دستیابی برخی کشورها به فناوری تولید واکسن کرونا و ورود به فاز انسانی آن با تأییدیه سازمان‌های غذا و دارو در کشورهای مختلف باعث شده تا حرف و حدیث‌ها و اخبار مختلفی درخصوص این واکسن‌ها بر سر زبان‌ها بیفتد. مطالبی درباره پیامدها و عوارض تزریق واکسن در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و درحالی‌که دنیا امیدوار است با واکسیناسیون همگانی، انسان‌ها بتوانند به زندگی عادی و روزمره پیش از این همه‌گیری برگردند، واکسن‌هراسی در میان برخی افراد جامعه، خود به مشکل تازه‌ای تبدیل شده است.
به گزارش همشهری در روزهای اخیر مطالبی درباره برخی عوارض تزریق واکسن کرونا دست‌به‌دست می‌چرخد. واکسن کرونا نیامده، مردم ترسیده‌اند و مقاومت‌های اجتماعی در برابر تزریق واکسن رفته‌رفته شکل می‌گیرد، اما آنچه می‌شنویم و می‌خوانیم چقدر درست است و آیا تزریق واکسن کرونا خطرناک‌تر است یا تزریق‌نکردن آن؟
مسعود یونسیان، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره خبر فوت 6نفر بر اثر تزریق واکسن کرونا در آمریکا گفت: این خبر سوءتعبیر از اطلاعاتی است که به شکل غیرفنی وارد اخبار شده است؛ چراکه اولا 4نفر از این افراد در گروه کنترل بوده و اساسا هیچ واکسنی دریافت نکرده بودند، ثانیا فوت 6نفر از حدود 40هزار نفری که در این مطالعه شرکت کرده‌اند، نمی‌تواند دلیلی بر نامناسب‌بودن این واکسن باشد، چراکه بدون شرکت در مطالعه هم تعدادی به سایر دلایل فوت می‌کنند و اگر تعداد فوت بیشتر از حد معمول منتسب به یک واقعه باشد می‌توانیم آن واقعه را غیرطبیعی عنوان کنیم. درخصوص خبر مذکور هم باید ابتدا تعداد منتظره فوق با علل دیگر (غیرمرتبط با حضور در مطالعه مذکور) را محاسبه و بعد اظهارنظر کرد؛ هرچند بدون این محاسبات هم می‌توان انتظار تعدادی مرگ در این جمعیت بزرگ را داشت.
او درباره مثبت‌شدن آزمایش ایدز برخی افراد در استرالیا بعد از تزریق واکسن کرونا هم گفت: درخصوص ابتلا به ایدز نیز، هرچند من هنوز خبر دقیق مربوط به این واقعه را مطالعه نکرده‌ام، باید تحلیل دقیقی صورت بگیرد که مثلا در حالت عادی، آزمایش ایدز چند نفر در طول ماه یا سال مثبت می‌شود و بعد درخصوص انتساب این عارضه به تزریق واکسن اظهارنظر کرد؛ بنابراین با برخی تحلیل‌های نادرست یا ناقص نمی‌توان نسبت به ایمن‌بودن یا نبودن یک واکسن نظر داد.
او ادامه داد: چنانچه مشخص شود عوارضی که گفته می‌شود منتسب به واکسن است، حتما تزریق این واکسن در هر مرحله‌ای که باشد متوقف می‌شود. اما نکته مهم این است که همانگونه که پیش‌تر گفته شد، باید تأیید شود عوارض روی‌داده مربوط به تزریق واکسن است یا خیر. برخی اخبار که این روزها درخصوص عوارض تزریق واکسن کرونا شاهد آن هستیم ناشی از سطحی‌نگری به خبر منتشرشده و یا ناشی از تحلیل نادرست نسبت به خبر است.
یونسیان تأکید کرد: اکنون طبق آمار رسمی روزانه بین 200 تا 300نفر به‌دلیل ابتلا به کرونا فوت می‌کنند. اگر تعدادی که با تست منفی فوت می‌کنند ولی در آمار رسمی گنجانده نمی‌شود را هم به این آمار اضافه کنیم، در هر‌ماه بیش از 10هزار مرگ ناشی از کرونا در کشور ثبت می‌شود که حداقل 10برابر این تعداد نیز بیماران بستری‌شده در اثر ابتلا به این بیماری را داریم. پس با این اعداد و ارقام عقل سلیم حکم می‌کند که در معامله بین دریافت واکسن و عدم‌آن، حتی اگر مواردی از عارضه (حتی عارضه شدید) رخ دهد، تعداد عوارض احتمالی را با تعداد بستری و مرگی که هم‌اکنون رخ می‌دهد مقایسه کنیم زیرا این بیماری درمانی دارویی ندارد و تا ابد نیز نمی‌توان محدودیت‌ها را برجای نگاه داشت. همچنین چنانچه بعد از تزریق واکسن به تعداد زیادی از افراد در کشورمان، آماری از مرگ‌ومیرها متعاقب تزریق واکسن منتشر شد، بلافاصله آن را به تزریق واکسن منتسب نکنیم و متوجه این نکته باشیم که اولا بدون دریافت واکسن نیز روزانه صدها نفر در کشور از بیماری‌های مختلف فوت می‌کنند، لذا به‌سادگی نمی‌توان هر فوتی را به واکسن منتسب کرد. ثانیا توجه داشته باشیم هیچ دارویی فاقد عوارض نیست و هر دارویی در دوزی خاص می‌تواند به‌عنوان سم محسوب شود، اما همین دارو در دوز مناسب و برای بیمار مناسب، برای درمان استفاده می‌شود. مردم باید درنهایت به این نکته توجه کنند که چه چیزی را با چه چیزی عوض می‌کنند، آیا با تزریق نکردن واکسن می‌خواهند به استقبال بستری‌شدن در بیمارستان و آی‌سی‌یو و مرگ عزیزانشان بروند و یا حاضرند برخی عوارض احتمالی و نادر واکسن را به جان بخرند و در عوض خود و عزیزانشان زنده بمانند.
یونسیان با اشاره به اینکه واکسنی که هم‌اکنون در برخی کشورها در حال تزریق است تا 95درصد ایمنی دارد و واکسن‌های مشابهی هم که در مراحل تأیید هستند همین نتایج را نشان داده‌اند، گفت: درصورتی که اطلاعات دقیق و درستی به مردم داده شود، مردم نیز درخصوص تزریق واکسن تصمیم درستی می‌گیرند اما در هر صورت این مسئله را نمی‌توان به زور به مردم تحمیل کرد و درنهایت این مردم هستندکه تصمیم می‌گیرند بین مرگ و زندگی خود و عزیزانشان کدامیک را انتخاب کنند. به همین دلیل است که معتقدم باید اطلاعات شفاف و دقیق در مورد واکسن‌ها خصوصا واکسنی که وارد کشور می‌شود و نیز واکسن‌هایی که در ایران در دست تولید است، به مردم داده شود تا اعتماد عمومی نسبت به این مسئله جلب شود.
تزریق واکسن بعد از ایجاد همنوایی گروهی
مجید صفاری‌نیا، روانشناس نیز با اشاره به اینکه برای ترغیب مردم به تزریق واکسن باید در میان آنها همنوایی ایجاد شود، گفت: برای ایجاد همنوایی بین مردم ابتدا باید متخصصان صحت ایمنی و سلامت واکسن‌های تولیدشده را با دقت برای مردم توضیح دهند و در مرحله بعد برای ایجاد اطمینان خاطر در مردم ابتدا وزیر بهداشت و سایر مسئولان واکسن را تزریق کنند تا مردم نسبت به بی‌خطر بودن واکسن اطمینان حاصل کرده و به تزریق واکسن خصوصا واکسن تولیدشده در داخل کشورمان ترغیب شوند.
این روانشناس ادامه داد: همنوایی‌های به‌وجودآمده در جامعه به دو دلیل هنجار گروهی و هنجار اطلاعاتی روی می‌دهد. در همنوایی بر اثر هنجار گروهی برخی افراد بدون اینکه مطالعه‌ای درخصوص مسئله‌ای داشته باشند حرف و یا رفتار دیگران را تأیید می‌کنند اما در همرنگی و همنوایی در اثر هنجار اطلاعاتی مردم براساس علم و مطالعه و نظر متخصصان تصمیم‌گیری کرده و موضوعی را می‌پذیرند.
او با بیان اینکه واکسن کرونا قصه‌ای پر از اضطراب و نگرانی دارد، گفت: شایعات بی‌اساس می‌تواند به این اضطراب‌ها و نگرانی‌ها دامن بزند. هر واکسنی در هر برهه‌ای از زمان می‌تواند تبعاتی را به‌دنبال داشته باشد؛ همانطور که واکسن آنفلوآنزا که چندین سال است تزریق می‌شود به همراه خود تب و بدن‌درد و برخی عوارض دیگر را دارد اما مردم با علم به این عوارض این واکسن را تزریق می‌کنند و چون همنوایی با هنجار اطلاعاتی درخصوص این واکسن وجود دارد کمتر فردی درخصوص عوارض آن نگرانی دارد. صفاری‌نیا ادامه داد: درخصوص واکسن کرونا نیز همین مسئله وجود دارد، چنانچه مردم درمعرض اطلاعات و اخبار نادرست و تأییدنشده درخصوص عوارض جبران‌ناپذیر این واکسن قرار بگیرند، ممکن است شاهد نوعی همنوایی گروهی باشیم که بر اثر آن در ذهن مردم این مسئله غالب شود که این واکسن عوارض داشته باشد و از تزریق آن خودداری کنند. رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران ادامه داد: آنچه اکنون شاهد آن هستیم این است که مردم به‌علت احساس ایمنی و امنیتی که نسبت به واکسن‌های تولیدشده در خارج از کشور دارند، توقع دارند تا این واکسن‌ها هرچه سریع‌تر وارد کشور شود، چراکه ما هنوز فناوری تولید واکسن آنفلوآنزا که سال‌های زیادی است تزریق می‌شود را هم نداریم و به همین دلیل مردم تمایل دارند واکسن خارجی کرونا را تزریق کنند. با وجود این مردم ما انسان‌های خردمندی هستند و بخش زیادی از آنها درخصوص تزریق واکسن -داخلی یا خارجی- تصمیم‌های درستی را اتخاذ می‌کنند و مسئولان ذیربط نیز باید درخصوص واکسن تولیدشده در داخل کشور و واکسن‌های خارجی و عوارض آنها اطلاعات دقیق و درستی در اختیار مردم قرار دهند و خودشان و خانواده‌هایشان برای تزریق این واکسن خصوصا واکسن ایرانی پیشقدم شوند تا مردم نیز نسبت به تزریق این واکسن‌ها ترغیب شوند.
