پیامدهای اقتصادی لغو حج زائران خارجی برای عربستان

وزارت حج و عمره عربستان سعودی اخیرا بیانیه‌ای را در خصوص مراسم حج امسال منتشر کرد. این بیانیه نشان می‌دهد که عربستان سعودی در خصوص حج امسال تصمیمی مشابه تصمیم سال گذشته را اتخاذ کرده است. بر اساس تصمیمی که اتخاذ شده 60 هزار حاجی امکان ثبت نام برای مشارکت در مراسم حج امسال را دارند. این افراد تنها از شهروندان عربستان و مقیمان این کشور هستند.

وزارت حج و عمره عربستان سعودی علت اتخاذ این تصمیم را تداوم شیوع ویروس کرونا اعلام کرد .مراسم حج امسال که از اواسط جولای برگزار می‌شود نیز به افراد واکسینه‌شده بین 18 تا 65 سال محدود خواهد بود.

ضررهای پیش بینی شده در خصوص تصمیم نهایی حج در عربستان

در برابر تصمیم جدید عربستان سعودی مبنی بر محدود ساختن حج به شهروندان و ساکنان سعودی ، شرکت‌های جهانگردی سعودی انتظار دارند که ضرر و زیان آنها به میلیون‌ها نفر برسد ، خصوصاً اینکه درآمد حج و عمره سالانه حدود 12 میلیارد دلار بوده است.

محدودیت حج برای شهروندان و ساکنان سعودی ، اجرای طرح چشم انداز 2030 که «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی آن را آغاز کرد، ضعیف می‌کند.

عربستان امیدوار است که بتواند تا سال 2030 شش میلیون زائر و 30 میلیون زائر عمره را بپذیرد ، زیرا پیش بینی می‌شد با دستیابی به اهداف چشم انداز ، درآمد این کشور سالانه بیش از 50 میلیارد ریال باشد.

لغو پذیرش زائران از خارج، منجر به از بین‌ رفتن درآمد کل عربستان خواهد شد، زیرا متوسط هزینه یک زائر در خانه 7000 ریال سعودی (1866 دلار) است، در حالی که هزینه کل حج برای یک نفر از خارج از کشور بین 4 تا 5 هزار دلار به طور متوسط است.

تصمیم برای محدود کردن سفر زیارتی به شهروندان و ساکنان سعودی ارزش صدور ویزا را که از 300 تا 500 ریال سعودی (80-135 دلار) است ، از دست می‌دهد.

مطالعه انجام شده توسط مرکز مشاوره‌های اقتصادی و اداری «السجینی» نشان داد که 40٪ از هزینه‌های زائران به مسکن و اسکان که چندین بخش و سطوح مختلف را نشان می‌دهد و 31٪ به بخش حمل و نقل اختصاص می‌یابد. 14٪ هزینه سوغاتی از کل هزینه و پس از آن غذا با 10٪ است ، در حالی که بقیه هزینه‌ها 5٪ کل را نشان می‌دهد .

زائران خارج از کشور چندین بخش در عربستان را احیا می‌کنند ، از جمله تجارت گوشت (قربانی کردن)، حمل و نقل، رستوران‌ها و سایر زمینه‌هایی که درآمد زیادی برای کشور به همراه دارد. این زائران همچنین به افزایش تقاضای ریال عربستان در کشورهای مختلف جهان کمک می‌کنند که امسال این امر را از دست خواهد داد.

عدم وجود زائران خارجی در عربستان سعودی باعث از دست رفتن 200 هزار شغل در این کشور می‌شود، بر اساس برآوردهای غیررسمی، از جمله بخش خدمات مانند اسکورت زائران، نگهبانی هتل‌ها، رانندگی وسایل نقلیه و کارهای نظافت و همچنین حمل و نقل ، پذیرایی ، غذا ، تجارت و بازاریابی بخشها فعالیت خود را از دست خواهند داد.

طبق اظهارات مطبوعاتی «محمد سعد القرشی» عضو کمیته حج در اتاق بازرگانی و صنایع در مکه، بازده مالی 300 شرکت حمل و نقل در داخل مکه که فقط در حمل و نقل حجاج کار می‌کنند، 900 میلیون ریال (معادل 240 میلیون دلار ) در فصل حج سال 2019 قبل از شیوع اپیدمی کرونا بوده است.

روزنامه «وال استریت ژورنال» آمریکا قبلاً اعلام کرده است که موسم حج که هر ساله برگزار می‌شود و پنج روز به طول می‌انجامد، علاوه بر کمک به سودآوری سالانه 8 میلیارد دلار، منبع اعتبار عربستان در سطح سیاسی و مذهبی است.

«سیمون هندرسون»، متخصص امور عربستان سعودی در «انستیتو واشنگتن» تصمیم لغو حج را اقدامی دشوار دانسته و تصریح کرد که این امر می‌تواند بر اقتصاد عربستان تأثیر به‌سزایی بگذارد.

لغو پذیرش زائران خارجی برای سایر کشورهایی که دفاتر گردشگری آنها از سفرهای حجاج بهره‌مند می‌شوند، پیامدهای اقتصادی دارد. «احمد البکری» عضو فدراسیون اتاق‌های گردشگری مصر و صاحب یک شرکت گردشگری اعلام کرد که این تصمیم سعودی با هدف حفظ جان انسان‌ها بوده است، اما در همان زمان ، شرکت‌های جهانگردی به دلیل توقف کامل کار از زمان ظهور ویروس کرونا، آخرین نفس خود را می‌کشند.

البکری در اظهارات خود تاکید کرد که که خسارات در بخش جهانگردی بسیار زیاد و متفاوت است و پیش‌بینی می‌شود که به 400 میلیون پوند (6.2 میلیون دلار) برسد و بیشتر کشورهای اسلامی که زائران خود را به این کشور می فرستادند نیز با این بحران روبرو هستند.

عربستان برای پیش‌برد طرح چشم انداز 2030 بر روی بخش گردشگری و برگزاری مراسم حج و زیارت حساب ویژه‌ای باز کرده بود درحالی‌که در سال گذشته در نتیجه شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراسم حج، عربستان 28 میلیارد دلار در این زمینه زیان کرد.

با کاهش قیمت نفت و گسترش شیوع کرونا، ‌ اکنون اقتصاد عربستان با رکود روبرو است. چالش‌های اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا، قطع شدن درآمدهای ارزی حاصل از سفر حجاج و جنگ نفتی عربستان با روسیه سبب شده است ریاض برای جبران کسری بودجه خود به سیاست ریاضت اقتصادی روی آورد.