«حس می‌کنم ادامه راه برایم سخت شده، فکر می‌کردم فقط چند ماه درگیر کرونا هستیم اما یک سال شد و هنوز زندگی عادی نشده.»، «دلم برای سفر لک زده، اصلاً بگو یک کافه‌رفتن ساده بدون الکل و ماسک. حالا هم که گفته‌اند دوتا ماسک بزنید من خسته شده‌ام.»، «دلم هیچی نمی‌خواهد فقط دوست دارم دوباره زندگی عادی داشته باشیم. بتوانم دانشگاه بروم با دوستانم معاشرت کنم و آزادانه توی خیابان راه برویم. فکر می‌کنم سال جدید دیگر تحمل این محدودیت‌ها را ندارم. انگار همه توانم ته کشیده.»، «آن قدر درباره مراعات کردن کرونا تذکر می‌دهند، بعد فکر نمی‌کنند مردم خسته شده‌اند، خسته. برای این خستگی نباید فکری بکنند؟»،«مدام می‌گویند یک ویروس جدید کشف شده اما من می‌بینم دور و بری‌هایم دیگر چندان بهایی نمی‌دهند؟ می‌دانی چرا؟ چون ما خسته شده‌ایم.»
روزنامه ایران نوشت: اینها چند نقل قول از کسانی است که می‌گویند از تحمل شرایط کرونایی خسته شده‌اند. آنها می‌گویند یک سال است زندگی‌شان غیر عادی شده و هر روز احساس خستگی و فرسودگی بیشتری می‌کنند. می‌گویند همه آدم‌ها ظرفیت برابری ندارند و آنها کم آورده‌اند و حالا هم فکر این که مجبورند سال جدید را باز با کرونا و محدودیت‌هایش آغاز کنند آزارشان می‌دهد.
اما مگر نه این که شیوع کرونا یک بحران جهانی است و به جز ما مردم نقاط مختلف دنیا هم همین بار را بر دوش می‌کشند؟ چقدر دیدن این شباهت‌ها می‌تواند توان ما را در مقابله با بحرانی که معلوم نیست چه زمانی حل خواهد شد بیشتر کند؟ اصلاً راهکاری برای مقابله با این فرسودگی هست؟ با شروع سال جدید چگونه باید خودمان را تجهیز کنیم تا در مقابله با این بحران کم نیاوریم.
همه در یک کشتی نشسته‌ایم؟
نازنین - الف، دانشجوی رشته معماری، یکی از کسانی است که می‌گوید تحمل فرسودگی کرونا برایش غیر قابل تحمل شده، می‌گوید اصلاً نمی‌تواند خودش را با شرایط دیگر کشورها مقایسه کند. به گفته خودش از شروع این همه‌گیری هم هیچ وقت احساس نکرده که یک مسأله مشترک با بقیه جهان دارد: «راستش من از آنهایی نیستم که فکر می‌کنند هر چه سختی بکشی قوی‌تر می‌شوی. درست است که در کشورهای دیگر هم یک سال است بحران را تحمل می‌کنند اما شیوه مدیریتشان با ما خیلی فرق دارد. از همین نوع جهش‌یافته ویروس برایتان مثال می‌زنم. در ملبورن استرالیا تا نوع جهش‌یافته ویروس را پیدا کردند، فوری شهر را قرنطینه کردند. اینجا اما چه کردند؟ فقط هشدار دادند. آن هم به مردمی که فوق‌العاده خسته‌اند و برای امرار معاش روزانه مجبورند هر روز از خانه بیرون بزنند. راستش فرسودگی ما با تحمل شرایط سخت اقتصادی همراه شده و نمی‌دانیم چطور می‌توانیم با این شرایط فرسوده نشویم؟»
دکتر امیرحسین جلالی ندوشن، روانپزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، در گفت‌وگو با ما ضمن بیان این که شرایطی که ما در آن قرار داریم شرایط فوق‌العاده فرسوده‌کننده‌ای است، می‌گوید: «این فرسودگی محدود به کشور ما نیست. در جامعه‌ای که آزادی‌های اجتماعی بیشتر باشد روابط اجتماعی، مناسک اجتماعی، کارناوال‌ها، جشن‌ها و مناسبت‌های آزاد که افراد در آنها می‌توانند حضور همگانی داشته باشند در شرایط قرنطینه و محدودیت‌های یک بیماری همه‌گیر مثل کووید-۱۹ به طور طبیعی به شهروندان این جوامع فشار بیشتری وارد می‌کند. کمااین‌که در کشورهای مختلف اخبار مربوط به اعتراض به قرنطینه و محدودیت‌های جدی و حتی دور زدن قرنطینه را می‌شنویم. اما در کشور ما شرایط ویژه است؛ چرا که طولانی‌شدن مدت همه‌گیری به دنبال یک سلسله تروماهای اجتماعی رخ داده. حوادثی مثل سیل، اعتراض‌های اجتماعی، رکود اقتصادی بی‌سابقه، محدودیت‌های جدی در شرایط زیست اقتصادی شهروندان و مواردی از این دست و بعد هم شرایط همه‌گیری پیش آمد که طبیعتاً تحمل این شرایط را دشوار می‌کند.»
به گفته دکتر جلالی این مسأله برای کشور ما خیلی همگانی تصور نمی‌شود اگر در کشور ما در ابتدای همه‌گیری این تصور وجود داشت که بشر در یک کشتی نشسته و مشکل مردم در دورترین نقاط دنیا مشکل ما هم هست اما رفته‌رفته شرایط تغییر کرد. اگر همین الان وضعیت واکسیناسیون را ببینید یا آینده آن را نگاه کنید تفاوت را در کشورهای مختلف می‌توان دید. شیوه مواجهه حکومت‌ها با مسأله کرونا و میزان توانایی حکومت‌ها در مراقبت از شهروندان و در حمایت اجتماعی و مددکاری از آنها هم این مسأله را از یک مسأله همگانی که در آن نابرابری دیده می‌شود، مشخص کرد. همین الان در کشور ما طبق یک نظرسنجی که البته هنوز نتایجش منتشر نشده، بالاترین احتمالی را که مردم شهر تهران به آن باور دارند این است که واکسیناسیون به شکلی نابرابر انجام خواهد شد. این میزان از ادراک نابرابری نشان می‌دهد این مسأله موضوع همه فرض نمی‌شود و با این که از ابتدا گفته می‌شد ویروس کرونا دموکرات است و فقیر و غنی نمی‌شناسد. همین الان می‌توان شیوه مراقبت از افراد و کسانی را که امکانات بیشتری دارند با آدم‌های کمتر برخوردار مقایسه کرد.»
چگونه شرایط را قابل تحمل کنیم
رضا صاحب یک مغازه لباس‌فروشی اما از آنهایی است که با دیدن شرایط مشترکی که با دیگر کشورهای دنیا داریم به قول خودش داستان کرونا را برای خودش تحمل‌پذیرتر کرده: «من در این یک سال کم ضرر نکردم. الان همه لباس‌های زمستانی را به انبار بردم چرا؟ برای این که مردم به خاطر کرونا و مشکلات اقتصادی آه در بساط ندارند. اما به خودم گفتم اشکالی ندارد این شرایط برای همه هست و اگر بخواهم خیلی سخت بگیرم از زندگی هم ساقط می‌شوم.»
دکتر جلالی می‌گوید: «کمبود وسایل پیشگیری و سازگاری با این شرایط مثل محدودیت در ابزارهای الکترونیک و وسایل ارتباط مجازی تا نابسامانی در اطلاع‌رسانی و ناهنجاری در نظام تصمیم‌گیری و مداخله در بحران در کنار افت جدی سرمایه اجتماعی در سال‌های اخیر تحمل این وضعیت را به‌شدت کم کرده و احساس فرسودگی را در جامعه ایران بالا برده است. این وضعیت بیش از این که یک راه حل انفرادی داشته باشد، راه حل سیاسی - اجتماعی دارد. اما در عین حال نمی‌توان فقط به این تصمیم‌گیری‌ها چشم دوخت. ما باید بپذیریم که محدودیت به جهت این که ما را از بیماری و تنگناهای بیشتر ناشی از آن دور می‌کند قطعاً بهتر از آزادی عملی است که ما را در تنگنای بیشتری قرار می‌دهد. در عین حال همچنان نگه‌داشتن ارتباطات مجازی و تلاش برای در ارتباط بودن با آشنایان و ایجاد ارتباطات اجتماعی به‌ویژه در فضاهای باز و با رعایت همه اصول بهداشتی در کنار ابتکارهای شخصی و فعالیت فیزیکی می‌تواند همیشه تأثیر مثبتی در این شرایط داشته باشد اما یادمان باشد هیچ گروه اجتماعی نمی‌تواند بدون داشتن یک چشم‌انداز روشن از آینده شرایط سخت را تحمل کند.»
به گفته این استاد دانشگاه در شرایط غیر همه‌گیری هم در مواجهه با تروما و بحران، واکنش آدم‌ها بسته به شرایط‌شان فرق دارد و این در زمان همه‌گیری هم وجود دارد و با همه تفاوت‌ها به هر حال این مسأله یک تجربه اشتراکی با دیگر مردم دنیاست و نوع تنش‌هایی که ما از سر می‌گذرانیم تا حدی مشترک است که اینها می‌تواند باعث نزدیکی به یکدیگر شود. اما با توجه به این که این مسأله مزمن و درازمدت است و آدم‌ها با توجه به ظرفیت‌های روانی مختلفی که دارند می‌توانند ناکامی را تحمل کنند، دور شدن از تفریحات عمومی برای هر کس متفاوت است. مسأله تفاوت‌های فردی در این میان مهم است. ما هر چقدر بلوغ روانی بیشتری داشته باشیم زندگی را در چشم‌انداز بلندمدت‌تری می‌بینیم. مثل این که الان دوران کووید است و ما از بسیاری از تفریحات محرومیم اما همین چشم‌انداز آینده تحمل ناکامی را برایمان کمتر می‌کند. البته تحقیقات تجربی جدید خیلی با ایده آن چه مرا نمی‌کشد، قوی‌تر می‌کند همگام نیست و خیلی چیزها اگر ما را نکشد ضعیف‌ترمان می‌کند. اما ما محکوم به تحمل منفعلانه نیستیم و می‌توانیم محدودیت‌ها را ببینیم و بر آنها غلبه کنیم.
کرونا خیلی‌هایمان را خسته کرده اما خوب می‌دانیم که راهی جز تحملش نداریم. شاید با مدیریت خردمندانه کرونا، نظام اطلاع‌رسانی جامع و یکپارچه و کمی گشایش اقتصادی باز هم بتوانیم به کمک خلاقیت‌های فردی‌مان این شرایط را در سال جدید هم برای خودمان قابل تحمل کنیم.»
