هشت سال کشاکش نافرجام برای برجام، به دولت دوازدهم قد نداد و حالا دولت سیزدهم باید میراث‌دار توافق، یا مذاکره برای احیای توافقی باشد که خود در آن نقش چندانی نداشته است. تا همین دو هفته پیش، حسن روحانی، محمدجواد ظریف و عباس عراقچی امیدوار بودند برجام را بر خرابه‌هایش از نو بنا کنند، اما حالا عراقچی با حدود سه هفته تأخیر گفته که دموکراسی اقتضا می‌کند مذاکرات در وین، منتظر دولت بعدی ایران بماند. توئیت عراقچی یعنی اینکه توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به دولتی که شوق لقایش را داشت، وفا نکرده و حالا آن را برای دولتی باقی می‌گذارد که نه ارادت چندانی به آن دارد و نه نقش و اثر چندانی در شکل‌گیری‌اش داشته است.
یک ماه پیش در بحبوحه ششمین دور از مذاکرات هسته‌ای در وین، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی ریپوبلیکا، با اشاره به اهمیت اراده سیاسی طرفین در راستای دستیابی به توافق گفته بود: «همه می‌دانند که در این برهه، ضروری است، منتظر دولت جدید ایران بمانیم.» اشاره گروسی به لزوم در نظر گرفتن انتقال قدرت در ایران برای ادامه مذاکرات بود.
موضوعی که عراقچی همان موقع به آن واکنش نشان داد و گفت: «آقای گروسی احتمالاً شناختی از دینامیزم‌های سیاسی در ایران ندارد». حالا عراقچی همان حرف‌های مدیرکل آژانس را هرچند با زبانی متفاوت تکرار کرده و می‌گوید: «ما در دوران انتقالی به سر می‌بریم و یک انتقال دموکراتیک قدرت در تهران در حال انجام است.
روشن است که گفتگوهای وین باید منتظر دولت جدید در ایران بماند. این اقتضای هر دموکراسی است.» هرچند سه هفته روزه دیپلماتیک عراقچی بعد از دور ششم مذاکرات، حدس‌ها و گمان‌هایی به وجود آورده بود که وین بایستی تا روی کار آمدن دولت سیزدهم در تهران منتظر بماند، ولی توئیت شنبه شب نشان داد که به تعبیر عراقچی، اقتضای «انتقال دموکراتیک» این است که تیم دیپلماتیک دولت دوازدهم بعد از هشت سال، احیای برجام را، اگر هم شدنی باشد، بایستی به دولتی دیگر واگذار کند.
گروگانگیری زندانی
عراقچی در پیام‌های توئیتری به موضوع آزادی زندانیان نیز اشاره کرد؛ همان موضوعی که طرف امریکایی هم به آن اشاره کرده بود. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا پیش از این در جریان نشستی خبری گفته بود که واشنگتن در حال انجام مذاکرات غیرمستقیم، اما فعالی با ایران در خصوص مبادله زندانیان است و این مذاکرات جدا از مذاکرات احیای توافق هسته‌ای است و امریکا به دنبال آزادی شهروندان خود در ایران در سریع‌ترین زمان ممکن است.
اما نوشته‌های اخیر عراقچی حاکی از این است که امریکا آزادی زندانیان را به مذاکرات وین گره زده است و سعی دارد از زیر بار تعهد شانه خالی کند. در پیام رئیس هیئت ایرانی درباره برجام آمده است: «امریکا و انگلیس باید این نکته را درک کنند و ایجاد ارتباط بین یک تبادل انسانی - که آماده اجرا است - با برجام را متوقف کنند. زندانیان را گروگان اهداف سیاسی قرار دادن، باعث از دست دادن هم تبادل و هم توافق می‌شود.»در ادامه پیام عراقچی آمده است در صورتی که امریکا و انگلیس به تعهدات خود عمل کنند، ۱۰ فرد زندانی از همه طرف‌ها می‌توانند همین فردا آزاد شوند.
متهم کردن ایران به ایجاد بن‌بست در مذاکرات
وزارت خارجه امریکا شنبه شب، در عین حال که پالس مثبتی درباره ادامه مذاکرات فرستاد و اعلام کرد که برای برنامه‌ریزی به منظور ادامه مذاکرات احیای برجام، منتظر پایان دوره انتقالی است، طرف ایرانی را متهم کرد که خواستار زمان بیشتر برای دوره انتقالی شده است. ند پرایس به شدت مقابل سخنان عراقچی گارد گرفت و با فرافکنی، عملاً تهران را متهم کرد که مذاکرات را به بن‌بست کشانده است و حالا سعی دارد تقصیر را به گردن واشنگتن بیندازد.
وی در قالب بیانیه‌ای اعلام کرد: «این اظهارات، تلاشی تکان‌دهنده و خشمگین‌کننده برای رفع تقصیر و شانه خالی کردن از مسئولیت بن‌بست کنونی در بازگشت متقابل احتمالی به پایبندی به برجام است.»در ادامه این بیانیه که نشان می‌دهد امریکا تمایل ندارد حتی به اجرای توافقی کوچک‌تر از توافق هسته‌ای تن بدهد، سخنان عراقچی به تلاشی ظالمانه برای ایجاد امیدی واهی تعبیر شده است: «درخصوص اظهاراتی که درباره امریکایی‌های زندانی در ایران می‌شود نیز باید گفت که ما تلاش ظالمانه دیگری را برای دادن امید واهی به خانواده‌های آن‌ها شاهد هستیم.
عراقچی می‌گوید ما توافق را گروگان گرفته‌ایم، در حالی که دولت او چهار امریکایی را سال‌هاست که زندانی کرده است.»
پرایس در بیانیه یاد شده، دستیابی به هرگونه توافقی درباره زندانیان را به کل نفی کرده است: «هنوز هیچ توافقی در زمینه زندانی‌ها حاصل نشده است. اگر ایران واقعاً می‌خواهد که ژست بشردوستانه بگیرد، می‌تواند به سادگی و فوراً زندانی‌ها را آزاد کند. آزادی شهروندان بازداشتی ما از اولویت بالایی برخوردار است و ما کماکان منتظر رخ دادن آن هستیم.»
این بیانیه که رابرت مالی، نماینده ویژه دولت امریکا در امور ایران نیز آن را در صفحه توئیتر خود منتشر کرده، می‌افزاید: «ما در جریان مذاکرات وین، گفتگوهای غیرمستقیمی درباره موضوع زندانی‌ها انجام دادیم و تأخیر در ازسرگیری این روند، کمک کننده نیست. هرچند که مؤثرتر بود اگر طی نشستی در وین به پیشرفتی در این خصوص می‌رسیدیم، ولی ما برای ادامه گفتگوها درباره زندانی‌ها طی این دوره (انتقال قدرت در ایران) آماده هستیم.»
گفت‌وگوی آزادی زندانیان جدای از برجام
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، دیگر مقامی است که در توئیتر به این موضوع پرداخت. وی دیروز موضع طرف امریکایی را مبنی بر اینکه در خصوص تبادل زندانیان توافقی حاصل نشده، زیر سؤال برد و نوشت: «حیرت‌آور است که امریکا این واقعیت ساده را منکر می‌شود که درباره زندانیان و بازداشت‌شدگان توافقی حاصل شده است. حتی درباره نحوه اعلام عمومی آن.»
خطیب‌زاده نیز در تکرار مواضع عراقچی نوشت: «تبادل بشردوستانه [زندانیان]و آزادی ۱۰ زندانی از همه طرف‌ها با امریکا و انگلیس در وین و - جدا از برجام - مورد توافق قرار گرفت.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی بار دیگر اعلام کرد که ایران همین امروز آماده انجام این کار و اجرایی کردن این توافق است.
