برای جبران این عقب ماندگی بند «الف» ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه دولت را مکلف کرد تا به منظور افزایش ارزش افزوده انرژی و تکمیل زنجیره ارزش در طول اجرای قانون برنامه اقدام‌هایی را انجام دهد، از جمله این اقدامات این بوده که تسهیلات لازم برای ایجاد ظرفیت پالایش مقدار دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی با ضریب پیچیدگی بالا توسط بخش غیردولتی را به نحوی برنامه‌ریزی و اجرا کند تا ترکیب تولید فرآورده آن‌ها اساساً به محصولات سبک‌تر و میان تقطیر اختصاص یابد و سهم نفت کوره در الگوی پالایش از ۱۰ درصد بیشتر نشود.
به گزارش ایسنا، نگاهی به آمار و ارقام توسعه پالایش کشور گویای غفلت دولت یازدهم و دوازدهم به بهانه اصل ۴۴، نبود سرمایه گذار و توجیه ناپذیر بودن ساخت پالایشگاه و در کنار آن توجه به خام فروشی آسیب جدی را به بدنه صنعت نفت کشور وارد کرده است.
از سوی دیگر باید گفت واگذاری شتابزده پالایشگاه‌ها به بخش خصوصی و عدم توجه سهامداران جدید و همچنین عدم تمرکز وزارت نفت وقت به ضرورت اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌ها منجر به این امر شد تا نه تنها افزایش ظرفیت تولید اتفاق نیفتد بلکه به دلایل متعددی از جمله عدم نوسازی تجهیزات پالایشی به کاهش ۱۱ درصدی در ظرفیت پالایش نفت خام کشور طی ۸ سال گذشته انجامید.
با نگاهی به آمار و ارقام موجود پالایشگاه‌های نفتی کشور، کاهش ظرفیت پالایشی کاملا محسوس است. آمار بیانگر این است که طی ۸ سال گذشته در مجموع یک افت ۱۱درصدی در صنعت پالایش نفت کشور رخ داده است. بدین ترتیب که از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ با سقوط ۲۱۴ هزار بشکه یک روند نزولی در میزان پالایش نفت خام در پالایشگاه‌ها کشور به ثبت رسیده است.
در این تراز کاهش تولید سهم پالایشگاه آبادان ۶۸ هزار بشکه، پالایشگاه بندرعباس ۴۸ هزار بشکه، پالایشگاه اصفهان ۴۰هزار بشکه و پالایشگاه تهران ۲۵ هزار بشکه است. همچنین این روند در پالایشگاه‌های کرمانشاه، لاوان و پالایشگاه تبریز نیز به همین روال بوده به طوری که هرکدام به ترتیب رشد منفی ۲۰۰۰ بشکه، ۱۸ هزار بشکه و ۶۰۰۰ بشکه را تجربه کرده اند. طی این ۸ سال تنها در پالایشگاه شازند میزان تولید دو درصد افزایش داشته است.
لازم به ذکر است طی ۸ سال گذشته تنها پالایشگاه با خوراک میعانات گازی با ظرفیت روزانه ۴۰۰ هزار بشکه در روز وارد مدار تولید شده است. این درحالی است که اگر افزایش راندمان و میزان تولید ۹ پالایشگاه نفتی به موازات پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس افزایش می‌یافت می‌توانست در دوره تحریم روند صادرات فرآورده‌های نفتی رشد بسیار بیشتری پیدا کند و ارزآوری حاصل از آن می‌توانست کمک شایانی به اقتصاد کشور کند.
به گفته تحلیلگران، باید گفت طی سال‌های گذشته در شرایطی که تحریم‌های یک جانبه غرب به کاهش شدید صادرات نفت خام کشور منجر شده بود انتظار می‌رفت که با تکیه بر اقداماتی، چون بهینه سازی و نوسازی واحد‌های پالایشی میزان بیشتری از ذخایر نفتی را پالایش کرد تا در نتیجه صادرات نیز رونق بیشتری بگیرد.
باتوجه به اهمیت موضوع دولت سیزدهم از زمان شروع فعالیت خود وعده‌هایی را در این باره مطرح کرده است تا به صورت جدی‌تر در تدارک توسعه طرح‌های پالایشی در کشور باشد. آنطور که جواد اوجی - وزیر نفت وعده داده از اقدام‌های مهم در برنامه کار وزارت نفت در دولت سیزدهم، اجرای طرح‌های ارتقای کمّی و کیفی پالایشگاه‌های موجود کشور با هدف افزایش تولید محصولات با ارزش بالاتر به‌ویژه تأمین خوراک پتروشیمی است.
از سوی دیگر، جلیل سالاری - مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز به تازگی اعلام کرده که توسعه صنایع پالایشی خط بطلانی بر تفکر سنتی خام فروشی است، هر چه از خام‌فروشی منابع هیدروکربوری به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها وسپس توسعه صنایع تکمیلی حرکت کنیم، میزان ایجاد ارزش افزوده واشتغالزایی و تحریم‌گریزی به طورقابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.
کارشناسان تاکید دارند که بی شک تحقق توسعه نیازمند فراهم شدن زیرساخت‌ها و انجام مباحث کارشناسی است، اگر وعده توسعه پالایشگاه‌سازی دولت جدید بر این مدار پیش برود قطعا شاهد تاثیرات مثبت آن برای کشور خواهیم بود، لذا باید منتظر ماند تا عزم دولت برای توسعه به طور کامل آشکار شود.
