ازدواج پایه و اساس رشد مطلوب جمعیت یک کشور و عامل اصلی کاهش تعرضات و جرائم فرهنگی- اجتماعی و تامین کننده امنیت و آرامش در یک جامعه است. به عبارت دیگر هر چه کیفیت و کمّیت ازدواج مطلوبتر باشد، نیل به موارد فوق امکان‌پذیرتر خواهد بود. در جامعه ایران نیز نگاه دینی و عرفی مردم نسبت به مقوله ازدواج، حاکی از اهمیت ویژه این موضوع برای مردم است.
امّا وضعیت تعداد ازدواج در کشور، آن طور که باید مناسب نیست و طی سالیان اخیر روندی کاهشی داشته است. همچنین تعداد ازدواج‌های صورت گرفته با تعداد افرادی که آماده ازدواج هستند تناسب ندارد.
در این نوشتار سعی بر آن است که با استفاده از آمارهای رسمی موجود، وضعیت کمّی ازدواج در کشور مورد بررسی قرار گیرد.
الف) تعداد ازدواج در کشور، روندی کاهشی دارد
طبق آمار منتشر شده توسط دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور، تعداد ازدواج در ایران از سال 92 تا 98 به شرح ذیل است:
با توجه به آمار مندرج در جدول [1] در چند سال اخیر روند تعداد ازدواج در ایران کاهشی بوده و همانطور که در نمودار [1] نیز پیداست، نرخ رشد تعداد ازدواج در این چند سال منفی است.
با مراجعه به جدول [1] میتوان ملاحضه کرد که در سال 1398، تعداد 530225 مورد ازدواج در کشور رخ داده است که این میزان نسبت به تعداد ازدواج سال 97، با 9.6% کاهش مواجه بوده است. از سال 92 تا 98 طی یک بازه 7 ساله، تعداد ازدواج‌ها در کشور 33% کاهش داشته است.
علیرغم افزایش جمعیت کشور در چند سال اخیر و به تبع آن افزایش افرادی که شرایط و توانایی ازدواج را دارند، به جای آنکه کشور در تعداد ازدواج یک شیب صعودی را تجربه کند، متأسفانه تعداد ازدواج‌ها در کشور به صورت قابل تأملی کاهش پیدا کرده است.
ب) تعداد افراد مجرد و آماده‌ی ازدواج قابل تأمل است.
ایران در سال 1395( 2016 و اوایل 2017) حدود 80 میلیون نفر جمعیت داشته است و آخرین سرشماری کشور نیز در همین سال بوده است. طبق سرشماری سال 95 وضعیت زناشویی مردان و زنان ایرانی به ترتیب در جداول [2] و [3] آمده است:
همانگونه که از جدول [2] مشخص است جمعیت مردانی که هنوز ازدواج نکرده‌اند بیش از 11 میلیون و 500 هزار نفر می‌باشد. با احتساب آن دو گروه دیگر، یعنی افرادی که همسرشان فوت کرده است و افرادی که طلاق گرفته‌اند، آمار مردان مجرد بیش از 12 میلیون و 285 هزار نفر محاسبه می‌شود.
جمعیت افرادی که مجرد هستند از سه گروه تشکیل شده است: گروه اول افرادی می‌باشند که حتی یک بار هم ازدواج نکرده‌اند، گروه دوم کسانی هستند که همسر آنها فوت کرده است و گروه سوم اشخاصی می‌باشند که طلاق گرفته‌اند.
مطابق با جدول [3]، بیش از 8 میلیون و 600 هزار نفر از زنان ایران هرگز ازدواج نکرده‌اند و با احتساب تعداد زنان بیوه و مطلقه، آمار زنان مجرد بیش از 11 میلیون 700 هزار نفر محاسبه می‌شود.
در این میان بیش از 8 میلیون و 400 هزار نفر از جمعیت مردانِ هرگز ازدواج نکرده در سنین 15 تا 39 سال قرار دارند. به عبارت دیگر چیزی حدود 73% از جمعیت کلّ مجردهای مرد در این بازه‌ی سنّی قرار دارند. همچنین بیش از 5 میلیون و 400 هزار نفر از جمعیت زنان هرگز ازدواج نکرده نیز در سنین 15 تا 39 سال قرار دارند. یعنی بیش از 63% از جمعیت کل زنان مجرد در این بازه سنّی قرار دارند.
بنابراین طبق آخرین سرشماری ایران در سال 95، بیش از 13 میلیون 800 هزار دختر و پسر 15 تا 39 ساله در ایران وجود دارند که آماده‌ی ازدواج می‌باشند ولی هنوز مجرد هستند و نمی‌توانند ازدواج کنند. با توجه به افزایش جمعیّت آماده ازدواجِ کنونی ایران نسبت به سال 95 و از طرفی بیشتر شدن موانع ازدواج، به احتمال فراوان جمعیت مجردها فزونی یافته است.
کاهش چشمگیر تعداد ازدواج‌ها و افزایش بی حد و حصر تعداد مجردها لطمات سختی در حوزه‌ی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به کشور وراد کرده است که برای حل این چالش بزرگ بایددر تمامی حوزهها اقدامی متناسب با حلِ صحیح موضوع صورت گیرد.
اولویت آن است که در دو حوزه‌ی اجرای قانون در زمینه‌ی ازدواج و نگرش خانواده‌ها و جوان‌ها نسبت به مقوله ازدواج اقدامی عاجل صورت گیرد.
سخت گرفتن ازدواج توسط خانواده‌ها در تمامی مراحل آن یکی از اصلی‌ترین موانع متأهل شدن مجردها است و تا وقتی چنین نگاهی در این مسئله حاکم باشد و اصلاح نگردد، تعداد ازدواج‌ها افزایش نمی‌یابد.
در حال حاضر و در حوزه‌ی اجرای قانون نیز باید به یک قانون مهم اشاره کرد. مجلس شورای اسلامی در سال 1384 قانونی تحت عنوان قانون " تسهیل ازدواج جوانان" تصویب کرد. قانونی که میتواند بسیاری از مشکلات ازدواج را از سر راه مجردها بردارد. تقریباً 15 سال از زمان تصویب این قانون سرنوشتساز میگذرد، بدون آنکه کوچک‌ترین اقدامی در جهت اجرای آن صورت گرفته باشد!
نه دولتهای مختلف برای اجرای این قانون بسیار مهم و تعیین کننده اقدامی صورت دادهاند نه مجلس به صورت جدی در این ماجرا ورود کرده‌است و نه حنی مردم در این چند سال از وجود چنین قانونی مطلع بودهاند که برای اجرای آن از مجلس و دولت مطالبه کنند.
به گزارش فارس با توجه به انفعال دورههای مختلف مجلس در حوزه نظارت و پیگیری اجرای این قانون از دولت‌ها، انتظار می‌رود یکی از مطالبات جدی مردم و رسانه‌ها از مجلس یازدهم پیگیری اجرای قانون تسهیل ازدواج جوانان باشد. اتفاقی که باعث برطرف شدن مشکلات بر سر راه ازدواج جوانان می‌شود.
* بهزاد خلیلی؛ پژوهشگر حوزه جمعیت و خانواده
