مکانیزم جدید طراحی سؤالات و برگزاری "امتحانات نهایی" در آموزش و پرورش

برگزاری کنکور دو نوبت در سال همراه با تأثیر قطعی معدل در پذیرش دانشگاه‌ها و حذف دروس عمومی از کنکور و انتقال آن به امتحانات نهایی از جمله مهمترین تغییرات کنکور است.

برای کنکور سال 1403، سهم نمره کل سابقه تحصیلی پایه دوازدهم در گروه‌های آزمایشی اصلی شامل ریاضی، تجربی و انسانی  به‌میزان 50 درصد با تأثیر قطعی و سهم کنکور نیز 50 درصد است.

در نشستی با حضور محسن زارعی؛ رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش به بررسی برگزاری امتحانات نهایی و شیوه طراحی سؤالات پرداختیم.

زارعی در بخشی از سخنان خود با تأکید بر تلاش برای ارتقای امنیت برگزاری امتحانات نهایی گفت: هیچ دانش‌آموزی نمی‌تواند در مدرسه خود امتحان نهایی بدهد و مدارس غیردولتی به هیچ عنوان حوزه به عنوان حوزه برگزاری امتحانات انتخاب نمی‌شوند حتی نیروی انسانی دخیل در برگزاری امتحانات نهایی از مدارس غیردولتی نیستند. در برخی مواقع درخواست‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه مدارس غیردولتی امکانات خوبی دارند اما به دلیل ایجاد شائبه اجازه ندادیم که حوزه امتحان شوند.

برای استاندارد شدن برگزاری امتحانات نهایی و ارائه اطمینان خاطر به دانش‌آموزان درباره سلامت روند برگزاری امتحانات چه اقداماتی انجام شده است؟

برای تأثیر نمرات امتحانات نهایی در پذیرش دانشگاه‌ها باید امتحانات استاندارد طراحی و اجرا می‌کردیم، نخستین گام این بود که برای طراحی سوالات امتحانات نهایی به بانک سوال نیاز داریم، این روند کمک می‌کند تا برداشت‌های معلمان سراسر کشور درباره طراحی سوالات از کتاب‌های درسی دریافت شود.

کاهش استقبال معلمان از طراحی سؤال!

هنوز به بانک سؤالات امتحانات نهایی نرسیده‌ایم و اکنون به خزانه نزدیک شدیم البته سامانه‌ای طراحی کردیم تا تمام معلمان پایه دوازدهم بتوانند برای امتحانات نهایی سوال طراحی کنند، استقبال معلمان خوب بود اما سال گذشته مقداری ضعیف شد به این دلیل که حق الزحمه طراحی سوالات به خوبی تعریف و پرداخت نشد.

هر معلمی که سوالش پذیرفته می‌شود، حق الزحمه دریافت می‌کند، گروه‌های آموزشی و دبیرخانه های راهبری کشوری سوالات را ارزیابی می‌کنند و اگر استاندارد لازم را داشت به خزانه سوالات ارسال می‌شود.

دانش‌آموزان هم به طراحی سوال ورود می‌کنند

در تلاش هستیم تا دانش‌آموزان هم به طراحی سوالات امتحانات نهایی وارد شوند و پس از آن مبتنی بر هدف برنامه درسی، موضوع، فصل کتاب درسی و سطح دشواری، سوالات فیلتر و از طریق سامانه به نمایش گذاشته می‌شوند البته فعلاًً طراحان سوالات امتحانات نهایی الزامی به استفاده از خزانه ندارند چون نیاز است کاملاً غنی شود.

هوش مصنوعی سوال طراحی خواهد کرد

اگر خزانه به بانک سوالات تبدیل شود، دیگر نیاز به طراح اصلی نیست و هوش مصنوعی به عنوان طراح سوال استفاده خواهد شد؛ فرآیند تشکیل بانک سوالات امتحانات نهایی طولانی و زمان‌بر است اما زیر ساخت آن را فراهم کردیم.

 هر سال در ایام برگزاری امتحانات نهایی مسائلی همچون انتشار سؤالات یا لو رفتن آنها مطرح می‌شود؛ چه میزان از این ادعاها صحت دارد؟

اقدامات لازم را انجام دادیم تا ارسال سؤالات امتحانات نهایی در یک محیط ایمن انجام شود و امکان لو رفتن وجود نداشته باشد، ارسال الکترونیکی سوالات امتحانات نهایی از سال 97 آغاز شد و فایل سوالات 10 دقیقه قبل از برگزاری امتحان به حوزه‌های آزمون ارسال می‌شود.

قرنطینه طراحان سوال 48 تا 72 ساعت

امسال برای نخستین بار، طراحی سوالات امتحانات نهایی خرداد ماه در قرنطینه کامل انجام شد و قرنطینه طراحان سوال برای هر ماده درسی از 48 ساعت تا 72 ساعت است که در مرکزی در تهران اسکان می‌یابند.

قرنطینه کامل، کاری طاقت فرسا است و برخی همکاران ما 35 روز در قرنطینه بودند. تیم طراحان سوالات امتحانات نهایی نباید همدیگر را ببینند؛ تیم طراحان سوال 5 نفره هستند که سه نمونه سوال طراحی می‌کنند.

برای مکان قرنطینه تقاضا کردیم تا ساختمانی از مجموعه‌های وابسته به وزارت آموزش و پرورش را به ما تحویل دهند چون با اضافه شدن پایه‌های دهم و یازدهم به سال‌های امتحانات نهایی، فضای موجود کفایت نمی‌کند.

افراد 24 ساعت قبل از حضور در تهران متوجه می‌شوند طراح سوال هستند

خرداد امسال از سراسر کشور طراح سوال دعوت کردیم و 24 ساعت قبل به آنها اطلاع می‌دادیم که آماده شوند همچنین به طراحان توصیه می‌کنیم که اعلام نکنند جزو طراحان سوالات امتحانات نهایی هستند.

برای کنکور سال 1403 باید در پایه دهم و یازدهم هم امتحانات نهایی برگزار کنیم به همین دلیل به منظور ایجاد آمادگی، خرداد امسال برای پایه دهم یادزهم امتحانات هماهنگ برگزار کردیم که طراحی سوالات ملی بود اما تصحیح توسط معلمان مدرسه انجام می‌شد.

 شناسایی طراحان سؤالات امتحانات نهایی چگونه انجام می‌شود؟

در  مرکز ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و معاونت آموزش متوسطه نامه می‌زنیم و آنها به کل کشور اعلام می‌کنند تا گروه‌های آموزشی و دبیرخانه‌های کشوری افراد توانمند را به ما معرفی کنند.

برای آینده این برنامه را داریم تا طراحان سوالات امتحانات نهایی رتبه‌بندی شوند و سامانه افراد توانمند را معرفی کند بنابراین افرادی که اکنون نسبت به طراحی سوالات اقدام می‌کنند ممکن است در آینده جزو طراحان کشوری سوالات امتحانات نهایی باشند.

 آیا اعتبار لازم برای توسعه امتحانات نهایی و برگزاری آن در پایه‌های دهم و یازدهم فراهم شده است؟

برای اجرای کار منتظر تأمین اعتبار نبودیم، وقتی تصحیح الکترونیک را آغاز کردیم، اعتبار لازم برای خرید سرور تأمین نشده بود، سازمان آموزش و پرورش استثنایی اعلام کرد که سرور خود را در اختیار ما قرار می‌دهد و بعداً سرور را خریداری و جایگزین کردیم.

درخواست ردیف بودجه امتحانات نهایی برای سال 1403

برای سال آینده درخواست اعتبار را به کمیسیون دولت برده تا پس از آن به هیئت وزیران برود و در بودجه سال 1403 ردیف بودجه مستقل برای برگزاری امتحانات نهایی اختصاص یابد.

برای امسال دو سناریو را طراحی کرده بودیم؛ سناریوی نخست برگزاری تمام الکترونیک امتحانات نهایی بود که به 13 هزار میلیارد تومان  اعتبار نیاز داشت.

سناریوی دوم، برگزاری به شیوه نیمه الکترونیک بود یعنی ارسال و تصحیح سوالات الکترونیک باشد، برای این کار به دو هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داشتیم که 490 میلیارد تومان آن تأمین و بخشی از آن اختصاص یافت اما ما به میزان دو هزار میلیارد تومان هزینه کردیم  و بخش‌های مختلف آموزش و پرورش همراهی کردند به عنوان مثال سازمان نوسازی مدارس نسبت به تهیه دستگاه چاپ و تکثیر برای حوزه‌های امتحانات نهایی اقدام کرد.

به تمام استان‌ها اعلام کردیم از محل درآمد اختصاصی خود برای حوزه‌های امتحان دستگاه اسکنر خریداری کنند که این اتفاق افتاد.

ممنوعیت برگزاری امتحانات نهایی در مدارس غیردولتی

همچنین هیچ دانش‌آموزی نمی‌تواند در مدرسه خود امتحان بدهد و مدارس غیردولتی اصلاً حوزه امتحانات نهایی نیستند و عوامل امتحان هم از مدارس غیردولتی نیستند. در برخی مواقع درخواست‌هایی وجود داشت درباره اینکه مدارس غیردولتی امکانات خوبی دارند اما به دلیل ایجاد شائبه اجازه ندادیم که حوزه امتحان شوند.

کدام مصححان در لیست سیاه قرار می‌گیرند؟

رفتار مصححان رصد می‌شود و اگر مغایرت نمرات اعلام شده از سوی آنها زیاد باشد در لیست سیاه قرار می‌گیرند و دیگر اجازه تصحیح ندارند و برای سامانه تعریف شده است که دسترسی این مصحح را مسدود کنند.

 چرا دروس عمومی را محدود به امتحانات نهایی و دروس اختصاصی را محدود به کنکور نمی‌کنید؟

اگر امتحانات نهایی فقط از دروس عمومی باشد باز هم دانش‌آموزان دروس عمومی را مطالعه کرده و برای دروس اختصاصی به سراغ تست زنی می‌روند ما نمی‌خواهیم این اتفاق بیفتد، برخی پیشنهادات همچون برگزاری امتحانات نهایی فقط از دروس عمومی شاید از نظر اجرا به نفع آموزش و پرورش باشد اما در نهایت به ضرر ما است بنابراین اصرار داریم دروس عمومی و تخصصی در امتحانات نهایی باشد.

برای مناطقی که این شائبه وجود داشت، ممکن است برخی افراد در امتحانات مداخلاتی داشته باشند الزام کردیم حفاظت آزمون حتماً غیربومی باشد. در شبکه شاد نیز کانالی داریم که دانش‌آموزان و والدین می‌توانند، تخلفات را گزارش دهند که بلافاصله پیگیری می‌کنیم.

سابقه تحصیلی داوطلبان چگونه تهیه می‌شود؟

از سال 84 باید سابقه تحصیلی تولید می‌کردیم و فارغ التحصیلان قبل از سال 84 باید برای ایجاد سابقه اقدام کنند همچنین نیاز است داوطلبان، کد 11 رقمی سابقه تحصیلی را از آموزش و پرورش دریافت کنند و هنگام ثبت‌نام در سایت سازمان سنجش آن را ثبت کنند.

اعمال معدل شهریور ماه برای پذیرش رشته‌های بدون کنکور

کار تولید سوابق تحصیلی را خیلی دقیق انجام دادیم و سازمان سنجش هم انتظار چنین کار بزرگی را نداشت؛ در بحث تراز نمرات هم نحوه محاسبه تزار ما و سازمان سنجش یکسان بود البته می‌توانستیم کار تراز را نپذیریم اما با این هدف که داوطلبی در پیدا کردن سابقه و تراز نمرات از قلم نیفتد و خطایی صورت نگیرد، کار را پذیرفتیم.

همچنین برای پذیرش در رشته‌های دانشگاهی که صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی است، توافق شد برای دانش‌آموزانی که شهریور ماه امتحان نهایی می‌دهند، معدل شهریور مدنظر قرار بگیرد.