آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه «سیاست‌های راهبردی رسانه‌ای در شرایط بحران‌های طبیعی مثل شرایط ظهور ویروس فراگیر کرونا» که در جلسه ۸۳۳ مورخ ۲۷ آبان ۱۳۹۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، را برای اجرا ابلاغ کرد.
مقدمه
به گزارش فارس، در شرایط بحران، رسانه‌ها به واسطه سرعت در اطلاعرسانی و دارا بودن نقش آگاهی‌بخشی، معنابخشی و در برخی موارد تجویز سیاست، از موقعیت ممتازی برخوردارند. بر خلاف دوره رسانه‌ای کلاسیک، با شکل‌گیری رسانه‌های نوین و شبکه‌ای، تراکم زمانی و مکانی نقش مهمی در تصویرسازی مناسب از ابعاد مختلف بحران، جلـب اعتمـاد و مـشارکت مردمی به منظور مدیریت و مهار بحران بر عهده دارند. اولین و بدیهی‌ترین قدم در این راستا اطلاعرسانی مناسب، ایجاد اعتماد و پیشگیری از تاثیرات مخرب رسانه‌های معاند از طریق مدیریت یکپارچه رسانه‌ای کشور در شرایط بحران است. ایجاد مرجعیت و نام نمای مورد اعتماد رسانه‌ای، هم در فضای رسانه ملی و هم در رسانه‌های اجتماعی نسبت به واقعیت‌های فراگیر بحران‌های طبیعی مثل سیل، زلزله و ویروس‌های فراگیر آسیب‌زا یک ضرورت انکار ناپذیر است. این سند در بردارنده ۶ ماده و تبیین‌کننده ۹ راهبرد و الزامات مربوطه تحت عنوان «سیاست‌های راهبردی رسانه‌ای در شرایط بحران‌های طبیعی مثل شرایط ظهور ویروس فراگیر کرونا» است که مسیری راهبردی و ملی برای مواجهه رسانه‌ای با بحران‌های طبیعی را فراهم می‌سازد.
ماده ۱- تعاریف:
بحران طبیعی: امری که یکباره و تصادفی از راه می‌رسد و زیان‌های انسانی، مادی، اقتصادی و زیست محیطی بسیاری به جوامع وارد می‌کند. بحران‌ها و یا فاجعه‌ها، وضعیت یا حادثه‌ای است که ظرفیت جامعه فاجعه دیده را تحلیل داده و در برخی موارد در هم می‌شکند.
عملیات رسانه‌ای: عملیات رسانه‌ای به معنای مجموعه اقدامات هماهنگ برنامه‌ریزی شده، برای ارائه پیام و تحلیل دقیق، صحیح، شفاف و سریع به جامعه و دستیابی به راهبرد‌های هدفگذاری شده با استفاده از فعالیت منسجم رسانه‌ای است.
ماده ۲- اهداف:
- آموزش مهارتی و اطلاع رسانی رسانه‌ای موثر نسبت به بحران‌های طبیعی از طریق مرجعیت بخشی و نامنمایی رسانه‌ای
- عملیات یکپارچه رسانه‌ای برای حداکثر هم افزایی در شرایط بحران
- استفاده حداکثری از ظرفیت رسانه‌های جدید برای مدیریت بحران
- عملیات اطلاعرسانی بهنگام برای جلوگیری از تشدید فاجعه در ابعاد مختلف
ماده ۳- راهبردها:
راهبرد ۱: ارائه آموزش و اطلاعات مفید و موثر پیرامون بحران با توجه به تبدیل شدن مخاطب به کاربر با روحیه استقلال‌گرایی و گونه‌بندی مخاطب از منظر نگرش نسبت به بحران
الزامات:
- پرهیز از پیام‌های سطحی، کلیشه‌ای، الزام‌گرا (در قالب دستوری جملات امر و نهی) در انتقال آموزش و اطلاعات پیرامون بحران
- تقویت قدرت انتخاب کاربر و توانمندسازی کاربران در تشخیص در سطح ساختار، فرم و محتوای پیام‌ها (از جمله شیوه بیان) در آموزش و اطلاعرسانی پیرامون بحران
- تأکید بر رقابتی‌بودن و خلاقانه‌بودن پیام‌ها و تلاش در تولید محتوا و خدمات برتر در آموزش‌های مهارتی و اطلاعرسانی نسبت به بحران طبیعی
- شناسایی و گونه‌بندی کاربران از نظر نگرش نسبت به بحران به وجود آمده و تدبیر محتوای متناسب
- بهره‌گیری از قالب‌های رسانه‌ای و محتوایی متناسب با هر تیپ اجتماعی در پلت فرم حامل اطلاعات
- ایجاد حساب برند (نام نما) رسانه‌ای برای بحران در پلت‌فرم‌های جهانی پررقابت و پرمخاطب
- تشخیص اولویت‌ها، متناسب با فضای محتوایی و مزیت پلت فرم‌ها
راهبرد ۲: افزایش مضاعف تابآوری اجتماعی و مقابله با هراسافکنی غیر واقعی ضمن پرهیز از تغییر نگرش کاربران نسبت به شرایط بحران
الزامات:
- عدم تعویق اعلام خبر‌های مربوط به بحران به بهانه عدم اطمینان از تائید (ضرورت اطلاع رسانی پیوسته)
- نداشتن هراس از تصحیح، تکمیل یا تکذیب خبر‌هایی که قبلاً منتشر شده
- تطبیق سرعت پخش اخبار و اطلاعات مربوط به بحران طبیعی با امکانات جدید رسانه‌ای
راهبرد ۳: پاسخگویی به نیاز‌های معنوی و روحی افراد آسیب دیده با بهره‌گیری از ارزش‌ها، نماد‌ها و اسطوره‌های دینی در پرتو دعا و بازنمایی پیام‌های آموزشی و اطلاعرسانی دینی متناسب با شرایط بحران
الزامات:
- بهره‌گیری از مکانیسم دلالت ضمنی در استفاده از ارزش‌ها، نماد‌ها و اسطوره‌های دینی، دعا و معنویات در پیام‌های آموزشی و اطلاعرسانی
- استفاده از ساختار‌های منطقی ساده برای ایجاد دلالت ضمنی ارزش‌ها و معنویات دینی در پیام‌های آموزشی و اطلاعرسانی
- خودداری از تشبیه انسان‌ها به اشیاء، جانوران یا گیاهان به استناد بیان آموزه‌های دینی و معنوی در تولید پیام‌های آموزشی و اطلاعرسانی
- توجه به شبکه ارتباطات انسانی مساجد، خیریه‌ها و توجه به نقش شخصیت‌های مرجع در شرایط بحران
راهبرد ۴: تقویت و بازتولید مستمر انسجام ملی، همدلی و همگرایی جامعه در شرایط بحران و ایجاد همیاری اجتماعی جهت غلبه بر بحران
الزامات:
- تقویت مصادیق میهن‌دوستی و تضعیف باور‌های ضدانسانی و ضدالهی ناسیونالیسم، لیبرالیسم و نقد تلخ منتهی به بن بست در تولید محتوا‌های مرتبط با بحران
- توجه به تقویت مصادیق میهن‌دوستی و همبستگی بین قومیت و دین/ مذهب در ایران
- توجه به دین اسلام هم به عنوان یک «دین ملی» و هم دین جهانی در تقویت انسجام ملی و همدلی جهانی در تولید محتوا‌های مرتبط با بحران
راهبرد ۵: هم‌افزایی کلیه قابلیت‌ها برای دریافت، پـالایش و عرضه تقاضا‌ها و پاسخگویی به پرسش‌های جدی جامعه در شرایط بحران
الزامات:
- تطبیق نسبت جغرافیایی استفاده و دستیابی مردم به رسانه‌های اجتماعی با آمار‌های شیوع بحران به تفکیک استان‌های کشور
- تحلیل و رصد مستمر محتوای رسانه‌های اجتماعی به عنوان شاخص افکار عمومی در ارتباط با بحران طبیعی
- توجه به تنوع پلت فرم‌ها و شبکه‌های فعال برای آموزش و اطلاعرسانی در بازبینی افکار عمومی
راهبرد ۶: شناسایی واقعیت‌های ترجیحی (و نه مفهوم ذاتی واقعیت) کاربران در شرایط مواجهه با بحران
الزامات:
- شناسایی واقعیت‌های ترجیحی مشترک و عمومی مردم نسبت به بحران طبیعی
- نزدیک سازی ذهنیت کارگزاران رسانه‌ای به ذهنیت کاربران نسبت به واقعیت بحران
- مواجهه واقعی کارگزاران رسانه‌ای (پرهیز از مواجهه صوری و نمایشی) نسبت به بازخورد‌های کاربران
راهبرد ۷: ارائه آموزش و اطلاعات بحران طبیعی از طریق رسانه‌ها منطبق با سه انتظار عینی، ادراکی و هیجانی کاربران به عنوان مهمترین عامل اعتبار
الزامات:
- ارزیابی مستمر میزان تحقق انتظارات کاربران جدید در حوزه اطلاعرسانی و آموزش بحران و اقدام نسبت به رفع موانع تحقق انتظارات راجع به موضوع بحران
محاسبه دلایل عدم تحقق انتظارات منفی در سه بخش عینی، ادراکی و هیجانی و بازخورد رسانه‌ای متناسب
راهبرد ۸: بهره گیری از عنصر حضور رسانه‌ای برای فراگیری عقلانیت دانشی و تخصصی با شرایط بحران
الزامات:
- بروزرسانی و توسعه مسیر‌های تعامل با مردم، از طریق افراد دارای تجربه و تخصص نسبت به بهبود شرایط مردم
- اختصاص بخشی از محتوای رسانه‌ای به بازتاب بازخوردها، خصوصاً از سوی آسیب دیدگان بحران
- بازنمایی مستمر روند‌های موفق اقدامات تخصصی در مواجهه با بحران
- شناسایی فهرستی از نیاز‌های هیجانی (و نه واقعی) مخاطب در موضوع بحران
- توجه به نیاز‌های بالقوه جامعه برای کم اثر کردن نیاز‌های هیجانی
راهبرد ۹: کنترل و هدایت فضا‌های عمومی رسانه‌های غیر رسمی و جلوگیری از عملیات روانی دشمن در شرایط بحران
الزامات:
- استفاده از رسانه‌های واجد حداکثر ابزار‌های فرایند کردن برای میزبانی آموزش و اطلاعرسانی بحران
- فراهم کردن بیشترین و مهمترین تعداد و تنوع ابزار‌های فرایند کردن پیام‌های آموزشی و اطلاعرسانی برای همه کاربران
- پرهیز از استفاده از روش‌ها و ابزار‌های کنترلی و چندمرحله‌ای برای فرایند کردن پیام‌های آموزشی و اطلاعرسانی بحران
- مخالفت با واقعیت‌های ادعا شده راجع به بحران طبیعی یا موضوعات مرتبط با آن به جای مخالفت با تفسیر‌های مختلف از بحران
- شناسایی محور‌های اطلاعاتی مرتبط با شرایط بحرانی در رسانه‌های معاند
- رسانه‌ای کردن پرسش‌های تکرارپذیر افکار عمومی راجع به بحران طبیعی و ارائه پاسخ مطلوب
- پاسخ به پرسش‌های مخاطره برانگیز عمومی راجع به مسؤولیت‌های افراد و نهاد‌ها در موضوع مدیریت بحران
- رصد، ارزیابی و پاسخ مناسب نسبت به محتوای تولید شده رسانه‌های دشمن نسبت به ابعاد متنوع بحران و ارائه تکنیک‌های دروغ پردازی
- بهره‌گیری از شبکه‌های مجازی غیر رسانه‌ای مانند شبکه آموزش‌های دانشگاهی و دانش‌آموزی
ماده ۴- نحوه و فرایند اجرا:
در چارچوب بند ۲ اقدامات ملی راهبرد کلان ۱۰ نقشه مهندسی فرهنگی کشور، قرارگاه رسانه‌ای کشور ذیل ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور با محوریت سازمان صدا و سیما و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت اطلاعات، سازمان تبلیغات اسلامی و مرکز فضای مجازی مسؤولیت برنامه‌ریزی و هماهنگی و هدایت و نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌ای کشور در این زمینه را بر عهده خواهند داشت.
تبصره: دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های عمومی کشور در چارچوب مفاد این مصوبه موظفند تصمیمات این قرارگاه را بدون ایجاد تعهد مازاد بر اعتبار و با استفاده از منابع مالی در اختیار رعایت نمایند.
ماده ۵- نظارت و ارزیابی:
ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور، مسؤولیت نظارت بر حُسن اجرای این مصوبه را بر عهده دارد و سازمان صدا و سیما، گزارش اجرای این مصوبه را به صورت دورهای به ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور ارائه می‌نماید.
ماده ۶- این مصوبه در یک مقدمه و ۶ ماده و یک تبصره در جلسه ۸۳۳ مورخ ۲۷ آبان ۱۳۹۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
سیاست‌های راهبردی رسانه‌ای در شرایط بحران‌های طبیعی ابلاغ شد
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبه «سیاست‌های راهبردی رسانه‌ای در شرایط بحران‌های طبیعی مثل شرایط ظهور ویروس فراگیر کرونا» را برای اجرا ابلاغ کرد.
