کمتر از چند ساعت دیگر کوتاه‌ترین روز سال و طولانی‌ترین شب سال را که معروف به شب یلدا است خواهیم داشت. در رسوم قدیم ایرانی رسم است که ایرانیان برای این شب دورهم جمع شوند و آن را در کنار یکدیگر به صبح برسانند هرچند امسال شرایط کرونایی این رسم و رسوم و آئین کهن ایرانی را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است و باید دور از هم این شب چله را سپری کنیم و برای نابودی این ویروس دعا کنیم.
اما توأمان این دورهمی هر خانواده در خانه خود، خرید وسایل پذیرایی و خوراکی نیز اهمیت می‌یابد و به همین دلیل هر ساله با نزدیک شدن به این شب شاهد افزایش قیمت نسبی بعضی اقلام از جمله میوه و آجیل هستیم.
امسال با وجود آنکه مهمان ناخوانده کرونا این دورهمی‌ها را به حداقل رسانده و عملاً بازار بی‌مشتری مانده است اما نتوانسته مانع گرانی میوه یلدا شود.
به همین منظور برای اطلاع از چندوچون ماجرا و پی‌بردن به این پارادوکس که چرا با وجود آنکه میوه‌ها بی‌مشتری مانده است اما شاهد گرانی افسار گریخته هستیم به بازار میوه و تره‌بار و نیز میدان میوه و تره‌بار مرکزی تهران در جنوب پایتخت می‌رویم.
قبل از آن در قدم اول وقتی به بازار محلی میوه در مرکز شهر می‌رویم شاهد گرانی عجیب بعضی از اقلام از جمله موز و پرتقال به نسبت سال گذشته هستیم به عنوان مثال موزی که قیمت میانگین آن در شب یلدا سال قبل برابر با کیلویی ۱۳ هزار تومن بود به کیلویی ۳۸ هزار تومان و پرتقال شمال نیز که برابر با ۵ هزار تومان بوده است به کیلویی ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان رسیده است.
اما در این بین اتفاق جالب برای هندوانه افتاده است که سال گذشته قیمت آن برابر با کیلویی حدود ۵ هزار تومان بود اما امسال شاهد کاهش قیمت آن در بازار تا کیلویی ۳ هزار تومان هستیم!
برای کشف علت این موضوع حالا نیمه‌های شب سری به بازار مرکزی میوه و تره بار مرکزی تهران زدیم. برای پرتقال کیلویی ۱۰ هزار تومان در میوه‌فروشی‌های سطح شهر قیمت میدان ۷ هزار تومان، برای موز قیمت ۳۸ هزار تومان قیمت میدان ۳۳ هزار تومان و برای هندوانه کیلویی ۳ هزار تومان قیمت میدان ۲ هزار و ۴۰۰ تومان است.
از اینجا متوجه خواهیم شد که قیمتی که در بازار وجود دارد حباب نیست چرا که از میدان تا بازار افزایش معقول و منطقی خود را داشته (نهایتاً ۳۰ درصد) پس مشکل کار کجا است؟
نکته دیگر آنکه افزایش قیمت کود، اجرت کارگر و هزینه حمل ونقل باید تاثیری یکسان بر همه میوه‌ها داشته باشد، پس چرا برای میوه‌ای مانند هندوانه شاهد کاهش قیمت و میوه مانند پرتقال شاهد افزایش قیمت هستیم؟
درجستجوی پاسخ
برای یافتن جواب این معما وقتی از صاحبان مغازه علت را می‌پرسیم، عنوان می‌کنند که در سال ۹۸ صادرات هندوانه آزاد بوده اما امسال ممنوع شده است در عوض پرتقال صادراتش به عراق ممنوع بوده که امسال آزاد شده است به همین علت در یکی شاهد کاهش قیمت و در دیگری شاهد افزایش قیمت هستیم.
با توجه به این جواب‌ها مشخص است که چنانچه صادرات هر محصولی آزاد باشد باید شاهد افزایش قیمت آن قلم میوه‌ای باشیم و چنانچه بسته باشد شاهد کاهش قیمتی هستیم.
راه حل چیست؟
از یک سو اگر جلوی صادرات گرفته شود کشاورز و باغدار با انباشت انبوهی از محصولات خود مواجه میشود و در آخر کشاورز مجبور میشود یا جنس خود را به قیمت ناچیز بفروشد و یا با خرابی و افساد محصولاتش روبه‌رو شود. واز سوی دیگر اگر این صادرات بدون قاعده و رویه نیز ادامه داشته باشد هرروز باید شاهد افزایش قیمت میوه‌ها باشیم.
بنابراین به نظر می‌‌رسد چاره کار بر دو سیاست اصلی استوار باشد: صادرات هر قلم کالایی به طور شناور و ضابطه‌مند تعیین شود تا از حد تعیین شده تجاوز نکند وهمچنین میوه‌های تنظیم بازاری ایام نوروز به دیگر ایام و مناسبت‌های سال نیز تعمیم داده شود. با بکارگیری این سیاست شاید بتوان حد زیادی از گرانی و بی‌سامانی در بازار میوه و تره‌بار را گرفت.
