به رشد و تکثیر غیر طبیعی سلول‌ها در هر قسمت از بدن "تومور" میگویند. این تکثیر غیر عادی می‌تواند در مورد سلول‌های مغز هم اتفاق بیفتد که در آن صورت با تومور مغزی مواجه می‌شویم. سرعت تکثیر سلول‌های توموری متفاوت است و اگر این سرعت بالا بوده و تومور رشد سریع داشته و به قسمت‌های دیگر مغز تهاجم کند به آن تومور مغزی بدخیم میگویند. منشاء تومور‌های بدخیم مغز می‌تواند از سلول‌های خود مغز، پرده‌های اطراف مغز یا عصب‌های که از مغز خارج می‌شوند باشد. طبیعتاً چنین تومور‌هایی به مرز‌های مشخصی در اطراف خود محدود نبوده و سلول‌ها به فواصل دورتر از آنچه حدود تومور تصور می‌شود منتشر می‌گردند و به این دلیل درمان آن‌ها دشوار خواهد بود.
انواع تومور‌های بدخیم مغزی
به گزارش صدآنلاین دکتر طبیب خوئی جراح مغز و اعصاب اضافه کردند، شایع‌ترین تومور مغزی بدخیم "گلیوبلاستوما مولتی‌فرم" نام دارد که تهاجمی‌ترین فرم این تومور‌ها بوده و درمان آن بسیار چالش برانگیز و نیازمند استفاده از چند روش درمانی است.
تبدیل تومور‌های مغزی خوش‌خیم یا نیمه بدخیم به حالت بدخیم در مغز بسیار اتفاق می‌افتد و یکی از دلایل انجام جراحی در بیماران مبتلا به این تومور‌ها این است که از تبدیل آن‌ها به حالت تهاجمی و بدخیم پیشگیری گردد مگر آنکه با توموری کاملا خوش‌خیم مواجه باشیم که می‌دانیم شانسی برای رشد و تبدیل به بدخیمی ندارد.
حتی تومور‌های مغزی مانند "مننژیوم" که از آن‌ها به عنوان تومور خوش‌خیم یاد می‌شود هم ممکن است بر خلاف ظاهرشان ماهیت تهاجمی و بدخیم داشته باشند که گاهی از تصویربرداری و گاهی بعد از جراحی و بررسی نمونه تومور، این موضوع مشخص می‌گردد. به این دلیل صرفا نام تومور مننژیوم به معنی خوش‌خیم و بی‌آزار بودن آن نیست.
علائم تومور مغزی بدخیم و تشخیص آن
به طور کلی تفاوت مشخصی بین علائم تومور‌های خوش‌خیم و بدخیم مغزی وجود ندارد. در واقع در هر دو حالت ممکن است بیمار دچار سردرد، تهوع، استفراغ، اختلال بینایی، اختلال شنوایی، عدم تعادل، ضعف در اندام ها، مشکل در تکلم، تشنج و حتی کاهش سطح هوشیاری بشود؛ اما در تومور‌های مغزی بدخیم با توجه به رشد سریعتر تومور معمولاً این علائم با سرعت بیشتری تشدید پیدا می‌کنند و روند بیماری سریعتر پیش می‌رود. به عنوان مثال در حالی که ممکن است بیماری به دلیل ابتلا به تومور مغزی خوش‌خیم سال‌ها سردرد داشته باشد این اتفاق در مورد ضایعه بدخیم محدود به چند ماه و یا حتی کمتر شده و به سرعت شدت می‌گیرد.
معمولا تشخیص تومور مغزی با انجام ام آر آی اتفاق می‌افتد و تزریق ماده حاجب در زمان تصویربرداری به دقت تشخیص و تعیین احتمالی بدخیمی تومور کمک می‌کند. با این حال گاهی بررسی‌های تکمیلی با استفاده از روش‌های نوین ام آر آی برای بدست آوردن جزئیات بیشتر لازم خواهد بود.
درمان تومور مغزی بدخیم
پس از تشخیص وجود تومور مغزی لازم است در اولین فرصت به جراح مغز و اعصاب برای تعیین برنامه درمانی و آغاز سریعتر روند درمان مراجعه نمود. گام اول و مهمترین گام در درمان تومور مغزی بدخیم جراحی است. در طی سالیان اخیر تحقیقات علمی نشان داده‌اند که هرچه میزان بیشتری از تومور برداشته شود طول عمر بیمار و شانس موفقیت درمان بیشتر خواهد بود و به این ترتیب هر چه طی این سال‌ها جلوتر می‌آییم اهمیت جراحی در روند درمان بیشتر و بیشتر می‌شود. جراحی در بسیاری از موارد میسّر بوده و معمولاً امکان خارج کردن همه توده یا قسمت اعظم آن وجود دارد. اما گاهی به دلیل نزدیکی توده به نواحی حساس مغز امکان برداشتن کامل آن فراهم نشده و به این دلیل قسمتی از توده برای حفظ عملکرد‌های مهم مغزی باقی گذاشته می‌شود. یک جراح تومور مغزی خبره به خوبی می‌داند که در چه زمانی از برداشتن تومور دست کشیده و نقطه حساس در جراحی تومور مغزی کجاست و در چه صورت به صلاح بیمار است که همه تومور برداشته شود و چه زمانی به صلاح است که قسمتی از آن باقی بماند و با برداشتن بیشترین میزان از حجم تومور کمک شایانی به بیمار نماید.
البته حتی اگر طی عمل جراحی همه توده خارج شود همانطور که در بالا ذکر شد معمولاً سلول‌های توموری از مرز توده فراتر رفته و وارد قسمت‌های سالم مغز می‌گردند به این دلیل درمان تومور مغزی محدود به جراحی نیست و انجام درمان‌های تکمیلی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی بسیار اهمیت دارند.
درمان‌های غیرجراحی تومور مغزی بدخیم
گرچه مهمترین بخش از درمان تومور مغزی بدخیم جراحی است، ولی قسمت جدا نشدنی این درمان پرتودرمانی و شیمی درمانی خواهد بود. علت استفاده از این روش‌های درمانی تکمیلی آن است که تقریباً هیچ وقت نمی‌توان سلول‌های توموری بدخیم که وارد قسمت‌های طبیعی مغز شده‌اند را برداشته و مغز را از سلول‌های بدخیم به طور کامل پاک نمود حتی با برداشتن تمام توده قابل مشاهده؛ لذا پرتودرمانی که استفاده از اشعه ایکس و تابانیدن آن به منطقه تومور و اطراف آن است اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. روش‌های نوین در پرتودرمانی طی سال‌های اخیر کمک کرده‌اند تا دقت تابش اشعه بیشتر شده و عوارض ناشی از آن کاهش یابد.
شیمی درمانی نیز قسمتی از این روند درمان است که خوشبختانه در تومور‌های بدخیم مغزی به صورت مصرف خوراکی قرص، چند روز در ماه انجام می‌گیرد. گرچه مصرف قرص‌های شیمی درمانی نیز سبب عوارضی می‌شوند، ولی عدم نیاز به بستری و تجویز راحت آن‌ها به آسایش بیماران کمک شایانی می‌نماید.
عوارض و خطرات جراحی تومور مغزی بدخیم
هر درمان جراحی در مغز می‌تواند عوارضی داشته باشد که قابل انکار نیستند، اما این عوارض در حال حاضر زیر دست بهترین جراحان مغز و اعصاب و جراحان تومور مغزی بسیار کاهش یافته و در کمتر از ۵ درصد موارد مشاهده می‌شوند. برخی از عوارض و خطرات به صورت کلی در تمام عمل‌های جراحی ممکن است اتفاق بیفتند مانند عفونت، خونریزی، تشنج و عوارض داخلی مانند آمبولی ریه، عفونت ریه، عفونت ادراری و موارد مشابه؛ اما برخی از عوارض هم مرتبط با محل تومور ممکن است رخ بدهند که طبیعتاً در صورت آسیب منطقه حساس مغزی عارضه مرتبط با همان منطقه مشاهده می‌گردد مانند اختلال بینایی، شنوایی یا حرکتی و غیره. مسئله مهم این است که هرچند این خطرات در عمل‌های جراحی وجود دارند، اما باید پذیرفت که عمل جراحی بخش عمده و مهمی از درمان تومور مغزی بدخیم بوده و یک جراحی موفق می‌تواند گام بزرگی در جهت بهبودی بیمار باشد.
طول عمر بیماران مبتلا به تومور مغزی بدخیم
پاسخ به این سوال که طول عمر بیمار مبتلا به تومور مغزی چقدر خواهد بود بسیار دشوار است و بستگی به عوامل متعددی دارد. اطلاع از این موضوع برای خود بیمار و اطرافیان اهمیت بسیار زیادی دارد، اما باید بدانید که هیچگاه نمی‌توان زمان دقیق را برای طول عمر بیماران پیش بینی نمود. مهمترین عامل در افزایش طول عمر بیماران و حتی در برخی موارد بهبودی کامل آن‌ها انجام جراحی موفق در برداشتن کامل یا حجم حداکثری آن است و پیگیری خود بیمار و شروع درمان‌های تکمیلی در اولین فرصت گام بعدی برای موفقیت درمان و افزایش طول عمر بیماران خواهد بود. میزان بدخیمی ضایعه، سن بالاتر بیمار و شدت بیشتر علائم فاکتور‌های مهم دیگر در تعیین میزان بقای بیماران هستند.
پیشگیری از ابتلا به تومور مغزی بدخیم
شاید بتوان گفت که هیچکدام از مبتلایان به این تومور‌ها امکان پیشگیری از ابتلا را نداشته‌اند. برخلاف بسیاری از بدخیمی‌های بدن انسان که مرتبط با سیگار، الکل و اشعه‌های یونیزان هستند، این عوامل خطر ارتباط کاملاً نزدیکی با ابتلا به تومور مغزی بدخیم ندارند و صرفاً پرتودرمانی با اشعه‌های یونیزان در گذشته می‌تواند سبب افزایش ریسک ابتلا به برخی تومور‌های مغزی بدخیم در آینده بشوند. ایجاد ژن معیوب در زمان تشکیل نطفه فرد، مهمترین عامل ایجاد این تومور‌ها هستند که البته فقط در موارد نادری این استعداد ژنتیکی ممکن است به ارث برسد.
اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که شاید مهمترین گام در پیشگیری از دچار شدن به عوارض ابتلا به تومور‌های مغزی بدخیم، تشخیص زودهنگام آن‌ها پس از ابتلا است؛ توجه به علائم عصبی در مراحل اولیه و مراجعه زودهنگام به جراح مغز و اعصاب می‌تواند به تشخیص زودتر و موفقیت بیشتر درمان بیانجامد.
