پیش دیابت بیماری شایعی است که با افزایش خفیف قند خون مشخص می‌شود و در صورت درمان نشدن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد. در افراد مبتلا به این بیماری ممکن است سلامت اندام‌های حیاتی بدن به‌ویژه قلب، عروق خونی و کلیه‌ها تحت تاثیر قند خون بالا قرار بگیرد. با این حال، با درمان به‌موقع می‌توان سرعت پیشرفت بیماری را کندتر کرد یا جلوی تبدیل آن را به دیابت نوع ۲ گرفت. تا انتهای این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید تا درباره‌ی پیش دیابت اطلاعات بیشتری کسب کنید.
پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت، پره‌دیابت یا دیابت مرزی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است، اما آن‌قدر افزایش نیافته است که معیارهای تشخیص دیابت را داشته باشد.
کسانی که دیابت نوع ۲ دارند تقریبا همیشه ابتدا به پیش دیابت مبتلا می‌شوند. مرحله‌ی پیش دیابت علامت خاصی ایجاد نمی‌کند، اما به منظور پیشگیری از مشکلات جدی‌تر مثل دیابت نوع ۲، مشکلات قلبی، بیماری کلیوی و نابینایی باید حتما تحت درمان قرار بگیرد.
اگر می‌خواهید در مورد دیابت و انواع آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، توصیه می‌کنیم مقاله‌ی «دیابت چیست» و «درمان سریع دیابت» را بخوانید.
علائم پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت معمولا هیچ علامتی ندارد. با این حال، یکی از علائم احتمالی آن تیره شدن پوست در قسمت‌های خاصی از بدن به‌خصوص گردن، زیر بغل و کشاله‌ی ران است. اگر پره‌دیابت پیشرفت کند و به دیابت نوع ۲ تبدیل شود، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- افزایش گرسنگی
- خستگی
- تاری دید
- بی‌حسی و گزگز در پاها یا دست‌ها
- تاخیر در التیام زخم‌ها
- کاهش وزن ناخواسته
بعضی از علائم اولیه‌ی دیابت که فقط در بین زنان دیده می‌شوند عبارتند از:
- عفونت‌های قارچی و عفونت مجاری ادراری
- پریودهای طولانی و سنگین
- کاهش علاقه به رابطه‌ی جنسی
- خشکی واژن که می‌تواند رابطه‌ی جنسی را آزاردهنده کند
- مشکلات مرتبط با باروری
دلایل پیش دیابت چیست؟
دلایل ابتلا به این بیماری به‌طور دقیق مشخص نشده است. اما به نظر می‌رسد که سابقه‌ی خانوادگی و ژنتیک نقش مهمی در بروز آن ایفا می‌کند. همچنین مشخص شده است که افراد مبتلا به پیش دیابت نمی‌توانند قند (گلوکز) را به‌درستی پردازش کنند.
بیشتر گلوکزی که در بدن شما وجود دارد از غذایی که می‌خورید به دست می‌آید. گلوکز بعد از هضم غذا وارد جریان خون می‌شود و به کمک هورمون انسولین به داخل سلول‌ها راه پیدا می‌کند. این اتفاق باعث می‌شود سطح قند خون کاهش یابد.
انسولین توسط غده ای به نام پانکراس (لوزالمعده) که در پشت معده قرار دارد، تولید می‌شود. پانکراس هنگام غذا خوردن انسولین را به داخل جریان خون می‌فرستد تا از افزایش بیش از حد قند خون جلوگیری کند. در مقابل، هنگامی که قند خون شروع به کم شدن می‌کند، پانکراس ترشح انسولین را کاهش می‌دهد.
هنگامی که شما به پره‌دیابت مبتلا می‌شوید، این روند به‌خوبی انجام نمی‌شود. درنتیجه، قند به جای اینکه وارد سلول‌ها شود و انرژی مورد نیاز آن‌ها را تامین کند، در جریان خون انباشته می‌شود. این اتفاق می‌افتد به ۲ دلیل رخ دهد:
- پانکراس انسولین کافی تولید نمی‌کند.
- سلول‌های بدن نسبت به انسولین مقاوم شده‌اند و اجازه نمی‌دهند قند زیادی وارد آن‌ها شود. به این وضعیت مقاومت به انسولین می‌گویند.
عوامل خطر ابتلا به پیش دیابت
همان عواملی که احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهند، در بروز پیش دیابت هم نقش دارند. این عوامل عبارتند از:
- وزن بدن: اضافه وزن یک عامل خطر مهم برای افزایش قند خون است. هر چقدر بافت چربی بیشتری به‌خصوص در ناحیه‌ی شکم داشته باشید، سلول‌های شما در برابر انسولین مقاوم‌تر هستند.
- اندازه‌ی دور کمر: بزرگ بودن اندازه‌ی دور کمر می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مقاومت به انسولین باشد. مردان با دور کمر بیشتر از ۴۰ اینچ (۱۰۱/۶ سانتی‌متر) و زنان با دور کمر بزرگتر از ۴۵ اینچ (۸۸/۹ سانتی‌متر) در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستند.
- رژیم غذایی: مصرف زیاد گوشت قرمز، گوشت‌های فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر با افزایش خطر ابتلا به پره‌دیابت مرتبط است.
- کم‌تحرکی: هر چقدر تحرک کمتری داشته باشید، خطر ابتلا به پره‌دیابت در شما بیشتر است.
- سن: دیابت می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما خطر ابتلا به آن بعد از ۳۵ سالگی افزایش می‌یابد.
- سابقه‌ی خانوادگی: اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر مبتلا به دیابت نوع ۲ داشته باشید، در معرض خطر ابتلا به پره‌دیابت قرار دارید.
- دیابت بارداری: اگر سابقه‌ی ابتلا به دیابت بارداری را داشته باشید، شما و فرزندتان بیشتر از دیگران در معرض خطر پره‌دیابت هستید.
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): زنان مبتلا به این عارضه که با قاعدگی نامنظم، رشد موهای زائد و چاقی مشخص می‌شود ممکن است دچار پره‌دیابت شوند.
- خواب: افراد مبتلا به آپنه‌ی انسدادی خواب در معرض خطر ابتلا به مقاومت به انسولین هستند. آپنه‌ی خواب اغلب در کسانی دیده می‌شود که اضافه وزن دارند.
- سیگار: سیگار کشیدن ممکن است به مقاومت به انسولین منجر شود و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در افراد مبتلا به پره‌دیابت افزایش دهد.
عوارض پیش دیابت
اگر میزان قند خون در پیش دیابت کنترل نشود، این عارضه به دیابت نوع ۲ تبدیل می‌شود و مشکلات زیر را ایجاد می‌کند:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- بیماری قلبی
- سکته‌ی مغزی
- بیماری کلیوی
- آسیب عصبی
- بیماری کبد چرب
- آسیب‌دیدگی چشم (از جمله از دست دادن بینایی)
- قطع عضو
راه‌های تشخیص پیش دیابت
انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند بزرگسالان بالای ۳۵ سال از نظر ابتلا به پره‌دیابت غربالگری شوند. البته در صورت ابتلا به اضافه وزن یا سایر عوامل خطر دیابت، این کار باید قبل از ۳۵ سالگی انجام شود.
چند آزمایش خون مختلف برای تشخیص پیش دیابت وجود دارد که عبارتند از:
۱. آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (A1C)
این آزمایش میانگین سطح قند خون را در ۲ تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد و به‌صورت زیر تفسیر می‌شود:
- کمتر از ۵/۷ درصد: طبیعی
- ۵/۷ درصد تا ۶/۴ درصد: پیش دیابت
- ۶/۵ درصد و بالاتر در ۲ آزمایش جداگانه: دیابت
بعضی از شرایط از جمله بارداری ممکن است روی نتیجه‌ی تست A1C تاثیر بگذارند.
۲. آزمایش قند خون ناشتا (FBS)
این آزمایش بعد از حداقل هشت ساعت ناشتا بودن انجام شده و اغلب به‌صورت میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) بیان می‌شود. تفسیر نتیجه‌ی تست FBS به‌صورت زیر است:
- کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: طبیعی
- ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: پیش دیابت
- ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر در ۲ آزمایش جداگانه: دیابت
۳. تست تحمل گلوکز خوراکی
تست تحمل گلوکز خوراکی کمتر از بقیه‌ی تست‌ها استفاده می‌شود. برای انجام این آزمایش باید یک شب ناشتا باشید و ابتدا تست FBS بدهید. سپس یک محلول شیرین می‌نوشید تا سطح قند خون‌تان بعد از ۲ ساعت دوباره اندازه‌گیری شود. نتیجه‌ی تست ۲ ساعته به‌صورت زیر تفسیر می‌شود:
- کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: طبیعی
- ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: پیش دیابت
- ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر: دیابت
اگر پیش دیابت دارید، لازم است سطح قند خون‌تان را حداقل یک بار در سال چک کنید.
روش‌های درمان پیش دیابت
پیروی از رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن، ترک سیگار و بهبود کمیت و کیفیت خواب درمان اصلی پره‌دیابت است. اگر خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در شما بالا باشد، پزشک ممکن است از متفورمین (گلوکوفاژ) به‌عنوان داروی پیش دیابت استفاده کند. همچنین احتمالا خرید دستگاه تست قند خون و خرید سوزن تست قند خون را به شما پیشنهاد می‌دهد تا به‌طور منظم سطح گلوکز خون‌تان را در خانه اندازه بگیرید.
۱. ورزش
هنگامی که ورزش می‌کنید، بدن شما از قند موجود در خون برای تامین انرژی استفاده می‌کند. با گذشت زمان، فعالیت بدنی منظم می‌تواند حساسیت شما را به انسولین افزایش و سطح قند خون‌تان را کاهش دهد. افزایش حساسیت به انسولین باعث می‌شود عضلات راحت‌تر به قند دسترسی پیدا کنند.
شما باید حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهید. برای رسیدن به این هدف کافی است پنج روز در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه ورزش کنید. برای کنترل قند خون به ورزش شدید نیاز ندارید. حتی پیاده‌روی سریع، ایروبیک در آب و دوچرخه‌سواری هم می‌تواند مفید باشد. علاوه بر این، بهتر است چند روز در هفته تمرین مقاومتی یا قدرتی را در برنامه‌ی خود بگنجانید. این نوع ورزش با وزن بدن، دمبل یا کش‌های مقاومتی انجام می‌شود.
اگر تازه‌کار هستید و به ورزش کردن عادت ندارید، با پزشک خود در مورد شدت و مدت زمان ورزش مشورت کنید.
۲. کاهش وزن
همه‌ی افراد مبتلا به پیش دیابت به کاهش وزن نیاز ندارند. با این حال، اگر اضافه وزن دارید، باید بدانید که کاهش ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن می‌تواند شانس ابتلا به دیابت را به‌طرز چشمگیری کاهش دهد.
به گفته‌ی محققان، تجمع چربی در بدن به‌خصوص در اطراف شکم با تولید هورمون‌هایی همراه است که روی اشتها تاثیر می‌گذارند و باعث التهاب می‌شوند. درنتیجه، سلول‌هایی که به شما در استفاده از انسولین کمک می‌کنند ممکن است در این فرآیند آسیب ببینند. به همین دلیل، به نظر می‌رسد که کاهش چربی شکم به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند.
۳. بهبود خواب
تحقیقات نشان می‌دهد که کم‌خوابی کنترل اشتها را دشوار می‌کند و روی قند خون تاثیر منفی دارد. به همین دلیل است که اگر شب‌ها کمتر از پنج تا ۶ ساعت بخوابید، در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ قرار می‌گیرید. البته اگر کیفیت خواب شما هم بد باشد، احتمال ابتلا به این بیماری‌ها بیشتر می‌شود.
در صورتی که از مشکلات خواب رنج می‌برید، بهداشت خواب را رعایت کنید و از مصرف کافئین در ساعات پایانی روز بپرهیزید. اگر این راهکارها موثر نبودند، به پزشک مراجعه کنید.
۴. ترک سیگار
کسانی که سیگار می‌کشند بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض خطر ابتلا به پیش دیابت هستند. چون نیکوتین استفاده از انسولین را برای بدن دشوارتر می‌کند. همچنین به سلول‌ها به‌گونه‌ای آسیب می‌زند که منجر به دیابت می‌شود. اگر به‌تنهایی قادر به ترک سیگار نیستید، از پزشک کمک بگیرید.
رژیم غذایی مناسب افراد پیش دیابتی
هیچ رژیم غذایی مشخصی برای پره‌دیابت وجود ندارد، اما رعایت نکات زیر به کنترل قند خون و کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ کمک می‌کند:
- غلات کامل و محصولات سبوس‌دار را به جای کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده مانند نان سفید انتخاب کنید.
- به جای نوشابه و آبمیوه از آب، چای و قهوه‌ی شیرین‌نشده استفاده کنید.
- به جای چربی‌های مضر مثل مارگارین و کره به‌سراغ چربی‌های خوب مانند روغن‌های گیاهی، آجیل و دانه‌ها بروید. همچنین از مصرف غذاهای پرچرب یا سرخ‌شده بپرهیزید.
اگر ایجاد تغییرات بزرگ در رژیم غذایی سخت به نظر می‌رسد، با تغییرات کوچک شروع کنید. به‌عنوان مثال:
- حجم وعده‌های غذایی خود را کاهش دهید.
- یک نوع سبزی به شام خود اضافه کنید.
- به جای سرخ کردن غذاها، آن‌ها را بخارپز کنید یا داخل فر بگذارید.
- هر هفته یک وعده‌ی غذایی بدون گوشت بخورید.
رژیم‌های غذایی سالمی که می‌توانند شانس ابتلا به دیابت را کاهش دهند عبارتند از:
- رژیم غذایی مدیترانه‌ای
- رژیم غذایی گیاه‌خواری
- رژیم غذایی کم‌چرب
- رژیم غذایی دش (DASH)
بهترین مکمل‌های غذایی برای پیشگیری از دیابت
تاکنون مکمل‌های زیادی مثل مکمل منیزیم و جینسینگ برای پیشگیری از دیابت نوع ۲ یا درمان آن معرفی شده‌اند. اما شواهد قطعی در مورد موثر بودن آن‌ها وجود ندارد. اگر به‌دنبال بهترین مکمل برای افراد دیابتی هستید، با پزشک درباره‌ی مزایا و معایب مصرف آن‌ها صحبت کنید. چون بعضی از این محصولات برای شما مضر هستند یا با داروهای مصرفی‌تان تداخل دارند.
چه مدت طول می‌کشد تا پیش دیابت به دیابت تبدیل شود؟
دیابت نوع ۲ معمولا به‌طور ناگهانی ظاهر نمی‌شود. چون بیشتر افراد قبل از ابتلا به آن باید یک راه‌ی طولانی، آهسته و نامرئی به‌نام پیش دیابت را طی کنند. در این مرحله هنوز امکان پیشگیری از دیابت وجود دارد. اما متاسفانه فقط تعداد کمی از مردم زنگ هشدار را می‌شنوند. یکی از دلایلی که افراد نمی‌دانند در حال پیش‌روی به سمت دیابت هستند این است که هرگز قند خون خود را آزمایش نکرده‌اند.
مدت زمانی که طول می‌کشد به دیابت نوع ۲ مبتلا شوید به عوامل ژنتیکی، سن، سبک زندگی و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که در کوتاه‌مدت (سه تا پنج سال) حدود ۲۵ درصد کسانی که سطح قند خون‌شان کمی بالاتر از حد طبیعی است به دیابت مبتلا می‌شوند. این درصد در درازمدت به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
راه‌های پیشگیری از پیش دیابت
پیروی از سبک زندگی سالم و رعایت نکات زیر از افزایش قند خون پیشگیری می‌کند:
- خوردن غذاهای سالم مثل غلات کامل، میوه، سبزی و حبوبات
- افزایش فعالیت بدنی
- کاهش وزن (در صورتی که اضافه وزن داشته باشید)
- ترک سیگار
کلام پایانی
اگر به پیش دیابت مبتلا باشید، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و سایر مشکلات سلامتی از جمله بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی قرار دارید. بنابراین مهم است که در اسرع وقت سبک زندگی خود را تغییر دهید و در صورت لزوم تحت نظر پزشک از دارو استفاده کنید. پیروی از رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، حفظ وزن در محدوده‌ی نرمال و ترک سیگار نقش چشمگیری در کنترل قند خون و پیشگیری از دیابت دارد.
