الهام پاوه نژاد، همزمان با روز زن و مادر از تجربه های شخصی خود صحبت و ابراز تاسف کرد که در جامعه ما عموما تصور می شود، زن بودن تنها در محدوده سنی باروری تعریف می شود و بیشتر آثار هنری بویژه آثار تصویری مشکلات و معضلات زنان بالای ۴۰ سال را نادیده می انگارند.
او که یک دختر نوجوان دارد، در آغاز درباره تجربه شخصی خودش گفت: هم نشینی مادری در کنار کار هنری بسیار سخت است و اگر بخواهی در هر دو جبهه بجنگی، قطعا نمی توانی در هر دو به یک اندازه موفق باشی و حتما یکی بر دیگری می چربد.
او در عین حال ادامه داد: البته می توان هر دو را در کنار هم مدیریت کرد ولی این موضوع به حمایت خانواده و شخصی خانم هنرمند بسیار وابسته است. به طوری که گاه یک بانوی هنرمند شرایط عجیب و پیچیده نگهداری از فرزند خود را دارد.
پاوه نژاد تاکید کرد: در هر حال فرزند یک زن هنرمند قطعا در مقاطعی کمبود مادر را احساس می کند. با اینکه هر دو مادربزرگ های فرزند من تمام قد در کنارم بودند، ولی دختر من در مقاطعی، کمبود مرا حس می کرد، همچنانکه من نیز اضطراب و نگرانی های خود را درباره او داشتم.
این بازیگر با تشریح شرایط کاری پروژه های تصویری و تئاتر افزود: زمانی که دخترم، کوردیا کوچک بود، با اینکه در سال های طلایی حرفه ای خود بودم، بیشتر در تئاتر متمرکز شدم چون در تئاتر نظم ببشتری حاکم است و به نوعی، ساعت کاری وجود دارد. در مقابل، پیشنهادهای تصویری زیادی را رد کردم چون عموما کارهای تصویری بیش از پانزده شانزده ساعت در روز زمان می برند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا هرگز از این کار پشیمان شدید، توضیح داد: شاید اوایل به این موضوع فکر می کردم ولی تجربه ما در سال های بعد نشان داد، آش دهن سوزی را از دست نداده ام و خوشحالم در دوره کودکی دخترم در حد توان کنارش بودم و شرایط بحرانی پر اضطرابی را برایش ایجاد نکردم.
این بازیگر با بیان اینکه مادری، یعنی گذشتن از بخش بزرگی از تعلقات اضافه کرد: رد کردن نقش های مورد علاقه در دوره جوانی بسیار سخت است، ولی بعدا ان چنان جریان های کج و معوجی در کارهای هنری ما به وجود آمد که از این گذشت بسیار خوشحالم.
او درباره این موضوع که برخی از هنرمندان کار هنری شان را همچون فرزند خود می دانند و از تجربه مادری سرباز می زنند، توضیح داد: هنرمندی چنین مطلبی می گوید که فرزندی نداشته باشد ولی مسئولیت و تجربه مادری بسیار متفاوت و دشوارتر از ان است که با کار هنری مقایسه شود. حتی حالا هم که دخترم بزرگ شده، تعهدات خانوادگی دیگری در قبال مادر و دیگر اعضای خانواده ام دارم و مطمئنم ۹۰ درصد کسانی که بچه دارند، فرزندشان برایشان در اولویت است. هرچند ممکن است درصد انگشت شماری در قبال فرزندان خود کوتاهی کنند، ولی بیشتر هنرمندان بویژه خانم ها چیزی برای فرزندشان کم نمی گذارند.
او در پاسخ به این پرسش که آثار هنری ما تا چه حد تصویری واقعی از زن امروز جامعه ایران ارایه می دهند، گفت: بسیار کم! چون در این زمینه دستمان باز نیست. علاوه بر این زنان بالای ۴۵ سال در فیلمنامه های ما عموما نقش پیش برنده ای در روال کار ندارند. آنان اغلب به عنوان مادر انتخاب می شوند و فرزندان نقش های محوری را بر عهده دارند.
پاوه نژاد یادآوری کرد: مگر چند فیلم مانند " بانوی اردیبهشت" داریم که دغدغه ها و مشکلات زنان میانسال را نمایش دهد. عموما در آثار تصویری ما به مشکلات زنان بالای ۳۵ سال کمتر پرداخته می شود و فقط نقش مادری شان پر رنگ می شود، در حالیکه این گروه سنی از زنان هزار و یک بحران عاطفی، مالی، اجتماعی و ... دارد که بنا به دلایل متعدد هرگز به ان توجه نمی شود.
او با تایید اینکه بخشی از این بی اعتنایی به ریسک ناپذیری سرمایه گذاران سینمایی بازمی گردد، اضافه کرد: آنان برای حفظ گیشه ترجیح میدهند به کلیشه های رایج دختر پسری بپردازند و سینماگران مستقلی که خارج از کلیشه ها کار کنند، بسیار کم شمار هستند.
او با تشریح یکی از تجربه های شخصی خودش در فیلم "زندگی با چشمان بسته" کار رسول صدرعاملی یادآوری کرد: نقش من به دلیل ویژگی‌های خود دچار ممیزی شد و من به آقای صدرعاملی گفتم به عنوان فیلمسازی که مدعی سینمای اجتماعی و خانوادگی هستید، جای مشکلات زنان در سینمای شما خالی است و ایشان هم گفت "ان شاالله فیلم بعدی" ولی مگر ما چند تهیه کننده داریم که ریسک پذیر باشند.
پاوه نژاد درباره اینکه فیلم های زنانه عموما انگ فمینست بودن می خورند، توضیح داد: قطعا این موضوع هم در محتاط شدن فیلمسازان برای پرداختن به مشکلات زنان بی تاثیر نیست، چون متاسفانه انگ فمینیست بودن حتی از سوی جامعه روشنفکری هم مطرح می شود.
او یادآوری کرد: در سال های جوانی ما وقتی فیلم "دو زن" به نمایش درآمد، خیلی حاشیه ساز شد و عده زبادی ان را مردستیز دانستند، در حالیکه در اطراف خودم چند نمونه از زنانی را می دیدم که سرنوشتی همچون کارکتر این فیلم داشتند. بخشی از این انگ ها از سوی همان جریان فرهنگی رخ می دهد که تمایلی به ساخته شدن فیلم های زنانه ندارد.
او با اشاره به یک معضل فرهنگی دیگر درباره زنان توضیح داد: این روزها مساله سن زنان در فضای مجازی به یک اسلحه علیه آنان تبدیل شده. به طوری که زنان بالای ۴۰ سال را پیرزن می دانند و این لفظ پیرزن را با نگاهی توهین آمیز مطرح می کنند، در حالیکه پیرزن یعنی مادربزرگهای ما که زنانی باتجربه و دانا هستند و متاسفانه همان فرهنگ زن ستیزی که مدام با عدد و رقم سر و کار دارد، در اینجا هم خود را نشان می دهد.
پاوه نژاد ابراز کرد: یک نگاه رایج و نادرست این است که زن را بعد از سن باروری از دور زنانگی خارج می کند، درحالیکه یک زن با حفظ سلامت و مراقبت از خود در سنین بسیار بالاتر هم می تواند همچنان انرژی و گرمای زندگی را ساطع کند و الهام بخش باشد.
او در پاسخ به این پرسش که این موضوع چقدر متاثر از نگاه ابزاری به زن است، توضیح داد: حتما این نگاه وجود دارد که وقتی زن به سن یائسگی می رسد، او را از دور خارج می کند و شاید همین نگاه سرکوب کننده سبب آن واکنش های فمینیستی می شود.
پاوه نژاد نگاه فرهنگی در این زمینه را موثر دانست و در پاسخ به این سخن که عموما امید به زندگی در جامعه ما پایین است، گفت: این موضوع را می پذیرم ولی کماکان جامعه ما کمتر مردان را دچار این حس می کند، شاید به این دلیل که نیروی جنسی آنان تا سال های بیشتری فعال است و جامعه هم با این نگرش که مرد بالای ۴۰ سال تازه به جذابیت می رسد، این اعتماد به نفس را به مردان می دهد که امید به زندگی بیشتری در قیاس با زنان داشته باشند، در حالیکه زنان بالای ۴۰ سال عموما با بحران های عاطفی زبادی رو به رو می شوند.
این بازیگر در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که سینمای ما کمتر محافظه کار باشد و بیشتر به معضلات زنان میانسال که بخشی از جامعه را شامل می شوند، بپردازد.
او که یک دختر نوجوان دارد، در آغاز درباره تجربه شخصی خودش گفت: هم نشینی مادری در کنار کار هنری بسیار سخت است و اگر بخواهی در هر دو جبهه بجنگی، قطعا نمی توانی در هر دو به یک اندازه موفق باشی و حتما یکی بر دیگری می چربد.
او در عین حال ادامه داد: البته می توان هر دو را در کنار هم مدیریت کرد ولی این موضوع به حمایت خانواده و شخصی خانم هنرمند بسیار وابسته است. به طوری که گاه یک بانوی هنرمند شرایط عجیب و پیچیده نگهداری از فرزند خود را دارد.
پاوه نژاد تاکید کرد: در هر حال فرزند یک زن هنرمند قطعا در مقاطعی کمبود مادر را احساس می کند. با اینکه هر دو مادربزرگ های فرزند من تمام قد در کنارم بودند، ولی دختر من در مقاطعی، کمبود مرا حس می کرد، همچنانکه من نیز اضطراب و نگرانی های خود را درباره او داشتم.
این بازیگر با تشریح شرایط کاری پروژه های تصویری و تئاتر افزود: زمانی که دخترم، کوردیا کوچک بود، با اینکه در سال های طلایی حرفه ای خود بودم، بیشتر در تئاتر متمرکز شدم چون در تئاتر نظم ببشتری حاکم است و به نوعی، ساعت کاری وجود دارد. در مقابل، پیشنهادهای تصویری زیادی را رد کردم چون عموما کارهای تصویری بیش از پانزده شانزده ساعت در روز زمان می برند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا هرگز از این کار پشیمان شدید، توضیح داد: شاید اوایل به این موضوع فکر می کردم ولی تجربه ما در سال های بعد نشان داد، آش دهن سوزی را از دست نداده ام و خوشحالم در دوره کودکی دخترم در حد توان کنارش بودم و شرایط بحرانی پر اضطرابی را برایش ایجاد نکردم.
این بازیگر با بیان اینکه مادری، یعنی گذشتن از بخش بزرگی از تعلقات اضافه کرد: رد کردن نقش های مورد علاقه در دوره جوانی بسیار سخت است، ولی بعدا ان چنان جریان های کج و معوجی در کارهای هنری ما به وجود آمد که از این گذشت بسیار خوشحالم.
او درباره این موضوع که برخی از هنرمندان کار هنری شان را همچون فرزند خود می دانند و از تجربه مادری سرباز می زنند، توضیح داد: هنرمندی چنین مطلبی می گوید که فرزندی نداشته باشد ولی مسئولیت و تجربه مادری بسیار متفاوت و دشوارتر از ان است که با کار هنری مقایسه شود. حتی حالا هم که دخترم بزرگ شده، تعهدات خانوادگی دیگری در قبال مادر و دیگر اعضای خانواده ام دارم و مطمئنم ۹۰ درصد کسانی که بچه دارند، فرزندشان برایشان در اولویت است. هرچند ممکن است درصد انگشت شماری در قبال فرزندان خود کوتاهی کنند، ولی بیشتر هنرمندان بویژه خانم ها چیزی برای فرزندشان کم نمی گذارند.
او در پاسخ به این پرسش که آثار هنری ما تا چه حد تصویری واقعی از زن امروز جامعه ایران ارایه می دهند، گفت: بسیار کم! چون در این زمینه دستمان باز نیست. علاوه بر این زنان بالای ۴۵ سال در فیلمنامه های ما عموما نقش پیش برنده ای در روال کار ندارند. آنان اغلب به عنوان مادر انتخاب می شوند و فرزندان نقش های محوری را بر عهده دارند.
پاوه نژاد یادآوری کرد: مگر چند فیلم مانند " بانوی اردیبهشت" داریم که دغدغه ها و مشکلات زنان میانسال را نمایش دهد. عموما در آثار تصویری ما به مشکلات زنان بالای ۳۵ سال کمتر پرداخته می شود و فقط نقش مادری شان پر رنگ می شود، در حالیکه این گروه سنی از زنان هزار و یک بحران عاطفی، مالی، اجتماعی و ... دارد که بنا به دلایل متعدد هرگز به ان توجه نمی شود.
او با تایید اینکه بخشی از این بی اعتنایی به ریسک ناپذیری سرمایه گذاران سینمایی بازمی گردد، اضافه کرد: آنان برای حفظ گیشه ترجیح میدهند به کلیشه های رایج دختر پسری بپردازند و سینماگران مستقلی که خارج از کلیشه ها کار کنند، بسیار کم شمار هستند.
او با تشریح یکی از تجربه های شخصی خودش در فیلم "زندگی با چشمان بسته" کار رسول صدرعاملی یادآوری کرد: نقش من به دلیل ویژگی‌های خود دچار ممیزی شد و من به آقای صدرعاملی گفتم به عنوان فیلمسازی که مدعی سینمای اجتماعی و خانوادگی هستید، جای مشکلات زنان در سینمای شما خالی است و ایشان هم گفت "ان شاالله فیلم بعدی" ولی مگر ما چند تهیه کننده داریم که ریسک پذیر باشند.
پاوه نژاد درباره اینکه فیلم های زنانه عموما انگ فمینست بودن می خورند، توضیح داد: قطعا این موضوع هم در محتاط شدن فیلمسازان برای پرداختن به مشکلات زنان بی تاثیر نیست، چون متاسفانه انگ فمینیست بودن حتی از سوی جامعه روشنفکری هم مطرح می شود.
او یادآوری کرد: در سال های جوانی ما وقتی فیلم "دو زن" به نمایش درآمد، خیلی حاشیه ساز شد و عده زبادی ان را مردستیز دانستند، در حالیکه در اطراف خودم چند نمونه از زنانی را می دیدم که سرنوشتی همچون کارکتر این فیلم داشتند. بخشی از این انگ ها از سوی همان جریان فرهنگی رخ می دهد که تمایلی به ساخته شدن فیلم های زنانه ندارد.
او با اشاره به یک معضل فرهنگی دیگر درباره زنان توضیح داد: این روزها مساله سن زنان در فضای مجازی به یک اسلحه علیه آنان تبدیل شده. به طوری که زنان بالای ۴۰ سال را پیرزن می دانند و این لفظ پیرزن را با نگاهی توهین آمیز مطرح می کنند، در حالیکه پیرزن یعنی مادربزرگهای ما که زنانی باتجربه و دانا هستند و متاسفانه همان فرهنگ زن ستیزی که مدام با عدد و رقم سر و کار دارد، در اینجا هم خود را نشان می دهد.
پاوه نژاد ابراز کرد: یک نگاه رایج و نادرست این است که زن را بعد از سن باروری از دور زنانگی خارج می کند، درحالیکه یک زن با حفظ سلامت و مراقبت از خود در سنین بسیار بالاتر هم می تواند همچنان انرژی و گرمای زندگی را ساطع کند و الهام بخش باشد.
او در پاسخ به این پرسش که این موضوع چقدر متاثر از نگاه ابزاری به زن است، توضیح داد: حتما این نگاه وجود دارد که وقتی زن به سن یائسگی می رسد، او را از دور خارج می کند و شاید همین نگاه سرکوب کننده سبب آن واکنش های فمینیستی می شود.
پاوه نژاد نگاه فرهنگی در این زمینه را موثر دانست و در پاسخ به این سخن که عموما امید به زندگی در جامعه ما پایین است، گفت: این موضوع را می پذیرم ولی کماکان جامعه ما کمتر مردان را دچار این حس می کند، شاید به این دلیل که نیروی جنسی آنان تا سال های بیشتری فعال است و جامعه هم با این نگرش که مرد بالای ۴۰ سال تازه به جذابیت می رسد، این اعتماد به نفس را به مردان می دهد که امید به زندگی بیشتری در قیاس با زنان داشته باشند، در حالیکه زنان بالای ۴۰ سال عموما با بحران های عاطفی زبادی رو به رو می شوند.
این بازیگر در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که سینمای ما کمتر محافظه کار باشد و بیشتر به معضلات زنان میانسال که بخشی از جامعه را شامل می شوند، بپردازد.
