«در روز‌هایی که آلودگی هوا بالاست، حتما در منزل بمانید.» گفتن و شنیدن این جمله هشداردهنده برای بیشتر شهرنشینان آن‌قدر تکراری شده است که نسبت به اهمیت و ضرورت آن بی‌توجه یا بهتر بگوییم بی‌تفاوت شده‌اند! براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا سالانه باعث کشته‌شدن حدود هفت‌میلیون نفر در سراسر جهان می‌شود و تخمین‌زده می‌شود حدود ۴/۲میلیون مرگ ناشی از سکته مغزی، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه، بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی مربوط به آلودگی هوا باشد.
گرچه سال‌هاست به زندگی در هوای آلوده به‌ویژه در شهر‌های بزرگ و به‌خصوص پایتخت آن هم در فصل سرما عادت کرده‌ایم. اما افزایش آگاهی نسبت به اهمیت تغییر سبک زندگی برای کاهش عوارض آلودگی همچنان یک ضرورت تلقی می‌شود. به همین جهت با مهندس سیداحمد فلاح، کارشناس مسؤول بهداشت حرفه‌ای مرکز بهداشت شمال تهران در ارتباط با راه‌های کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا در زندگی روزمره گفت‌وگویی کرده‌ایم.
از آنجا که هوای خانگی نیز از مهم‌ترین دلایل بیماری و مرگ زودرس در کشور‌های در حال توسعه محسوب می‌شود، در روز‌هایی که هوا آلوده است، چگونه می‌توان هوای خانه را تا اندازه‌ای نسبت به آلودگی ایمن کرد؟
توجه داشته باشید بسیاری از آلاینده‌ها در داخل خانه بسیار کمتر از بیرون است.
با این حال می‌توان از گیاهان تصفیه‌کننده هوا در خانه و دفاتر کار نظیر گیاه سانسوریا که با (نام‌های گیاه شمشیری یا زبان مادرشوهر نیز شناخته می‌شود)، گیاه عنکبوتی، گیاه داوودی، آلوئه‌ورا و پیچک استفاده کرد.
همچنین از دودکش‌های استاندارد برای خروج آلودگی و چرخش هوا باید استفاده شود. استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا، به‌خصوص در اتاق کودک و اتاق سالمندان و حتی زنان باردار توصیه می‌شود.
کدام گروه‌ها نسبت به آلودگی هوا آسیب‌پذیرتر محسوب می‌شوند و چه مراقبت‌هایی باید به آنان معطوف شود؟
کودکان، سالمندان، مادران باردار و مبتلایان به بیماری‌های قلبی ریوی، ازجمله گروه‌های در معرض خطر آلودگی هوا هستند و بهتر است در زمان‌هایی که شاخص آلودگی هوا در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس است از منزل خارج نشوند.
در زمان آلودگی هوا، سرفه، احساس سنگینی در سینه، سوزش چشم در سالمندان بسیار شایع است؛ بنابراین سالمندان حتی‌المقدور از منزل خارج نشوند و اگر مجبور شدند از خانه خارج شوند، صبح زود باشد و با دستمال مرطوب جلوی بینی و دهان خود را بگیرند.
چرا آگاهی از شاخص آلودگی به‌طور روزانه در زمان آلودگی هوا ضرورت دارد؟
شاخص کیفیت هوا برای پنج آلاینده اصلی هوا یعنی ذرات معلق، دی‌اکسید نیتروژن، ازن سطح زمین، منوکسیدکربن و دی‌اکسیدگوگرد محاسبه شده و به شش دسته خوب، متوسط، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم، بسیار ناسالم و خطرناک طبقه‌بندی شده است. شاخص ۱۰۰ عمدتا نشان‌دهنده مقدار مجاز آلاینده‌ها طبق استاندارد‌های ملی است. با عبور شاخص از ۱۰۰، کیفیت هوا ابتدا برای گروه‌های حساس و سپس به‌تدریج برای همه ناسالم خواهد شد.
افرادی که ناگزیر به تردد در هوای آلوده هستند باید چه مواردی را رعایت کنند؟
این دسته از افراد پیش‌بینی‌های روزانه آلودگی هوا را در منطقه خود بررسی کنند. اگر مجبورند بیرون از خانه بروند، فعالیت خارج از منزل خود را به صبح‌های زود محدود کنند یا تا غروب آفتاب صبر کنند. علتش این است که نور خورشید سطح ازن را افزایش می‌دهد. از نقاط آلوده مانند خیابان‌های اصلی و محل‌های پر رفت‌وآمد، به‌خصوص موقع دوچرخه‌سواری، دویدن یا پیاده‌روی دور شوند. همچنین از وسایل نقلیه عمومی استفاده و سعی کنند قبل از شروع ساعت شلوغی و افزایش سطح آلودگی، سرکار خود حاضر شوند.
هنگام بازگشت به خانه برای کاهش عوارض آلودگی چه کنند؟
در شرایطی که آلودگی هوا زیاد است پس از بازگشت به خانه باید حتما دوش بگیرند؛ زیرا آلودگی‌ها روی پوست بدن و مو‌ها می‌نشیند و از طریق پوست، جذب بدن می‌شوند.
در زمان اوج آلودگی هوا، روزانه سه مرتبه بینی خود را با محلول سرم یا حتی آب و روزانه سه مرتبه چشم‌ها را شست‌وشو دهند. استنشاق بخار آبی که چند قطره روغن اکالیپتوس در آن ریخته شده نیز مفید است. از آنجا که آلودگی روی سطح پوست می‌نشیند، شست‌وشوی دست و صورت با آب خالی کافی نبوده و حتما نیاز به استفاده از مایع دستشویی است.
آیا مضرات ورزش و پیاده‌روی در هوای آلوده، بیشتر از منافع آن است؟
بی‌شک ورزش‌های سنگین را باید در روز‌هایی که آلودگی شدید است کاهش داده یا از آن‌ها پرهیز شود. البته ورزش فواید زیادی دارد؛ بنابراین در صورت امکان، ورزش خود را در فضای بسته و در اتاق یا سالن بدنسازی با تهویه مناسب ادامه دهید.
آیا استفاده از ماسک‌های دیگری غیر از ماسک‌های سه‌لایه معمول در هوای آلوده ضرورت دارد؟
در فضای باز می‌شود از ماسک‌های تنفسی صورت N ۹۵ و N ۹۹ یا ماسک‌های سری P ۱ و P ۲ استفاده کنید. ماسک باید به‌طور مناسب روی صورت قرار بگیرد و امکان نفوذ آلاینده‌ها از طرفین ماسک وجود نداشته باشد. ماسک جراحی برای مقابله با آلودگی هوا تقریبا هیچ اثری ندارد. البته این ماسک‌ها، گاز‌های آلاینده را فیلتر نمی‌کنند و حتی در صورت استفاده از ماسک هم بدن از گاز‌های اکسید‌های نیتروژن و دی‌اکسید گوگرد در امان نخواهد بود، مگر ماسک مورد استفاده فیلتر کربن فعال داشته باشد.
چه کنیم تا خواسته یا ناخواسته هوا را آلوده‌تر نکنیم؟
هنگام سوختگیری، دقت شود بنزین (سوخت) سرریز نشود. افرادی که منع پزشکی ندارند باید سعی کنند با پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری، به‌ویژه برای مسافت‌های کوتاه، سهم خود را در آلودگی هوا کاهش دهند. سرویس منظم و دوره‌ای خودرو‌های شخصی، مدیریت مصرف انرژی در منزل و محیط کار مانند استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، عایق‌سازی پنجره‌ها به کاهش مصرف انرژی و در نتیجه باعث کاهش میزان آلودگی هوا منجر می‌شود.
مقابله با آلودگی هوا از مسیر تغذیه
از مهندس فلاح پرسیدیم آیا با تغییر الگوی تغذیه می‌توان اثرات آلودگی را بر بدن کاهش داد؟ وی در پاسخ گفت: «بدون شک، تغذیه مناسب هنگام آلودگی هوا بسیار مهم است. به‌ویژه استفاده از شیر کم‌چرب بسیار مفید است، زیرا کلسیم موجود در شیر از جذب سرب و فلزات سنگین موجود در هوای آلوده جلوگیری می‌کند. شیر به‌دلیل دارابودن فسفر، منیزیم و کلسیم، خنثی‌کننده سموم بوده و همچنین دفع ادرار، مدفوع و مواد آلاینده را تنظیم می‌کند. همچنین مصرف انواع فرآورده‌های پروتئینی مانند گوشت، مرغ، ماهی، نخود سبز، حبوبات به‌ویژه عدس و جوانه گندم به‌دلیل میزان روی بالا توصیه می‌شود که در هوای آلوده موجب کاهش جذب فلزات سنگین شده و دفع سرب را بالا می‌برد.»
مهندس فلاح افزود: «آنتی‌اکسیدان‌های (ترکیبات ضدسرطان) موجود در میوه‌ها و سبزی‌هایی که زمینه‌ای را برای از بین بردن رادیکال‌های آزاد مضر فراهم می‌کنند نیز نقش حیاتی در سلامت ریه‌ها دارند. به‌علاوه مصرف مایعات زیاد از مهم‌ترین راهکار‌های کاهش عوارض است. از سوی دیگر، مصرف تنقلات کم‌ارزش مثل چیپس، پفک و نوشابه‌های گازدار، به‌دلیل ایجاد اختلال در جذب عناصر مفید در بدن، می‌توانند اثرات سوء‌آلودگی هوا را دو برابر کنند. سوسیس و کالباس به‌دلیل داشتن مواد افزودنی و نگه‌دارنده، علاوه بر این که به‌خودی خود مضر و سرطان‌زا هستند، برای افرادی که در معرض آلودگی هوای شهر‌ها قرار دارند، به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شوند.»
منبع: روزنامه جام جم
