گوشه اتاق کز کرده و غرق در افکار منفی و کسل کننده خود است و انگار کشتی زندگیش به گل نشسته و راه فراری برای نجات وجود ندارد!
گاه به بیرون از پنجره نگاه می‌کند و ساختمان‌های بلند آنسوی پنجره خیره می‌شود و گاه غرق صفحات اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی گوشی همراه.
مادر صدایش می‌کند و اما مسعود بی توجه به صدای مادر، غرق و زمین گیر افکار واوهام نا امید کننده خود است.
این حال و روز نه چند روزه، بلکه چند ماهه مسعود است و هر روز مثل قطعه یخی در میان گرمای خورشید آب می‌شود. بارها پدر ومادرش اور ا نصحیت کرده و خواسته‌اند برای درمان به روان پزشکی مراجعه کند اما هربار مسعود به این درخواست واکنش تندی نشان داده است و گفته من هیچ مشکلی ندارم و می‌خواهم چند وقتی با خودم باشم!
با آنکه تنها 20 سال دارد، از وقتی که از قبولی در کنکور در رشته پزشکی وامانده است، غصه خوردن کار روز و شبش شده و هرروز دلمردگی و خمودگی، بیشتر روح و جسمش را درگیر می‌کند.
بله! این حال و روز بسیاری از افراد جامعه به ویژه نوجوانان و جوانانی است که در اثر فشارها و تنش‌های روزانه در زمینه‌های تحصیلی، شغلی، ازدواج و ... دچار استرس و اضطراب‌های طاقت فرسا می‌شوند اما بسیاری از آنها به دلیل ترس از انگ خوردن به عنوان بیمار روانی از رفتن به مطب روان پزشک و مشاوره با روان شناس خودداری کرده و عمری با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند و پیامدهای منفی آن را تحمل می‌کنند.
موضوع سلامت روان یکی از مهمترین موضوعات فردی و اجتماعی هر انسان در هر جامعه‌ای است؛ خواه این فرد در جامعه مدرن و صنعتی زندگی کند یا فرد در جامعه‌ای با حداقل ترین امکانات گذران عمر کند.
تهدید سلامت روان فرد و به مخاطره افتادن آن علاوه بر آسیب‌های زیاد روانی، باعث بروز بیماری‌های جسمی متعددی می‌شود؛ به شکلی که بسیاری از مردم با شکایت از وضع جسمی خود نزد طبیب می‌روند، اما پس از بررسی دقیق مشخص می‌شود علت اصلی بروز این ناخوش احوالی آسیب دیدن روح و روان فرد است.
هفته سلامت روان از 18 تا 24 مهر با شعار "ارتقای سلامت روان، جامعه با نشاط" در حال برگزاری است.
سلامت روانی به عنوان وضعیتی توصیف می‌شود که در آن وجوه متعددی از زندگی فرد کارکردی مطلوب دارند؛ به طوری که فرد انسانی احساس شادی کند و از وضع خود و از رابطه‌اش در جامعه با دیگران خرسند باشد. در ایجاد سلامت روان یا در مقابل، تهدید سلامت روان علل متعددی دخیل هستند.
داشتن سلامت روان و احساس آرامش و نشاط، معلول عواملی همچون تأمین نیازهای فردی و اجتماعی مانند شغل مناسب، تأمین معاش روزانه، ازدواج، تحصیل و امنیت اجتماعی و اقتصادی و... است.
البته به مخاطره انداخته شدن سلامت روان افراد فقط معلول عوامل یاد شده نیست، بلکه بخشی از آن نیز مربوط به شرایط نامناسب خانوادگی،گسست بین نسلی و عدم درک و فهم نسل گذشته و حال است.
در کنار این عوامل ذکر شده، عدم دانش سلامت روان و مهارت‌های لازم برای مقابله با شرایط خاص در زندگی روزانه و داشتن مهارت‌های مدیریت استرس و خشم و مقابله با آن در شرایط روحی نامناسب جملگی عوامل مختلف در بروز مشکلات سلامت روان و تهدید کننده آن است.
موضوع سلامت روان نه تنها مورد توجه متولیان و متخصصان سلامت روان جامعه است بلکه در تعالیم اسلامی نیز به آن توجه شده است.
حضرت علی (ع) در این زمینه می‌فرماید: «از دست دادن فرصت‌ها غصه آفرین است و در مقابل استفاده از آنها آرام بخش روح و روان خواهد بود.» یا در حدیث دیگری می‌فرمایند:«در تمام کارها خویشتن را به خدا بسپار که خود را به پناهگاهی مطمئن و نیرومند سپرده‌ای؛ به واقع تکیه کردن به یک قدرت متعالی آرامش بخش بشر است و چه قدرتی بالاتر از خداوند متعال».
در تعالیم اسلام همواره برای آسودگی و آرامش بیشتر به انسانها به واگذاری نتیجه امور به خداوند که مهمترین عامل برای رفع اضطراب و افسردگی است، توصیه شده است؛ به عبارتی ما مامور به وظیفه هستیم نه اسیر نتیجه و آن چه خداوند برای ما به عنوان نتیجه مقرر فرماید با حکمت و عدالت او آمیخته خواهند بود.
عدم دانش سلامت روان و مهارت‌های لازم برای مقابله با شرایط خاص در زندگی روزانه و داشتن مهارت‌های مدیریت استرس و خشم و مقابله با آن در شرایط روحی نامناسب جملگی عوامل مختلف در بروز مشکلات سلامت روان و تهدید کننده آن است.
در کشورمان دستگاه‌های مختلفی در ساماندهی امور مربوط به سلامت روان نقش دارند؛ دستگاه هایی مانند وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان، بهزیستی، معاونت‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری‌ها و...
در این میان، وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت روان، وظیفه رصد سلامت روان اقشار مختلف جامعه را برعهده دارد وبرنامه ریزی و تدوین راهکارهای مقابله با آسیب های روانی و اجتماعی از جمله وظایف ذاتی این وزارتخانه است.
در طول چهل سال گذشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی برنامه‌های مختلفی توسط وزارت بهداشت در جهت ساماندهی سلامت روان جامعه انجام شده است اما آنچه واضح است، رشد قابل توجه مخاطرات سلامت روان و آمار مبتلایان به بیماری‌های روانی است.
مجید ابهری، آسیب‌شناس اجتماعی درباره مهمترین مسائل موجود در تأمین سلامت روان جامعه اظهار داشت: سلامت روان برای هر فردی از ضروریات اولیه در زندگی فردی و اجتماعی است. متأسفانه در بسیاری از جوامع از جمله جامعه ما به بهداشت روان توجه چندانی نمی‌شود. یعنی آموزش‌های اولیه در حفظ سلامت و روان چه برای زندگی فردی و چه برای زندگی اجتماعی و حرفه‌ای باید مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: این امر مهم از خانواده‌ها شروع شده در مدارس ادامه یافته و در بخش اولیه آن یعنی آموزش‌های اصلی، سبک زندگی و نگاه به زندگی گروهی باید به نوجوانان انتقال یابد و در دوره دبیرستان رعایت بهداشت روانی از جمله خودداری از تماشای فیلم‌های خشن و بازی‌های خشونت‌آفرین ضروری است و پایه‌گذار سلامت روان در افراد خواهد بود.
ابهری یادآور شد: تمرینات بعدی در زندگی اجتماعی و تحصیلات دانشگاهی باید به افراد آموخته شود؛ چرا که یکی از اصلی‌ترین آموزش‌ها در جامعه آموزش بهداشت روان است.
پرخاشگری در صدر آسیب‌های روانی جامعه
این آسیب شناس اجتماعی در پاسخ به این پرسش که «مهمترین مسائل موجود که سلامت روان جامعه را مورد تهدید قرار می‌دهد چیست؟»، ابراز داشت: پرخاشگری و عدم توجه به روابط اجتماعی باعث انزوای افراد و افسردگی شده و این فرایند موجب افسردگی، پرخاشگری و اختلال در روابط اجتماعی می‌شود.
این آسیب شناس اجتماعی در پاسخ به این پرسش که «برای تعدیل چنین شرایطی چه پیشنهاداتی دارید؟»، تصریح کرد: توجه به نشاط اجتماعی و بالا بردن آن به خصوص در زمان اقامت در خانه و اجبار به ادامه آن، ارائه بسته‌های حمایتی چه در زمینه‌های آموزشی و چه کمک‌های معیشتی به افراد نیازمند و همچنین آموزش مهارت‌های زندگی به مردم از سوی رسانه‌ها بسیار مؤثر است.
وی با بیان اینکه اکنون بالا رفتن میزان خشونت عامل اصلی نگرانی جامعه است، خاطرنشان کرد: نزاع‌های فردی، ضرب و جرح، کاهش ازدواج و افزایش طلاق مهمترین معضلات و نگرانی‌های جامعه است.
اگر نگاهی به مراکز درمانی شهرهای مختلف و به ویژه کلانشهر تهران بیندازیم و یا مدتی در خیابان و وسائل نقلیه عمومی حال ظاهری مردم را مشاهده کنیم، بسیاری از افراد را می‌بینیم که چهره‌ای درهم و مغموم دارند و جماعت زیادی را میتوان دید که در پیچ و خم مطب روان پزشکان،روان شناسان و داروخانه‌ها برای انجام درمان و تأمین داروهای مختلف اعصاب روزگار می‌گذرانند.
افسردگی از علل اصلی بار بیماری‌ها در حوزه سلامت روان
احمد حاجبی، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت گفت: آمارهای جهانی نشان می‌دهد که در حال حاضر تقریبا نزدیک به یک میلیارد نفر در دنیا از اختلالات روانی رنج می‌برند. اکنون افسردگی به عنوان یکی از علل اصلی بار بیماری‌ها در حوزه سلامت روان در جهان مطرح است و سهم عمده‌ای از بار بیماری‌ها را به خود اختصاص داده است.
آغاز اختلالات روان از سنین نوجوانی
حاجبی ادامه داد: در سطح جهان از هر هفت کودک و نوجوان سنین ۱۰ تا ۱۹ سال یک نفر دچار اختلال روانی است که معمولا نیمی از این اختلالات در سن ۱۴ سالگی آغاز می شود. باید توجه کرد که اختلالات روانی در سنین نوجوانی آغاز می شود و این بسیار اهمیت دارد. ما با معضلی مواجهیم که از سنین نوجوانی و جوانی افراد را درگیر می‌کند. حال وقتی مشکلاتی در این سنین آغاز می‌شود، بار آن برای جهان بیشتر خواهد بود.
تاکید بر لزوم انگ زدایی از مشکلات روانپزشکی
وی گفت: آمارهای ما نشان می‌دهد که افرادی که به اختلالات شدید روانپزشکی مبتلا هستند، ممکن است بین ۱۰ تا ۲۰ سال به دلیل ابتلا به این اختلال روانپزشکی عمرشان کمتر شود. اعداد و ارقام در این زمینه زیاد است که وقتی به آنها می پردازیم، بیشتر میتوان به حوزه سلامت روان و اهمیت پرداختن به آن پی برد.
بلاتکلیفی ۱۸ ساله لایحه حمایت از بیماران روان
مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در ادامه در خصوص لایحه مربوط به حمایت از بیماران مبتلا به اختلالات شدید روانپزشکی، عنوان کرد: اکنون لایحه از کمیسیون بهداشت و درمان به سطحی بالاتر در مجلس شورای اسلامی ارجاع شد و در حال طی مراحل اداری است و بعد از آن در صحن علنی مجلس جهت بحث و تبادل نظر نمایندگان مجلس مطرح خواهد شد.
کرونا و افزایش مشکلات روان
حاجبی درباره افزایش اختلالات اضطرابی در دوران پاندمی کرونا، گفت: قبلا شیوع اختلالات روانپزشکی ما بین ۲۳.۴ و ۲۳.۶ درصد بود. در اواخر سال ۱۳۹۹ هم مطالعه کشوری دیگری انجام شد که شیوع اختلالات روانپزشکی به ۲۹.۷ درصد رسید.
مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت متذکر شد: حال قدم بعدی این بود که در افرادی که به کرونا مبتلا شدند، میزان شیوع اختلالات چقدر شده است که مطالعه نشان داد که میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در این افراد ۳۹.۸ درصد است که نشان می‌دهد ابتلا به کرونا در این گروه خاص جمعیت هدف، شانس مسائل روانشناختی را بالا برده است.
وی اضافه کرد:همچنین در مطالعه مشخص شد که چهار درصد افرادی که در مطالعه شرکت کرده اند، افرادی هستند که یک عضو نزدیک خانواده خودشان را به علت کرونا از دست داده اند و در این افراد میزان اختلالات روانشناختی ۴۰.۸ درصد بود.
حاجبی افزود:این نتایج نشان داد که ما با بحرانی به نام کرونا مواجهیم که یک مشکل جهانی است. در همه جای دنیا کرونا منجر به افزایش مشکلات در حوزه سلامت روان شده است. البته فقط مربوط به کرونا نیست و در زمان سارس و مرس هم این موضوع پیش آمده بود.
مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت گفت: در کرونا عوامل بیولوژیک و بیماری کرونا، استرس‌ها و فشارهای دوران کرونا از فوت افراد و نداشتن مراسم سوگ، مشکلات اقتصادی، معیشتی و روابط بین فردی و سایر موارد، منجر به مشکلات متعدد در حوزه سلامت روان شد.
در کرونا در طولانی مدت مهمترین مساله سلامت روان است
وی اضافه کرد: ما برنامه های زیادی را طی ۱۸ ماه اخیر داشتیم. در حوزه بهداشت بهترین رویکرد برای ارائه خدمت، استفاده از نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه است. همواره تلاش کردیم که همه اقدامات را به نوعی در نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه ادغام کنیم. خدمات زیادی ادغام شده است، اما یادمان باشد که سیستم غربالگری کاملا هوشیار است. در کرونا در طولانی مدت مهمترین مساله سلامت روان است.
یک سوم ایرانی‌ها در تیررس بیماری‌های روانی
حاجبی در خصوص وضعیت سلامت روان در کشور بیان کرد:طبق آخرین آمار در کشور ۲۹.۷ درصد از افراد گروه سنی ۱۵ سال به بالا به نوعی یا به شکلی مشکل روانشناختی دارند که این مشکل باید ارزیابی شود.
اهمیت سلامت روان در دوران پساکرونا
وی گفت:کووید طولانی، بزرگترین مشکلش از نظر جامعه جهانی، حوزه سلامت روان است و همانطور که سازمان جهانی بهداشت هم اعتقاد دارد، بزرگترین مشکل آن اختلالات شایع روانپزشکی است که به طور مشخص می توان از افسردگی و اضطراب نام برد.
محسن ایمانی، روانشناس درباره سلامت روان در جامعه به خبرنگار فارس گفت:وقتی در شرایطی هستیم که کرونا مشکلاتی ایجاد کرده است، به طوری که در برخی خانواده ها عزیزی از دست رفته دارند، فرد دچار مشکلاتی شده است.
وی ادامه داد:دوره عزای این فرد به خاطر عزیز از دست رفته 2 تا 3 ماه طول می‌کشد و افرادی که از این دوره عبور می‌کنند به زندگی عادی خود باز می‌گردند. البته احساس ناامیدی،کم اشتهایی در غذا خوردن،خستگی، کمی تمرکز و حافظه بهم خوردن نظم خواب را میتوان در این افراد مشاهده کرد.
این روان شناس خاطرنشان کرد: وقتی این مسائل از سه ماه گذشته و 6 ماه طول می‌کشد ممکن است فرد دچار افسردگی شود و نیاز به درمان داشته باشد.
ایمانی تصریح کرد: وقتی رفت و آمدها و دید و بازدیدها وجود داشت افراد در اثر دردو دل کردن و ارتباطات احساس سبکی می‌کردند و در نتیجه آن نیز سیستم ایمنی بدن نیز قوی تر می‌شود و کارایی بدن زیاد خواهد شد.
وی متذکر شد:با توجه به واکسیناسیون صورت گرفته روحیه امید مردم بیشتر شده؛ ضمن اینکه باید توجه کنیم از دست دادن کسب و کار عامل اضطراب زایی است.
این روانشناس خاطرنشان کرد: البته فکر می‌کنم با توجه به افزایش واکسیناسیون و کاهش مرگ و میر کرونایی امید روبه بهبودی است و می‌توانیم کاهش اضطراب و افسردگی را در روزهای دیگر بیشتر شاهد باشیم.
دقت کنیم! آنچه در موضوع سلامت روان جامعه و افراد آن حائز اهمیت است، این موضوع است که علی رغم انجام اقدامات مختلف در جهت تأمین سلامت روان جامعه توسط دستگا‌های مختلف به ویژه وزارت بهداشت در طول سالیان اخیر، چرخ سلامت روان جامعه لنگ می‌زند و مسافران آن با اضطراب طی طریق می‌کنند وحرکت روان آن نیازمند تدبیر بهتر سکانداران سلامت روان جامعه است.
