تداوم و جولان کرونا در کشور و بلاتکلیفی رسیدن به زمان پساکرونا همچنان بازگشت به شرایط عادی را برای انجام برخی امور در هاله ای از ابهام قرار داده و آموزش حضوری مدارس و بازگشایی آن یکی از همین موارد است.
دانش‌آموزان دومین سال تحصیلی کرونایی و پرچالش را هم به تازگی پشت سر گذاشته‌اند و وضعیت سال تحصیلی بعدی علی رغم آغاز واکسیناسیون هنوز معلوم نیست که حضوری یا غیرحضوری باشد.
سال گذشته همین ایام بود که زمزمه های بازگشایی مدارس از نیمه شهریور کلید خورد و در نهایت فارغ از درست یا غلط بودن محقق شد اما امسال در کشاکش انتخابات ریاست جمهوری و تغییرات احتمالی بعدی در این مورد هنوز هیچ اظهار نظر شفافی وجود ندارد؛ ضمن آنکه زیرساخت‌های آموزش مجازی هم چندان رفع نقصی نداشته‌اند.
روز گذشته هم علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در اظهاراتی مدعی شد که تعطیلی مدارس عواقبی بدتر از باز بودن در سال تحصیلی آینده دارد البته که این موضوع واکنش های متفاوتی و متعددی در پی داشت.
تعطیلات کرونایی مدارس راه یا بیراهه؟
نگرانی در مورد شروع سال تحصیلی کم‌کم در خانواده‌ها، معلمان، مدیران و دانش آموزان در حال شکل‌گیری است.
«شادان» دانش آموز پایه دهم رشته تجربی نگران ادامه آموزش‌های غیرحضوری است و امیدوار است که سال تحصیلی به صورت حضوری تشکیل شود، دلتنگ همکلاسی‌ها و معلمانش شده است و گفت که بعضی از معلمان توانایی برگزاری کلاس به صورت غیرحضوری را نداشتند و مشکلات اینترنتی و ارزشیابی های غیر واقعی در فضای مجازی هم ما را کلافه کرده بود.
همچنین خانم پازوکی که مدیر مدرسه و مدرس استانی و کشوری بوم است معتقد است سال تحصیلی گذشته به اندازه ۵ سال تحصیلی زحمت، استرس و فشار کاری داشت و نبود امکانات، زیرساخت‌های فنی و مهارتی و از طرفی موضوع رعایت نکردن بهداشت که ناشی از نبود آموزش، فرهنگ‌سازی و مشکلات اقتصادی است،چالش‌های فراوانی را برای ما ایجاد کرده بود؛ از طرفی تنوع و تعدد بخشنامه‌های گوناگون از سوی مسئولان آموزش و پرورش نه تنها کمکی برای مدارس نبودند بلکه بسیار دست و پاگیر بوده و گرهی به گره های مدرسه اضافه کرده است.
خانم مباشری هم که از اولیای دانش‌آموزان است آرزو می‌کند هرچه سریعتر مدرسه باز شود تا شرایط آرام و عادی به فضای خانه اش برگردد، او که نگران یادگیری فرزندانش است، گفت: کاش می‌شد سال تحصیلی گذشته را دوباره تکرار کرد چون بچه‌ها در این آموزش‌های غیرحضوری چیزی یاد نگرفتند.
روزهای کرونایی و تغییراتی که دامنگیر دانش‌آموزان شد
۴ ماه دیگر مهر ۱۴۰۰ می‌آید و مدارس وقتی بازگشایی شوند معلمان با دانش آموزانی روبه رو خواهند شد که با قبل متفاوت هستند. خانه‌نشینی رفتارهای بچه‌ها را تغییر داده است و شاید لازم باشد که از خدمات مشاوره‌ای برخوردار شوند عده‌ای اضافه وزن پیدا کرده‌اند و از تحرک کافی برخوردار نیستند و گویی به بی‌تحرکی هم عادت کرده باشند.
روح الله رضاعلی دکترای برنامه ریزی درسی و استا دانشگاه در این باره به باشگاه خبرنگاران جوان گفت که از نظر درسی برخی از دانش آموزان دروس سال گذشته را به درستی یاد نگرفته‌اند یا حتی هیچ نمی‌دانند که این شرایط، کار را برای معلمان و مدرسه بسیار سخت می‌کند ضمن آنکه مشارکت اولیا در برنامه ها و فعالیت های مدرسه کمرنگ شده است، آنها نسبت به مدرسه رفتار متفاوتی خواهند داشت و انتظارات جدیدی دارند.
او ادامه داد: هر چند ممکن است مدارس باز شوند اما همچنان رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی باید ادامه داشته باشد و این موضوع نیازمند سرمایه‌گذاری در آموزش و فرهنگ‌سازی و تمهید مقدماتی برای تهیه الزامات و وسایل بهداشتی را می طلبد.
این کارشناس حوزه تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه به نظر می رسد آموزش و پرورش جهان شاهد تحولاتی شگفت خواهد بود که قطعاً متفاوت از دو سال اخیر خواهد شد، تصریح کرد: آموزش دیگر مسیر روشن و یکنواختی را نخواهد داشت، آموزش گروهی احتمالاً جای خودش را در بسیاری از دروس به آموزش‌های انفرادی یا مطالعه آزاد می دهد و قطعاً موضوع تربیت شهروند الکترونیک و مسئولیت پذیر پررنگ خواهد شد.
او افزود: توانمندی‌های آموزش مجازی و تولید محتوای الکترونیکی برای معلمان و دانش‌آموزان در صدر دوره های آموزشی قرار خواهد گرفت ضمن آنکه نظام تربیت معلم نقش های جدیدی را برای معلمان تعریف خواهد کرد تا معلمان بتوانند در شرایط پیش بینی نشده توانایی برنامه‌ریزی و مدیریت داشته باشند.
ضرورت تغییر در محتوای درسی
یکی از چالش‌های دوران کرونا برای محصلان نبود زیرساخت لازم برای آموزش بود، آموزشی که در دوران کوران تغییرات فناوری همچنان به سبک و سیاق سال‌های دور دنبال می شد و کمتر اسم و رسمی از آموزش های آنلاین مشاهده شد.
با توجه به در پیش داشتن سال تحصیلی آینده که یا ادامه شرایط کرونایی است یا آنکه دوران پساکرونا آغاز خواهد شد، ضرورت تغییر در روس های تدریس مهم به نظر می رسد.
رضا علی در لین مورد معتقد است که کتاب های درسی هم باید خود را مطابق با شرایط پیش بینی نشده آماده کنند، محتواها به گونه ای سازماندهی شوند که در صورت عدم امکان آموزش های حضوری و حتی نبود معلم بتوانند مدیریت یادگیری را به خود دانش آموزان واگذار کنند.
او تولید محتواهای الکترونیکی اعم از کتاب‌های درسی دیجیتالی و تعاملی را مهم دانست و بیان کرد: نقش بخش خصوصی نیز با توجه به سیاست کلی عدالت آموزشی مجدد باید بازتعریف شود.
به گفته این استاد دانشگاه در دو سال اخیر متوجه شدیم که خانواده‌ها نقش بیشتری در آموزش خواهند داشت و باید به نقش آنها به ویژه در موضوع تربیت و مهارت‌های زندگی توجه و اعتماد بیشتری کرد بنابراین قطعاً شیوه های ارزشیابی باید متحول شوند و به جای اصرار بر امتحانات نهایی، کتبی و حضوری چاره دیگری اندیشید، همان طور که منابع یادگیری دانش آموزان متنوع و متعدد خواهد شد به تبع آن شیوه های ارزشیابی هم متحول خواهد شد.
او با اشاره به تغییر شاخص‌ها و استانداردهای مدرسه مطلوب بیان کرد: همه ارکان نظام تعلیم و تربیت باید مورد بازنگری قرار گیرد و نقش های جدیدی برای آنها تعریف شود اما با توجه به ساختار بروکراتیک سنتی وزارت آموزش و پرورش این چرخش و تحول سخت و شاید از عهده آموزش و پرورش موجود برنیاید هرچند که دوران کرونایی فرصت بسیار مطلوبی را فراهم کرده است تا ساختار تشکیلاتی سخت، حجیم و سلسله مراتبی نظام آموزشی ما به ساختاری کوچک چابک تخصصی و هوشمند تبدیل شود حتی اجرای مصوبات باقی‌مانده از ۱۰ سال پیش سند تحول هم نمی تواند موجب آن تحول عظیم و بنیادین شود چراکه نشان داد انعطاف و برنامه ریزی بر اساس شرایط موجود حداقل برای نظام آموزشی ما و خانواده ها بسیار پرهزینه بود.
با وجود همه این الزامات و پیشنهادات سال تحصیلی جدید در حالی آغاز خواهد شد که روی کار آمدن دولت و انتخاب رئیس جمهور جدید هم در پیش است.
این تغییر به عقیده بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران با در اولویت یک قرار دادن آموزش و پرورش مفید خواهد بود اما رضاعلی معتقد است که برای دولت جدید این موضوع شرط لازم است اما کافی نیست، باید تحول فکری و نرم افزاری در نظام تعلیم و تربیت ما رخ دهد، استفاده از نیروهایی که فکر و توان جوانی دارند و در عین حال شایسته پذیرش مسئولیت خطیر در آموزش و پرورش ۱۴۰۰ ایران را دارند باید در صدر تحولات دولت جدید باشند.
