد‌های دریایی بیشتری داشته‌باشد و انگلیسی‌ها دارای این تجربه بودند. نبرد دریایی «نیل»، سه روز به طول انجامید و در شامگاه روز سوم آگوست با شکست کامل فرانسه پایان یافت. ۹ کشتی فرانسوی توسط انگلیسی‌ها به غنیمت گرفته شد و حدود پنج‌هزار نفر از نیرو‌های ناپلئون از بین رفتند؛ در مقابل، تلفات انگلیسی‌ها فقط ۲۱۸ نفر بود! این شکست تمام معادلات ذهنی ناپلئون را به هم ریخت و رؤیا‌های دریایی او را در رود نیل، غرق کرد.
به این ترتیب، او به دنبال یافتن راهی زمینی برای رسیدن به شرق رفت؛ نخست مسیر ایران را آزمود؛ ژنرال گاردان را به ایران فرستاد و با فتحعلی‌شاه قرارداد فین‌کنشتاین را امضا کرد؛ اما وقتی طرح عبور از ایران برای رسیدن به هند را غیرقابل اجرا دید، به سراغ روسیه رفت تا با اشغال این کشور، راهی به سمت شرق باز کند. اما هر دو نقشه، نقش بر آب شد؛ گویی رؤیای رسیدن به شرق از طریق زمینی هم، در همان نبرد نیل، در رودخانه باستانی مصر دفن شده بود؛ ناپلئون هیچ‌گاه نتوانست به رؤیای شرقی خود جامه عمل بپوشاند.
