به گزارش صراط به نقل از فارس، روزگاری نه چندان دور والدین دانش آموزان تبریزی صبح به صبحِ روز‌های اواخر پاییز تا پایان زمستان دنبال گرفتن خبری از تعطیل یا باز بودن مدرسه‌ها بودند، البته نه مثل این روزها که اطلاعیه‌هایی در خصوص تعطیلی مدارس فلان شهر به علت آلودگی هوا و رسیدن میزان آلاینده‌های جوی به حد ناسالم و هشدار برای همه گروه‌ها منتشر می‌شود، بلکه به خاطر سرمای استخوان سوز و بارش‌های برف سنگین در گوشه و کنار آذربایجان.
کوبیدن گوله برف به سر و کله هم کلاسی‌ها وسط کوچه و خیابان‌ها و موقع برگشت خوردن از جلوی مدرسه‌های پسرانه تعطیل شده بخاطر برف سنگین و ساختن آدم برفی دماغ هویجی و چشم دکمه‌ای و آویزان کردن شال دختران مدرسه‌ای از سر و کول هیکل و هیبت کج و معوج این مجسمه‌های چند ساعتی سفید خاطرات مشترک زنان و مردان دهه شصتی و هفتادی این روزها در تبریز و بسیاری از شهر‌های آذربایجان است.
این روز‌های زمستانی که هر چند آسمانش سیاه و ابری می‌شود، اما دیگر خبری از سفیدی برف زمستان و طراوت باران پائیزش نیست و جای آن را آسمان تیره و تار و هوای آلوده‌ای گرفته که ابرهایش حتی با رسیدن چله زمستان هم حال باریدن ندارند تا تبریز و ارومیه و مردمانش بیشتر از همیشه دلتنگ برف و باران باشند.
شاید روز‌هایی که در قاب تلویزیون صحنه تعجب و شگفتی کودک و بزرگسال فلان دیار را از بارش برف می‌دیدیم و خبرش را می‌شنیدیم، برایمان خنده دار بود، اما این روزها دیدن ابر‌های پرپشت و سیاهی که در آسمان تبریز و ارومیه ظاهر می‌شوند، اما بی هیچ اعتنایی، بی سر و صدا و بدون برف و بارانی راه خود را می‌کشند و می‌روند، برایمان تعجب آورتر و صد البته نگران کننده‌تر شده چرا که این روزها دیگر کودکان ما بر خلاف نسل‌های پیشین خود کمتر با پدیده‌های مانند بارش برف و راهبندان خیابان‌های سفیدپوش در زمستان آشنا هستند.
این تغییر شرایط جوی و محروم ماندن مناطق سرد کوهستانی شمال غرب کشور با وجود بارندگی‌های زمستانی معمول در برخی کشور‌های هم مرز باعث شده تا ابهامات و سئوالاتی در افکار عمومی شکل بگیرد مبنی بر اینکه چگونه می‌شود همان سامانه جوی که باعث کولاک و برف و باران در ترکیه و آذربایجان می‌شود، تنها سوز نیم بندش به ارومیه و تبریز می‌رسد و در واقع چند سالی است که ماهیت زمستان‌های سرد و مرطوب این مناطق با خشکی و خشکسالی‌های مستمر جایگزین شده است.
هر چند، اما و اگر‌های بسیاری از جمله دستکاری‌های آب و هوایی و پدیده‌های همچون ایجاد هاله حرارتی بر روی دریاچه ارومیه در این خصوص مطرح می‌شود و یکی از بحث‌های داغ فضای مجازی این روزها هم هست، اما محمد امیدفر رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار فارس کاهش بارندگی‌های اخیر بویژه در تبریز را معلول عواملی متعدد دانسته و می‌گوید: تغییر اقلیم نه تنها در منطقه ما بلکه در سطح جهانی یکی از مهمترین عوامل بروز چنین شرایطی است.
وی ادامه می‌دهد: خود این تغییر اقلیم در نتیجه تغییر الگوهای زندگی بشری اعم از افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، گسترش کارخانجات و افزایش خودرو‌ها و افزایش مصرف آب در کنار تغییرات مخرب زیست محیطی، چون تخریب باغات و جنگل‌ها رخ داده است.
این کارشناس حوزه هواشناسی تصریح می‌کند: مجموع این عوامل منجر به ایجاد جزایر حرارتی و تغییر دائمی اقلیم می‌شوند و برای نمونه روزگاری نه چندان دور مناطق مختلف تبریز دارای باغات شهری بود که شاهد تخریب آن‌ها به منظور ساخت واحد‌های مسکونی و تولیدی هستیم و این یعنی کاهش منابع طبیعی موثر بر سامانه‌های جوی از یک سو و از سوی دیگر افزایش سطح مصارف آبی که بدون انکار باعث کاهش بارندگی‌ها می‌شوند.
وی نواسانات اقلیمی را از دیگر عوامل موثر در تغییر میزان بارندگی‌ها عنوان کرده و می‌افزاید: هر از چند سالی شاهد بروز ترسالی و خشکسالی هستیم که این همان نواسانات اقلیمی است که چند سالی است به اصطلاح شاهد انباشت خشکسالی در کشور و استان هستیم و البته در ترسالی‌ها نیز میزان بارش‌ها نیز همانند سال‌های قبل نیست.
امیدفر جهت گیری ارتفاعات و مناطق کوهستانی شمال غرب همچون ارتفاعات داغلار در مرز بین کردستان و آذربایجان غربی را باعث تداخل سیستم‌های بارشی و کاهش بارندگی‌ها در سمت ایران به نسبت کشور‌هایی مانند ترکیه و آذربایجان دانسته و می‌گوید: البته وضعیت دریاچه ارومیه نیز در مقیاسی کوچک تاثیرگذار است، اما نمی‌تواند در تضعیف سامانه‌های بارشی منطقه‌ای اثرگذار باشد.
دریاچه ارومیه
رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی خاطر نشان می‌شود: موضوعات اخیر مطرح شده در فضای مجازی در این زمینه تحت عنوان هاله حرارتی بر فراز دریاچه ارومیه نیز از سوی سازمان هواشناسی به طور کامل رد شده و دستکاری‌های جوی برای اثرگذاری بر میزان بارش‌ها در منطقه از سوی برخی کشور‌ها نیز موضوع دیگری است که در خصوص وضعیت جوی استان و منطقه مطرح می‌شود و تا کنون هیچ مدرک و مستنداتی در این خصوص به دست نیامده و اساساً ساخت دستگاهی بشرساز که امکان تداخل در سامانه‌های بارشی را داشته باشد، تا کنون عملی نشده است.
وی احیای دریاچه ارومیه را نیز منوط به همت و عزم ملی از سوی مسئولان و همراهی عمومی مردم منطقه پیرامونی دریاچه ممکن و شدنی دانسته و می‌گوید: در صورت مدیریت درست و انتقال آب موجود در صد‌ها سد واقع در حوزه آبریز ارومیه و نیز کنترل و ساماندهی هزاران چاه مجاز و غیرمجاز تنها در دو استان آذربایجان شرقی و غربی در کنار اصلاح الگو و فرهنگ مصرف آب می‌توان گره از بحران دریاچه ارومیه باز کرد.
بارورسازی ابرها تنها ۱۰ درصد بر بارش‌ها اثرگذار است
امیدفر اضافه می‌کند: با وجود طرح راهکارهایی، چون بارورسازی ابرها و یا انتقال آب از سایر حوزه‌ها به دریاچه ارومیه باید توجه داشت که بر اساس بررسی‌ها علمی بارورسازی ابرها با وجود هزینه‌های بالای مادی و نیز تبعات بر سلامتی انسان ها، تنها ۱۰ درصد و آن هم در منطقه‌ای محدود بر بارش‌ها اثرگذار است و انتقال آب از دریای خزر نیز نه تنها نیاز به منابع و اعتبارات عظیم مالی و تجهیزات خاص دارد، بلکه از لحاظ موضوعات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی نیز چالش برانگیز است.
رئیس گروه پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی تصریح می‌کند: در سال‌های اخیر شاهد انباشت خشکسالی‌ها هستیم و شاید با وقوع ترسالی و بارش‌های قابل قبول شرایط کنونی تا حدی تعدیل شود، اما باید توجه داشت با وجود اینکه تمام مدل‌های هواشناسی جهانی بارندگی‌های پاییز امسال را بالای نرمال پیش بینی می‌کردند، اما این امر اتفاق نیافتاده با این حال امیدواریم با ورود به دوره نواسانات اقلیمی ترسالی شاهد تغییر این وضعیت باشیم.
معمای کاهش بی‌سابقه بارش‌ها،آیا ابرها را می دزدند؟
هر چند این روزها چرایی و دلایل فراری بودن سامانه های جوی از منطقه شمال غرب کشور به ویژه بر فراز تبریز و ارومیه از مباحث داغ فضای مجازی و حقیقی است اما کارشناسان تغییر الگوهای زندگی و در نتیجه دگرگونی های اقلیمی را متهم اصلی کاهش بارندگی ها معرفی می کنند.
