سعید نمکی در مراسم بزرگداشت روز جهانی ایمنی غذایی در تالار دارالفنون دانشگاه علوم پزشکی تهران، اظهار کرد: هر موقع به این سالن می آیم، یاد یکی از معماران بزرگ ایرانِ نوین یعنی مرحوم امیرکبیر می افتم و همواره حسرت می خوریم که چه شد که با حضور امیر کبیر، ممکلت از ریل توسعه خارج شد و چه شد که همواره این راه را رفته ایم و برگشته ایم و چه شد که بعضی ها در این ریل ماندند و به ایستگاه های بزرگتر رسیدند.
وی افزود: شاید یکی از علت‌های اصلی خروج از ریل توسعه، فرمایشات ابتدایی ناشی از دل رنجوری دکتر کریمی، رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد اظهارات برخی عزیزان در مناظره روز گذشته بود. بنده به اندازه همکارانم از این مسائل نمی‌رنجم چون "وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم/ که در طریقت ما کافری است رنجیدن".
وزیر بهداشت گفت: ما دل به خدا بستیم و برای سلامت این مردم آمدیم. به هیچ حزب و گروه و دستهای هم وابسته نبودیم. بر همین اساس در نمایش ناشیانه دیروز هم از راست خوردیم و هم از چپ که این هم استقلال ما را نشان می‌داد که ما زیر بیرق جریان و جناحی نیستیم، بلکه افراد مستقلی هستیم و دل در گرو عشق مردم و رضایت خداوند داریم.
وزیر بهداشت، سیاسی نیست
نمکی با اشاره به مناظره نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و انتقادشان به وزارت بهداشت، اظهار کرد: از دیشب خیلی تحت فشار بودم. مدتها پیش به همکارانم نوشتم که خواهشم این است که در بحث انتخابات، ورود نکنید و از روزی که آمدم همه تلاشم این است که وزارت بهداشت را عاری از سیاست زدگی کنم و بارها گفته‌ام که وزیر بهداشت همه مردم این سرزمین اعم از شیعه، اهل تسنن، کلیمی، مسیحی، زرتشتی، بی دین، اصولگرا، اصلاح طلب، معتدل، بی خط و حتی زندانی محکوم به اعدام هستم و اگر مردم این را بپذیرند، قبول دارند که وزیر بهداشت، سیاسی نیست.
وی یادآور شد: بعضی‌ها ناشیانه ابراز ارادت و علاقه بنده به مقام معظم رهبری را تفسیر خطی کردند و بسیار هم اشتباه کردند. ایشان متعلق به همه ملت ایران، همه خطوط و پدر یک خانواده عظیم به نام ملت ایران است. بنده به هیچ جریان سیاسی، وابسته نیستم و نخواهم بود، چون همشهری ما سهراب می گفت "من قطاری دیدم که سیاست می‌برد و چه خالی می‌رفت". بنده سوار قطار سیاست نمی‌شوم؛ گرچه سیاست بلدم و اجزایش را از اینهایی که ادعا می‌کنند، ماهرانه‌تر می‌دانم، اما در این وادی ورود نکردم، چون ورود به این وادی، انسانها را کلیشه‌ای بار می آورد، جزم اندیشی را تحمیل میکند و صداقت و رفتار صادقانه را از انسان می‌گیرد.
وزیر بهداشت همچنین تصریح کرد: از دوستان و همکارانم خواسته‌ام به مباحث سیاسی و انتخابات ورود نکنند و اگر هم کسی چیزی گفت، نرنجند. این عزیزان دل شان می‌سوزد و می‌شکند چون در طول 16 ماه گذشته، با دستهای خالی و بسته، اما با چشم های باز و دل های مالامال از عشق، لحظه ای درنگ نکردند.
کرونا نشانی از لیاقت و بی لیاقتی مدیریت کشورها خواهد بود
نمکی گفت: کرونا نشانی از لیاقت و بی لیاقتی مدیریت کشورها خواهد بود. در آینده کشورها را اینگونه نمره می‌دهند که بعد از ورود این ویروس و پاندمی آن پس از 150 سال، کشورها آن را چگونه مدیریت کردند. با دست خالی، خزانه تهی و بانک مرکزی بی پول، فقط با ایثار و گذشت، همکاران ما حماسه‌های زیادی آفریدند و بنده کوچک‌ترین سرباز این گروه بودم. فرماندهان اصلی آنهایی بودند که شهید شدند و آنهایی بودند که روزهایی که ما ماسک نداشتیم، تن بر آتش زدند و جلو رفتند و خودشان را به طوفان بلا سپردند.
وی تاکید کرد: گروهی در طول مدت بیماری در کشور، زمانی که گوشت و مرغ نبود، نگذاشتند در 4 هزار و 750 قلم دارو، کمبودی ایجاد شود و یک روز نگذاشتند مثل انگلیس، فرانسه و سایر کشورها، یک بیمار پشت درب بیمارستانها سرگردان شود، حتی نگذاشتند که یک بیمار غیرکووید اگر ضربه مغزی شد، پشت درب بیمارستانی سرگردان شود و اگر حتی به یک مورد ضربه مغزی، تخت آی سی یو نمی دادیم، رسانه ها علیرغم همراهی بی دریغی که با ما داشتند، آن را به سرعت منتشر می‌کردند.
وزیر بهداشت یادآور شد: نیروهای حوزه سلامت، روزها و شب‌های سختی را گذراندند. چهار موج سنگین بیماری را مدیریت کردند و نگذاشتند به مردم فشار وارد شود. حتی اجازه ندادند اتاق عمل اورژانس‌ها یک لحظه بدون داروی بیهوشی باشد. ارزی که در سال 99 استفاده کردیم، یک میلیارد و 200 میلیون یورو کمتر از ارز سال 97 بود که شرایط کشور هم آرام تر بود و این نیروها با این وضعیت، حوزه دارو و تجهیزات پزشکی را اداره کردند.
نمکی گفت: حالا می بینیم فردی که نمی داند کرونا یعنی چه و این ویروس چه خصوصیاتی دارد، می آید اظهار نظر می کند که سه ماهه فلان کار را می‌کنم. به این دوستان پیشنهاد می‌کنم سه روز همه اختیارات این اسب سرکشی را که ما دهانه‌‌اش را گرفتیم، به شما می‌سپاریم و شما سه روز آن را هدایت کنید. آن زمان ما هم رای می‌‌دهیم و می‌گوییم شما سه ماهه نه، 30 روزه می‌‌توانید همه چیز را درست کنید.
وی تاکید کرد: در این وضعیت طبیعی است که برخی دوستان کم می آورند، یعنی "طاعت از دست نیاید گنهی باید کرد. در دل دوست به هر شیوه رهی باید کرد" البته اصل این شعر به هر حیله است و من نمی‌گویم حیله چون دوستان اگر حیله داشتند از فیلتر شورای محترم نگهبان نمی‌گذشتند و همکاران ما نرنجند. بعضی از دوستان با متانت صحبت می‌کنند، اما بعضی ها بعضی حرف ها را می‌زنند، حالا اگر می‌خواهید به اقتصاد یا فرهنگ، حمله کنید انشاء الله که بتوانید درست کنید، اما پایتان را به عرصه کرونا نگذارید، چون نه بلدید و نه این مجموعه علیرغم نقصان‌ها را می‌شناسید، چون ما علیرغم نقصان ها و کمبود ها و با امکاناتی که داشته‌ایم، بی نقص‌ترین و موفق‌ترین کشور دنیا در مدیریت کرونا بوده‌ایم، این را سازمان جهانی بهداشت می‌گوید.
وزیر بهداشت ادامه داد: حدود 20 روز پیش گروهی از سازمان جهانی بهداشت به ایران آمده بودند و از این همه تدبیری که در مدیریت بیماری در ایران وجود داشت، حیرت کردند. اگر به قول دوستان شماها تشکر نمی‌کنید، نمک به زخم عزیزان ما نپاشید. چون 16 ماه است یک خواب راحت نداشته اند، در حالیکه همه به مرخصی رفته بودند. نشد یک بار به یک رییس دانشگاه ساعت یک نیمه شب زنگ بزنم و او پاسخگو نباشد و بخواهد به زنگ دوم بکشد.
نمکی خاطرنشان کرد: ممکلت داری کار ساده ای نیست. آقایان دچار سوء تفاهم نشوند. به قول حافظ " نه هر که چهره برافروخت دلبری داند/ نه هر که آینه سازد سکندری داند/ نه هر که طرف کله کج نهاد و تند نشست/ کلاه داری و آیین سروری داند" یا به قول سعدی " بوریاباف اگر چه بافنده است/ نبَرَندَش به کارگاه حریر" ممکلت داری کار سختی است و آدم های باجنبه و فهیم می‌خواهد که بفهمند خدمتگزاران خدوم‌شان چه کسانی هستند.
وی یادآور شد: این درد و دل را همکاران ما از دیروز مرتب داشتند. وقتی که یک نفر با کمال ناشی گری نمی‌تواند شعر استاد شهریار را از رو بخواند و بعد می آید و در مورد وزیر بهداشت حرف می‌زند. اینکه باید برای تو شهروند افتخار باشد که وزیر بهداشت کشورت هم ایمونولوژیست هم فارماکولوژیست است، هم بهداشت را بلد است و هم اینکه هزاران بیت شعر در حافظه اش برای هر موردی دارد. می‌رود در نیشابور در شب بزرگداشت خیام سخنرانی میکند که خیام شناسان می آیند و می گویند ما چنین سخنانی را نشنیده بودیم. این که عیب نیست، بلکه از دید انسان‌های فهیم، حُسن است که بشود حرف‌ها را با زبان شعر گفت.
وزیر بهداشت گفت: شما می‌گویید که مملکت باید به زمان حکمای قدیم برگردد. مگر بوعلی سینا چه کسی بود؟ مجموعه‌ای از علوم بود نمی خواهم خودم را با این بزرگوار مقایسه کنم اما اگر بوعلی داشتیم چون او هم شاعر بود، هم فلسفه، عرفان، حکمت و طب و خیلی چیزهای دیگر می‌دانست. اگر کسی در بین جمع مدیران، قابلیت‌های متفاوت داشت باید او را تحسین کنید، اگر در شما هنری نیست نباید بر هنرمندی بقیه خرده بگیرید.
نمکی در ادامه سخنانش تصریح کرد: همه روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی و همکاران نازنین من که در این ایام سر از پا نشناختید، بیمار شدید، رنجور شدید، داغدار شدید، شهید دادید، با خدا معامله کنید و مطمئن باشید که مردم شماها را دوست دارند. خدا شاهد است وقتی جایی می روم، از محبت و لطف مردم، شرمسار می‌شوم. این محبت ها به من نیست، بلکه به همکاران ازخودگذشته بنده است.
وی خطاب به نیروهای بهداشتی و درمانی کشور بیان کرد: فرد نازنین و بزرگواری همچون مقام معظم رهبری، بارها و بارها از شما تشکر کرده‌اند. هر تشکر ایشان به نظرم وقتی می گویند شما مجاهده فی سبیل الله کردید، بسیار ارزشمند است و هر کس هر چیزی گفت، نباید رنجید. ان شاء الله که خداوند همه ما را به سمت و سوی راست و درست خودش هدایت کند و برای این مملکت که حقش فراتر از این‌هاست، روز و روزگار بهتری رقم خواهد زد و حاصل این انتخابات هم فهیم ترین و مناسب‌ترین چهره برای مردم این کشور باشد.
وی در ادامه این نشست که به مناسبت روز جهانی ایمنی غذا برگزارشده بود، با اشاره به اینکه ایمنی غذا و امنیت غذایی بحثی بسیار جدی است و این نشست را باید مدتها پیش برگزار می کردیم، گفت: غذا، مقوله بسیار پراهمیتی است که به عنوان یک عنصر و موضوع چندوجهی و چندبخشی باید به آن نگاه کنیم.
وی افزود: اعتقاد دارم متولی گری در مقوله غذا تنها به دلیل اینکه ما در وزارت بهداشت سازمانی به نام غذا و دارو داریم، تنها با ما نیست. اگرچه ممکن است که ما به عنوان یکی از عناصر موثر در سیاستگذاری و اصلاح رویه‌‌های تامین غذای سالم می‌توانیم نقش‌آفرینی کنیم، اما بخش‌های متعددی از حکومت باید در زمینه امنیت غذایی گام بردارد.
وی گفت: امروز دنیا به دلیل بی عدالتی از یک سو و به دلیل فقر فرهنگی و جهل نسبت به آنچه که اسمش را غذای سالم می‌گذاریم و از سوی دیگر به دلیل آلاینده‌‌های زیست محیطی، صنعتی شدن و عدم استفاده درست از ابزار صنعتی و به دلیل توسعه بی رویه ناپایدار، دارد تمام زیرساخت‌‌‌هایی که به آن به عنوان ابزار کافی برای تهیه غذای سالم و امنیت غذایی صحبت میکنیم، لگدمال میکند. امروز ما از ظرفیت سرزمین به خصوص در کشورهای در حال توسعه، چند برابر استفاده میکنیم. خاک، آب، زمین حاصلخیز و هوای سالم از مسائل مهمی است که امنیت غذایی کشورهای در حال توسعه را به شدت تهدید میکند. اگر بخواهیم بحث امنیت در غذا و تامین غذای سالم را تقسیم بندی شکلی کنیم، باید از بُعد کمّی و کیفی ارزیابی کنیم.
وی خطاب به کارشناسان حوزه غذا عنوان کرد: شما عزیزان کارشناسان مسلط به امور غذایی کشور هستید. باید امنیت غذایی و تامین غذای سالم را از بعد کمّی و کیفی ارزیابی کنیم. ما یک بحثی به نام کمّیت غذا داریم و یک بحث هم در زمینه کیفیت غذا داریم؛ کمّیت غذا آن است که مشخص می کند که یک فرد در طول روز باید مثلا چه میزانی مواد پروتئینی، مواد قندی و سایر ریزمغذی‌ها را مصرف کند. اما آنچه که امروز در دنیا به شدت زیر سوال است، کیفیت این کمّیتی است که از آن صحبت میکنیم. آیا 100 گوشتی که از آن حرف می زنیم، آنقدر پروتئینی که محاسبه کردید را دارد؟ آیا دامی که این پروتئین را از آن دریافت می کنیم، تغذیه مناسب داشته؟ آیا باقی مانده سموم در مواد غذایی مورد ارزیابی قرار گرفته است؟
وزیر بهداشت یادآور شد: هفته پیش به استان گیلان سفر کرده بودم. در این استان دو رودخانه زرجوب و گوهررود را داریم. این دو رودخانه 17 کیلومتر سم به سمت تالاب انزلی می‌برند. تالاب انزلی هم زیستگاه زمان تخم گذاری ماهی‌های خاویاری خزر است. اطراف این تالاب زمین‌های کشاورزی و شالیزارها است و مقدار زیادی کود شیمیایی در این شالیزارها به کار می بریم و نیترات و نیتریت به سمت تالاب می‌رود، غیر از حوضچه های آب زیرزمینی که مملو از باقی مانده نیترات و نیتریت می‌شوند و در مواد غذایی اثر می گذارند. ایستگاه زباله سراوان را داریم که در شرایط خشک، 4 لیتر در ثانیه و در شرایط بارندگی، 24 لیتر در ثانیه شیرابه های زباله ها را به سمت تالاب انزلی و خزر می برد و در این شرایط به مردم توصیه می کنیم که ماهی بیشتر مصرف کنند.
نمکی افزود: وضعیت در خلیج فارس و آبهای ساحلی آنجا هم به دلیل فاضلاب های صنعتی که در منطقه ایجاد شده، بهتر از خزر نیست. نوع سمپاشی ها و باقی مانده سموم هم چه در گندمزارها، چه در شالیزارها و چه در باغ و مرتع مهم و یکی از تهدیدکننده‌های جدی است. آیا سبزی که ما به مردم توصیه میکنیم که مصرف کنند، آبی که از باقی مانده فلزات سنگین مثل کادمیوم می رود و این سبزی را سیراب میکند، ماحصلش چیزی است که ما توصیه به مصرف سبزی می کنیم؟ اینجاست که می گویم کمّیت را اگر با کیفیت مناسب ارزیابی نکنیم، امنیت غذایی هیچ وقت معنی نخواهد شد و هزینه های سنگینی را مردم باید برای درمان سرطان‌ها و بیماری های غیرواگیر بپردازند، می چربد به اینکه این غذا را نمی‌خوردند. نخوردن از غذای مسموم، به مراتب بهتر از خوردن آن است.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر مواد غذایی، یکی از دلایل بروز بسیاری از بیماری‌ها در جهان است که اینجا یکی از عناصر نقش آفرین می توانند سازمان غذا و دارو و ناظرین کیفیت غذا باشند. از همکارانم می خواهم که با حرکتی که برای ردیابی غذا از مزرعه تا سفره دارند، این را تشدید کنند و به عنوان یک حرکت بسیار اساسی و ملی دنبال کنند.
وزیر بهداشت یادآور شد: نکته دیگر و بسیار حائز اهمیت در امنیت غذایی، همکاری بین بخشی است. تقویت همکاری‌های بین بخشی در قالب شورای عالی سلامت و امنیت غذایی یکی از رسالت‌های اصلی ما در وزارت بهداشت است. اگر سازمان حفاظت محیط زیست، وزارتخانه های صمت، جهاد کشاورزی و مجموعه های که بر قاچاق کالا نظارت می کنند، دخالتی نداشته باشند، کامیابی و موفقیتی در امنیت غذایی نخواهم داشت.
نمکی گفت: مقدار زیادی از موادی که در برخی سوپرمارکت ها وجود دارد، حاوی رنگ‌های غیرمجاز در محصولاتی است که برای کودکان و بقیه استفاده می‌شود و اینها بحث‌های جدی است که حتما سازمان و غذا و دارو باید آن را دنبال کند. امنیت غذایی و تامین غذای سالم، نیازمند یک همکاری بین بخشی است. بحث قاچاق در اختیار ما نیست، بلکه فقط گزارش و نظارت میکنیم. این حجم انبوهی که هم بر تولید داخل، اثر سوء می گذارد و هم بر وضعیت سلامت مردم، از حیطه مسئولیت ما خارج است و باید به شدت بحث و همکاری و پیگیری کنیم.
وی خاطرنشان کرد: موضوع دیگری که از دید بنده بسیار حائز اهمیت است، آموزش است. آموزش نه فقط برای کادر بهداشتی و درمانی بلکه برای همه گروه‌های هدف باید در دستور کار قرار گیرد. شیوه تغذیه ما، غلط است که باید از دوران مدرسه شروع کنیم. بهترین گروه هدف گرچه می گویم خانواده و قبل از مدرسه هم مهم است، اما برش اجتماعی که در آن می توان حرف های ماندگاری را در ذهن افراد ثبت کرد، مدرسه است.
وزیر بهداشت با اشاره به اجرای طرح کوچ (کنترل وزن و چاقی) با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت و آموزش و پرورش، گفت: این طرح بسیار کار موفقی بوده است. باید آموزش تغذیه را از دوران مدرسه آغاز کنیم، البته یادمان هم نرود که همیشه گرفتار چاقی و اضافه وزن هم نیستیم. در این سرزمین گسترده، هرگز نمی توانیم بگویم یک استان، در تغذیه یک الگوی واحد دارد. در یک شهرستان، دو روستا به فاصله دو کیلومتر وجود دارد که یکی ترک زبان، دیگری کرد زبان است، یکی غذای اصلی‌اش پلو دیگری آبگوشت است، یکی بی سواد ندارد و دیگری پر از بی سواد است، یکی رشد جمعیتش کمتر از یک و دیگری بالای 4 است. نمی‌توانید با یک الگو با کشور رفتار کنید این را بارها به همکارانم گفته ام.
نمکی تاکید کرد: به همان نسبت که گستردگی اقلیم و تنوع آب و هوا داریم، تفاوت فرهنگ و خرده فرهنگ نیز داریم. نمی توانیم با یک زبان با همه مردم این سرزمین حرف بزنیم. در مناطقی شاهد کودکان چاق هستیم و در مناطق دیگر هم شاهد کودکانی هستیم که از گرسنگی و فقر، دنده هایشان بیرون زده و هیچ روزی صبحانه سیر نمی خورند و اصلا صبحانه نمی خورند و سرکلاس درس، ضعف می کنند. بعضی اوقات فکر میکنیم که چون چاقی یکی از عوامل خطر است، پس همه چاق هستند. نقاطی از این سرزمین را می شناسم که خانواده ها به سختی قوت لایموت را تامین می‌کنند. این تصور را باید حتما تقویت کنیم که در نقاطی که چاقی، مسئله عمده است، لکه هایی از سوء تغذیه ناشی از مواد غذایی هم داریم و در نقاطی که می‌گوییم استانی از نظر امنیت غذایی، رتبه پایینی دارد، در همانجا هم خانواده هایی داریم که کودکان چاق دارند.
وی افزود: این تصور را باید از ذهن مان دور کنیم که همه کشور را قرار است با یک مدل اداره کنیم. آنچه که امروز در آموزش های ما، رتبه اول را دارد، استفاده درست از مواد غذایی است. آموزش، اصلی ترین رکن امنیت غذایی است. خیلی ها مواد غذایی را که در اختیار دارند و با زحمت تهیه کرده اند را خراب می‌کنند. آموزش برای همه گروه های هدف با زبان قابل فهم برای آنها یکی از رسالت های مهم ما است و در مدرسه، باید این آموزش ها را ارائه کنیم.
وزیر بهداشت گفت: سال گذشته غیر از کرونا، حدود 385 هزار مورد مرگ داشتیم که 313 هزار مورد به دلیل بیماری های غیرواگیر و 100 هزار مورد به دلیل فشارخون بالا و عوارض ناشی از آن بوده است. مصرف بی رویه نمک و شیوه زندگی نامناسب، عامل اصلی مرگ‌های خاموش بر اثر فشارخون بالا است. شیوه درست زندگی، تغذیه مناسب، استفاده درست از مواد غذایی، آموزش خانم خانواده برای سبک مناسب تغذیه برای افراد در خانواده، بسیار مهم است.
نمکی تاکید کرد: امروز با توجه به امکان ارائه آموزش های از راه دور و آموزش از طریق تلفن همراه، باید آموزشهای مربوط به تغذیه و امنیت غذایی را ارائه کرد و تهیه بسته های آموزشی، کار ما در وزارت بهداشت است و تقاضا می کنم که همکارانمان برای تهیه این بسته های آموزشی تلاش کنند، هزینه های آن را پرداخت می کنیم.
وی افزود: از کارشناسان حوزه غذا می خواهم که در جلب مشارکت سایر دستگاه ها در هدف دهی به امنیت غذایی در کشور تلاش کنند. در سیاستگذاری باید کمک کنیم. خیلی از دستگاه ها نمی دانند. وقتی می گوییم باید گروه های هدف را برای آموزش مشخص کنیم، در سیاستگذاری در تولید محصول اگر یک کشاورز از یک هکتار زمین، دو و نیم تُن گندم برداشت کند تا ده تُن، هم در افزایش بهره وری زندگی او موثر است و هم در تامین کالاهای اساسی برای تغذیه مردم. باید از وزارت جهاد کشاورزی بخواهیم که چگونه می شود ظرفیت شیلات و دامپروری را افزایش داد. از آب که 25 متر مکعب آن برای تولید یک هندوانه مصرف می شود، در حالیکه پول همین هندوانه به اندازه یک بطری آب، بر نمی گردد. آیا در دامپروری باید به سراغ پرورش بیشتر گوسفند برویم یا گوساله؟ مقدار علوفه هایی که آنها مصرف می کنند چه تفاوت هایی دارند؟ چگونه می توانیم بهره وری را در تولید اقلام غذایی کشور افزایش دهیم؟ اینها مسائلی است که باید در بخش های دیگر، اثرگذار باشیم.
