"صراط" - تاريخ ايران يكي از منابع غني براي خلق انواع و اقسام آثار هنري و روايت هاي نمايشي و تصويري است كه البته از اين ذخيره فرهنگي در سينما و همچنين سريال هاي تلويزيوني كمتر بهره برداري شده است.
به گزارش سرویس اجتماعی صراط مجموعه «پشت كوهاي بلند» از معدود آثاري است كه از اين قابليت استفاده كرده. كاري كه شايد نتوان آن را يك أثر برجسته و جريان ساز در عرصه سريال سازي دانست ، اما از برخي جوانب حائز اهميت است.
در ميان خيل غالب سريال هاي شهري زده و شبه مدرن و آپارتماني و روشنفكرنما كه يا كمدي هايي كليشه اي را به خورد مخاطب مي دهند و يا رمانتيك هاي تلخ و زهرآگين و تفرقه آميز را ، «پشت كوهاي بلند» همچون يك هواي تازه در فضاي رسانه اي تلويزيون مي ماند.
قالب روايي آن از نمونه هاي كمياب ، هم در سينما و هم در تلويزيون است ؛ گونه اي كه مي توان آن را كمدي تاريخي نام نهاد و حاصل تلفيق لحن طنزآميز و فانتزيك با داستاني تاريخي است.
تفاوت اصلي «پشت كوهاي بلند» به كارگرداني امر الله احمدجو با ديگر آثاري كه ملقب به تاريخي بودن هستند ، در اين است كه معمولا فيلم ها و سريال ها و به طور كلي روايات تاريخي بازنمودهايي از زمان ها و مقاطع و حوادث و آدم ها و جريان هاي واقعي هستند كه در گذشته هاي دور يا نزديك رخ داده اند.
با اين حال ، داستان اين سريال كاملا تخيلي است و در واقع نمي توان چنين ماجرايي را در كتاب هاي تاريخ پيدا كرد. اما آنچه در آن ديده مي شود شبيه به خيلي از واقعيت هايي است كه در دوره هاي مختلف تاريخي براي بسياري از پادشاهان و اطرافيان آن ها رخ داده است.
بر اساس نشانه هاي موجود در كار مي توان زمان آن را به حدود 400 تا 500 سال قبل تخمين زد. يعني زماني كه رفته رفته تمدن ما از اوج به سوي نشيب ميل پيدا مي كند و به خاطر بي كفايتي شاهان و همچنين نفوذ بيگانگان استعمارگر رفته رفته رو به قهقرا مي رود.
«پشت كوهاي بلند» درواقع يك سفر به سرزمين تاريخ و فرهنگ و آداب و رسوم ايرانيان است. رنگين كماني است از يك پهنه فرهنگي و اقليمي وسيع به نام ايران با همه اقوام و جغرافياها و اجزايش.
معمولا در روايت هاي تاريخي ، تلخي ها و سياهي ها غالب هستند. اما در اين سريال زشتي ها و زيبايي هاي تاريخ ايران همراه و همنوا درآمده اند. به بياني ديگر يك مينياتور متحرك از روزگاران كهن و رسوم موجود در ايران زمين ترسيم شده است.
دوراني كه شاه و تلخك و وزير و حاكم بر سر كار بودند. ماجرايي هم كه در اغلب دوره ها و سلسله هاي حكومتي تسلسل داشت ، نقطه شروع ماجراها تعيين شده است ؛ تلاش يكي از دست نشانده هاي شاه براي به زير كشيدن رئيس خود و برفرازي خودش!
برخلاف غالب سريال هاي تاريخي كه به حاكمان يا بزرگان و صلحا محدود مي مانند ، اين بار زندگي روزمره مردم در روزگاران گذشته نيز دستمايه درام قرار گرفته است. به طوري كه جزئيات بيشتري از شيوه زندگي ايراني در صدها سال قبل ديده مي شود. كار از روابط رسمي و اداري و مناسبتي فراتر رفته و به بازي ها و شوخي ها و رفت و آمدها و نشست و برخاست ها و بگو مگوها و گاه دست به يقه شدن ها و تفريحات و ساير آداب زندگي هم كشيده شده است.
سياق كار بيش از تعريف روايت هاي خطي و پركشمكش ، تعريف قصه هايي در قالب حكايت هايي تصويري است. يعني در كنار موضوع اصلي كه همان حضور سامشاه در بيابان و پي گرفتن زندگي شباني و ماجراهاي پيرامون آن است ، در هر قسمت يا هر دو قسمتي نيز يك موضوع خاص به نمايش در مي آيد.
يكي از ويژگي هاي خاص سريال «پشت كوهاي بلند» زبان ادبي زيباي آن است. شخصيت هاي درون داستان سريال به زباني قديمي و محلي صحبت مي كنند و اين باعث شده كه حال و هواي متفاوتي در اين كار به ثمر بنشيند. البته زبان برخي از شخصيت ها خيلي هم واقعي نيست. مثل زبان محمود پاك نيت در نقش سامشاه كه آميخته اي از شيرازي و اصفهاني و لري و ... است.
منبع اصلي شكل گيري اتفاقات و داستان ها در اين سريال ، ضرب المثل ها و حكايت هاي قديمي است. روايت هايي كه با وجود زيبايي و شيريني اما تقريبا از زندگي امروز ما خارج شده اند و كمتر به كار مي روند. فيلم ها و سريال هايي مانند «پشت كوهاي بلند» يك خوبي دارند و آن هم اين است كه باعث حفظ و معرفي دوباره ارزش ها و ميراث فرهنگي سرزمين مان مي شوند. نكته مهم اين است كه حفظ گذشته ضامن ساخت آينده است. يكي از ضعف هاي رسانه هاي تصويري ما انفصال ميان آن ها با خاطره ها و حتي روياها و تخيلات بومي و اقليمي ماست. اين گسست سبب تخريب هويت ملي و ناتواني جامعه در تجسيم افق و چشم انداز آينده مي شود. حداقل كاركرد آثاري چون «پشت كوهاي بلند» يادآوري اين ميراث فرهنگي است.
استفاده از بازيگران توانمندي كه البته طي سال هاي اخير در سينما و تلويزيون مهجور مانده اند هم از نكته هاي جالب اين سريال است. بازي گرفتن از كودكان در اين گونه آثار كار دشواري است كه كارگردان به خوبي از پس آن برآمده است. در كل همه نقش آفرينان از خردسالان گرفته تا كهن سالان خيلي طبيعي و ساده بازي كرده اند.
با اين همه ، ضعف ارتباط سهل و ممتنع متن أثر با مخاطب ، يكي از ضعف هاي آن به شمار مي رود. تماشاگر سريال هرچند در فضاسازي و قاب ها و تصاوير زيبا و چشم نواز و خاطر انگيز سريال جذب و غرق مي شود ، اما از آنچه در اين تصاوير مي گذرد باز مي ماند. داستان سريال چندان سر راست و قابل فهم نيست. به همين دليل هم درك مضامين اخلاقي و پندآموز مستتر در اين حكايت ها نيز براي مخاطب عام سيما دشوار و گاه غيرممكن است. بينندگان تلويزيون ، به ويژه در ساعات پاياني روز كه زمان استراحت و آسودگي است ، علاقه چنداني به تماشاي داستاني هاي پيچيده و سخت ندارند. روايت هاي سريال هاي تلويزيوني ضمن مستحكم و پاكيزگي و اصولي بودن ، بايد ساده و روان باشند و بتوانند به سادگي ذهن مخاطب را با خود درگير كنند. مهمي كه در سريال «پشت كوهاي بلند»چندان رعايت نشده است.
جاي خالي حماسه ها و ايستادگي هاي ملي نيز در اين أثر خالي است. مقاومت هايي كه ايران را در برابر همه تجاوزات حفظ كرد و مايه افتخار ما تا ابد شدند كه البته بسياري از ما آگاهي و شناخت چنداني از بسياري از اين وقايع نداريم. اين وظيفه رسانه ها و آثار فرهنگي است كه مردم را با جنبش ها و نهضت هاي مقاومت مردمي در طول تاريخ آشنا كنند. اما در اين سريال بيشتر بر حماقت ها متمركز شده است. اين درحالي است كه در كنار بلاهت ها و حماقت هاي شاهان و حاكمان ، جوانمردي عياران و پهلوانان و امثال دليران تنگستان و بسياري ديگر از عاشقان بي نام و نشان كه خود را فداي سرزمين و ارزش هاي ديني و ملي در برابر هجوم و دست اندازي اجانب كردند خالي است. آنچه لازمه هر كار تاريخي است ، تزريق غرور ملي و روحيه حماسي به جامعه امروز ايران است. براي اينكه تلخي ها و ادبارهاي گذشته تكرار نشوند و پيروزي هاي آينده جلاي بيشتري يابند.
آرش فهيم
به گزارش سرویس اجتماعی صراط مجموعه «پشت كوهاي بلند» از معدود آثاري است كه از اين قابليت استفاده كرده. كاري كه شايد نتوان آن را يك أثر برجسته و جريان ساز در عرصه سريال سازي دانست ، اما از برخي جوانب حائز اهميت است.
در ميان خيل غالب سريال هاي شهري زده و شبه مدرن و آپارتماني و روشنفكرنما كه يا كمدي هايي كليشه اي را به خورد مخاطب مي دهند و يا رمانتيك هاي تلخ و زهرآگين و تفرقه آميز را ، «پشت كوهاي بلند» همچون يك هواي تازه در فضاي رسانه اي تلويزيون مي ماند.
قالب روايي آن از نمونه هاي كمياب ، هم در سينما و هم در تلويزيون است ؛ گونه اي كه مي توان آن را كمدي تاريخي نام نهاد و حاصل تلفيق لحن طنزآميز و فانتزيك با داستاني تاريخي است.
تفاوت اصلي «پشت كوهاي بلند» به كارگرداني امر الله احمدجو با ديگر آثاري كه ملقب به تاريخي بودن هستند ، در اين است كه معمولا فيلم ها و سريال ها و به طور كلي روايات تاريخي بازنمودهايي از زمان ها و مقاطع و حوادث و آدم ها و جريان هاي واقعي هستند كه در گذشته هاي دور يا نزديك رخ داده اند.
با اين حال ، داستان اين سريال كاملا تخيلي است و در واقع نمي توان چنين ماجرايي را در كتاب هاي تاريخ پيدا كرد. اما آنچه در آن ديده مي شود شبيه به خيلي از واقعيت هايي است كه در دوره هاي مختلف تاريخي براي بسياري از پادشاهان و اطرافيان آن ها رخ داده است.
بر اساس نشانه هاي موجود در كار مي توان زمان آن را به حدود 400 تا 500 سال قبل تخمين زد. يعني زماني كه رفته رفته تمدن ما از اوج به سوي نشيب ميل پيدا مي كند و به خاطر بي كفايتي شاهان و همچنين نفوذ بيگانگان استعمارگر رفته رفته رو به قهقرا مي رود.
«پشت كوهاي بلند» درواقع يك سفر به سرزمين تاريخ و فرهنگ و آداب و رسوم ايرانيان است. رنگين كماني است از يك پهنه فرهنگي و اقليمي وسيع به نام ايران با همه اقوام و جغرافياها و اجزايش.
معمولا در روايت هاي تاريخي ، تلخي ها و سياهي ها غالب هستند. اما در اين سريال زشتي ها و زيبايي هاي تاريخ ايران همراه و همنوا درآمده اند. به بياني ديگر يك مينياتور متحرك از روزگاران كهن و رسوم موجود در ايران زمين ترسيم شده است.
دوراني كه شاه و تلخك و وزير و حاكم بر سر كار بودند. ماجرايي هم كه در اغلب دوره ها و سلسله هاي حكومتي تسلسل داشت ، نقطه شروع ماجراها تعيين شده است ؛ تلاش يكي از دست نشانده هاي شاه براي به زير كشيدن رئيس خود و برفرازي خودش!
برخلاف غالب سريال هاي تاريخي كه به حاكمان يا بزرگان و صلحا محدود مي مانند ، اين بار زندگي روزمره مردم در روزگاران گذشته نيز دستمايه درام قرار گرفته است. به طوري كه جزئيات بيشتري از شيوه زندگي ايراني در صدها سال قبل ديده مي شود. كار از روابط رسمي و اداري و مناسبتي فراتر رفته و به بازي ها و شوخي ها و رفت و آمدها و نشست و برخاست ها و بگو مگوها و گاه دست به يقه شدن ها و تفريحات و ساير آداب زندگي هم كشيده شده است.
سياق كار بيش از تعريف روايت هاي خطي و پركشمكش ، تعريف قصه هايي در قالب حكايت هايي تصويري است. يعني در كنار موضوع اصلي كه همان حضور سامشاه در بيابان و پي گرفتن زندگي شباني و ماجراهاي پيرامون آن است ، در هر قسمت يا هر دو قسمتي نيز يك موضوع خاص به نمايش در مي آيد.
يكي از ويژگي هاي خاص سريال «پشت كوهاي بلند» زبان ادبي زيباي آن است. شخصيت هاي درون داستان سريال به زباني قديمي و محلي صحبت مي كنند و اين باعث شده كه حال و هواي متفاوتي در اين كار به ثمر بنشيند. البته زبان برخي از شخصيت ها خيلي هم واقعي نيست. مثل زبان محمود پاك نيت در نقش سامشاه كه آميخته اي از شيرازي و اصفهاني و لري و ... است.
منبع اصلي شكل گيري اتفاقات و داستان ها در اين سريال ، ضرب المثل ها و حكايت هاي قديمي است. روايت هايي كه با وجود زيبايي و شيريني اما تقريبا از زندگي امروز ما خارج شده اند و كمتر به كار مي روند. فيلم ها و سريال هايي مانند «پشت كوهاي بلند» يك خوبي دارند و آن هم اين است كه باعث حفظ و معرفي دوباره ارزش ها و ميراث فرهنگي سرزمين مان مي شوند. نكته مهم اين است كه حفظ گذشته ضامن ساخت آينده است. يكي از ضعف هاي رسانه هاي تصويري ما انفصال ميان آن ها با خاطره ها و حتي روياها و تخيلات بومي و اقليمي ماست. اين گسست سبب تخريب هويت ملي و ناتواني جامعه در تجسيم افق و چشم انداز آينده مي شود. حداقل كاركرد آثاري چون «پشت كوهاي بلند» يادآوري اين ميراث فرهنگي است.
استفاده از بازيگران توانمندي كه البته طي سال هاي اخير در سينما و تلويزيون مهجور مانده اند هم از نكته هاي جالب اين سريال است. بازي گرفتن از كودكان در اين گونه آثار كار دشواري است كه كارگردان به خوبي از پس آن برآمده است. در كل همه نقش آفرينان از خردسالان گرفته تا كهن سالان خيلي طبيعي و ساده بازي كرده اند.
با اين همه ، ضعف ارتباط سهل و ممتنع متن أثر با مخاطب ، يكي از ضعف هاي آن به شمار مي رود. تماشاگر سريال هرچند در فضاسازي و قاب ها و تصاوير زيبا و چشم نواز و خاطر انگيز سريال جذب و غرق مي شود ، اما از آنچه در اين تصاوير مي گذرد باز مي ماند. داستان سريال چندان سر راست و قابل فهم نيست. به همين دليل هم درك مضامين اخلاقي و پندآموز مستتر در اين حكايت ها نيز براي مخاطب عام سيما دشوار و گاه غيرممكن است. بينندگان تلويزيون ، به ويژه در ساعات پاياني روز كه زمان استراحت و آسودگي است ، علاقه چنداني به تماشاي داستاني هاي پيچيده و سخت ندارند. روايت هاي سريال هاي تلويزيوني ضمن مستحكم و پاكيزگي و اصولي بودن ، بايد ساده و روان باشند و بتوانند به سادگي ذهن مخاطب را با خود درگير كنند. مهمي كه در سريال «پشت كوهاي بلند»چندان رعايت نشده است.
جاي خالي حماسه ها و ايستادگي هاي ملي نيز در اين أثر خالي است. مقاومت هايي كه ايران را در برابر همه تجاوزات حفظ كرد و مايه افتخار ما تا ابد شدند كه البته بسياري از ما آگاهي و شناخت چنداني از بسياري از اين وقايع نداريم. اين وظيفه رسانه ها و آثار فرهنگي است كه مردم را با جنبش ها و نهضت هاي مقاومت مردمي در طول تاريخ آشنا كنند. اما در اين سريال بيشتر بر حماقت ها متمركز شده است. اين درحالي است كه در كنار بلاهت ها و حماقت هاي شاهان و حاكمان ، جوانمردي عياران و پهلوانان و امثال دليران تنگستان و بسياري ديگر از عاشقان بي نام و نشان كه خود را فداي سرزمين و ارزش هاي ديني و ملي در برابر هجوم و دست اندازي اجانب كردند خالي است. آنچه لازمه هر كار تاريخي است ، تزريق غرور ملي و روحيه حماسي به جامعه امروز ايران است. براي اينكه تلخي ها و ادبارهاي گذشته تكرار نشوند و پيروزي هاي آينده جلاي بيشتري يابند.
آرش فهيم
