به گزارش صراط به نقل از تسنیم؛ تا همین چند سال پیش، نگاه‌ها به افراد سیگاری و کسانی که از محصولات دخانی استفاده می‌کردند، آن قدر بد بود که یکی از معیارهای شناخت شخصیت‌های مثبت و منفی افراد، اهل دود و دم بودن یا نبودن آنها بود اما این روزها، به دلایل مختلف از جمله تبلیغات هدفمند و ظهور برندهای لوکس مواد مخدر و سیگارها و بسیاری دیگر از مسائل فرهنگی و اجتماعی، این نگرش تغییر یافته و مصرف سیگار و متاسفانه حتی دخانیات گاهی به عنوان یک انتخاب شخصی و نمادی از استقلال و آزادی فردی در نظر گرفته می‌شود!
تبلیغات استفاده از مواد مخدر از فضای مجازی گرفته تا سریال‌های خارجی و حتی ایرانی نمایش خانگی، سیگار را به عنوان ابزاری برای ابراز شخصیت و سبک زندگی به جوانان معرفی می‌کنند و به تدریج به عادی‌سازی مصرف سیگار کمک می‌کنند.
از سوی دیگر، افراد معمولاً در جمع‌های دوستانه یا در هنگام برقراری ارتباطات جدید، سیگار را به عنوان ابزاری برای ایجاد ارتباط و تبادل نظر انتخاب می‌کنند. این تعاملات اجتماعی، به تدریج به ایجاد تصویری مثبت از سیگار و سایر محصولات و ابزارهای دخانی در ذهن افراد منجر می‌شود.
رشد محصولات دخانی جدید مانند "سیگارهای الکترونیکی، ویپ‌ها و پادها" نیز نقش مهمی در تغییر نگرش به سیگار داشته است. این محصولات به دلیل ادعای کاهش مضرات سلامتی و تنوع طعم‌ها، به عنوان گزینه‌های جذاب‌تری نسبت به سیگارهای سنتی شناخته می‌شوند!
این موضوع باعث شده که بسیاری از جوانان به سمت این محصولات متمایل شوند و ویپ و پادها را به عنوان یک گزینه با خطرات و مضرات پایین‌تر در نظر بگیرند!
تنها یک گشت و گذار ساده در مناطق مختلف پایتخت کافیست تا به تعداد زیادی از فروشگاه‌های دخانیات بربخوریم، فروشگاه‌هایی که انواع محصولات دخانی را در رنگ‌ها و اشکال بسیار جذاب، بدون هیچ محدودیتی ارائه می‌کنند و متأسفانه در سال‌های اخیر و پس از افزایش تمایل به مصرف دخانیات به ویژه در گروه سنی جوانان، تعداد آنها نیز بسیار بیش از گذشته افزایش داشته است.
همه چیز مهیا برای اهل دود شدن!
تا چند سال پیش شاید برای خریدن یک قلیان یا تجهیزات آن، نیاز بود تا افراد به محل خاصی مراجعه کنند اما این روزها کمتر منطقه و محله‌ای را می‌توان پیدا کرد که در آن، فروشگاه‌های عرضه مواد دخانی به وفور وجود نداشته باشد!
به جای فروشگاه دخانیات بگویید اسموک‌شاپ!
فروشگاه‌های عرضه‌کننده محصولات دخانی که این روزها در سایه عدم توجه مسئولان مربوطه گسترش قابل ملاحظه‌ای نیز پیدا کرده‌اند با گذاشتن نام "اسموک شاپ" روی کسب و کارشان، آن را موجه‌تر و به اصطلاح باکلاس‌تر جلوه داده‌اند و همین امر نیز باعث شده از قبح استفاده از مواد دخانی عرضه شده در این فروشگاه‌ها کاسته شود.
این در حالیست که این به اصطلاح اسموک شاپ‌ها، تقریباً تمام محصولات مورد نیاز برای معتاد شدن به انواع دخانیات را برای عرضه کردن دارند، از توتون‌ها و تنباکوهای معطر گرفته تا تجهیزات و قطعات قلیان، انواع پیپ‌ها و ویپ‌ها یا سیگارهای الکترونیکی جذاب و اغواکننده!
اما مسئله تنها به تنوع محصولات عرضه شده ختم نمی‌شود، بسته‌بندی و تنوع این محصولات به حدی برای مردم به ویژه نوجوانان جذابیت دارد که کمتر کسی می‌تواند بدون نگاه کردن به ویترین این مغازه‌ها از کنارشان رد شود.
برای بررسی محصولات موجود در اسموک‌شاپ‌ها، به سراغ یکی از این فروشگاه‌ها در مرکز شهر تهران رفتیم؛ فروشگاهی با مساحت تقریباً 20 مترمربعی و لوکس! یک طرف آن انواع قلیان‌ها در ابعاد و رنگ‌های مختلف چیده شده و طرف دیگر، ویترین بزرگ شیشه‌ای برای فروش انواع فندک؛ سمت دیگر مغازه نیز به سیگارهای الکترونیکی خوش آب و رنگ با تنوع بالا ... و فروشندگان، آماده ارائه هرگونه مشاوره درباره قابلیت جدید محصولات خود!
جوانان؛ غرق در تنوع محصولات دخانی جذاب
مقابل بخشی که انواع و اقسام ویپ‌ها چیده شده، چند پسر جوان با سن میانگین 25 تا 30 سال ایستاده‌اند و فروشنده دارد درباره مزایای سیگار الکترونیک برای آنها توضیح می‌دهد! و مدعی است که سیگارهای الکترونیکی برای کمک به ترک عادت به سیگار طراحی شده‌اند و ضرر بسیار کمتری نسبت به سیگار و قلیان دارند و با تنوع طعم‌ها و طراحی‌های جذاب، تجربه‌ای لذت‌بخش را برای مشتریان به ارمغان می‌آورند!
دروغی که درباره مزایای سیگار الکترونیک صرفاً با هدف جذب مشتری به این جوان‌ها گفته شده، به طرزی عجیب و باور نکردنی توسط آنها پذیرفته می‌شود و دو نفرشان سیگار الکترونیکی را می‌خرند.
البته این تنها محصولی نیست که این جوان‌ها باید خریداری کنند، برای استعمال و تولید بخار در ویپ‌ها، از نوعی مایع به نام "جویس" استفاده می‌شود و تنوع عطر و طعم جویس‌های موجود در این فروشگاه نیز فراتر از حد تصور است.
وانیل کارامل، دارچین گلابی، هندوانه، هندوانه یخ، سیب، انبه، میکس بری و هزاران طعم دیگر، از جمله جویس‌هایی است که دراین فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند!
نکته جالب‌تر این است که تقریباً همه جویس‌ها، خارجی و وارداتی هستند و از مبدأ کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، چین، بریتانیا، مالزی و فرانسه احتمالاً بخشی عمده‌ای از آنها به صورت قاچاقی وارد کشور شده‌اند.
رونق بازار فروش لوازم جانبی دخانیات
گشت و گذارهای بیشتر در سایر فروشگاه‌های مواد دخانی نشان می‌دهد که در سایه گسترش استفاده از سیگارهای الکترونیکی، بازار فروش لوازم جانبی و برخی اکسسوری‌ها نیز رونق چشمگیری پیدا کرده است.
در یکی دیگر از فروشگاه‌ها، بندهای گردنی برای آویزان کردن ویپ‌ها از گردن و کیف‌های سیگار الکترونیکی به فروش می‌رسد. بخش دیگری از این فروشگاه نیز به فروش انواع فندک برای سیگاری‌ها تعلق دارد.
متنوع‌ترین بخش در این قسمت، بخش فروش فندک‌های زیپو است که در جنس‌ها و رنگ‌های مختلف و با طرح‌های مختلف آماده ارائه به انواع سلایق هستند! صدای زنگ درب و بدنه مستطیل شکل این نوع فندک، آن را به وسیله‌ای لوکس و خاص برای سیگاری‌ها تبدیل کرده است، بسته به جنس فلزی بدنه، قیمت این نوع فندک‌ها نیز بسیار بالاست و از حدود یک میلیون تومان شروع می‌شود و تا بالای 8 میلیون تومان نیز می‌رسد!
انواع دیگری از لوازم جانبی که برای استفاده سیگاری‌ها طراحی شده شامل چوب سیگار، جعبه سیگار، زیرسیگاری و ... است که در قیمت‌ها و طرح‌های بسیار گوناگونی، سعی در جذاب‌تر کردن استفاده از سیگار و مواد دخانی برای مشتریان دارند.
شگرد جدید برای جذب مشتری: ارائه کاغذ سیگار ارگانیک!
یکی دیگر از دستگاه‌هایی که در بسیاری از این فروشگاه‌ها عرضه می‌شود دستگاهی تحت عنوان "رولر" یا سیگارپیچ است که در دو نوع نیمه خودکار و اتومات طراحی شده و انواع اتومات آن قیمتی بالاتر از یک میلیون تومان دارد.
در این دستگاه با استفاده از کاغذهای مخصوص و توتون، می‌توان سیگار درست کرد. ادعای فروشندگان این است که سیگارهای دست‌ساز می‌توانند خطرات کمتری به همراه داشته باشند و در راستای جذب مشتری، حتی به ادعاهای خنده‌داری نیز متوسل می‌شوند.
یکی از شگردهای این فروشندگان برای جذب مشتری، فروش کاغذهای سیگار تحت عنوان "کاغذ ارگانیک" است. فروشنده یکی از این مغازه‌ها طی اظهاراتی عجیب و مضحک می‌گوید: «این کاغذ جزو کاغذهای ارگانیکه و در تولیدش هیچ ماده شیمیایی خطرناکی به کار نرفته! از طرف دیگه، تولید این کاغذ سیگار به درختان هم آسیب نمی‌زنه، چون ماده اصلی سازنده این کاغذ در واقع نوعی کنفه!»
ادعای عدم آسیب به محیط زیست و ارگانیک بودن این نوع کاغذها در حالی از سوی توزیع‌کنندگان این نوع محصولات مطرح می‌شود که آنها هیچ سخنی درباره آسیب‌های جسمی این نوع سیگارها به مصرف‌کنندگان به میان نمی‌آورند!
در عین حال، این ادعا در حالی مطرح می‌شود که وزارت بهداشت پیش از این نیز اعلام کرده که سیگارهای دست‌ساز، می‌توانند به اندازه سیگارهای کارخانه‌ای و حتی بیشتر از آن مضر باشند. متخصصان میگویند به دلیل آنکه در سیگارهای دست‌ساز از فیلتر استفاده نشده، میزان استنشاق مواد شیمیایی در مصرف‌کنندگان آنها ممکن است بسیار بالاتر از سیگارهای کارخانه‌ای باشد.
جعبه‌های سیگار نیز در جنس‌های مختلف فلزی، چوبی و برنجی بسیار زیبا و جذاب تولید شده‌اند و حکاکی‌ها و طراحی‌های مختلف روی آنها، این محصولات را نیز به یکی از پرفروش‌ترین محصولات اسموک‌شاپ‌ها تبدیل کرده است.
بازار داغ فروش و عرضه کاملا آزادانه محصولات دخانی و لوازم جانبی آنها از سویی و عدم ورود جدی نهادهای متولی به ساماندهی توزیع و عرضه این محصولات از سویی دیگر باعث شده تا شاهد رشد قارچ گونه فروشگاه‌های مواد دخانی در شهرها و سرعت جذب غیرقابل باور جوانان به سمت مصرف مواد دخانی باشیم!
مرگ سالانه 50 هزار ایرانی بر اثر مصرف دخانیات
معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره آمار مرگ و میر ناشی از مصرف سیگار در کشور گفته است: سالانه حدود 50 هزار نفر در ایران به دلیل مصرف سیگار جان خود را از دست می‌دهند و در مقابل 50 هزار میلیارد تومان خسارت به کشور وارد می‌شود که این معضل مهم، آثار زیان باری برای فرد، خانواده و جامعه به بار آورده است.
آمار ایرانی‌های سیگاری
برآوردها نشان می‌دهد که 20 درصد جامعه مصرف دخانیات دارند و به طور کلی حدود 8 تا 9 میلیون نفر سیگاری در کشور داریم.
افزایش تولید سیگار به بهانه حمایت از صنعت!
مسعود خاتمی، نماینده مجلس با بیان اینکه از سال 1385 تاکنون حدود 50 هزار پروانه تولید سیگار در کشور صادر شده است، بیان کرد: در عرض 8 سال تعداد کارخانجات تولید دخانیات در کشور ما دو برابر شده است و وزارت صمت در کشور ما اعتقادی بر اجرای قوانین مرتبط با کنترل دخانیات نداشته است و دولت‌ها با بهانه تولید، از این صنعت حمایت کرده‌اند.
وی می‌‌افزاید: در کل دنیا سیاست وضع مالیات بر دخانیات، برعهده وزارت بهداشت کشور است اما به جای آن، ستاد مبارزه با قاچاق کالا، علیه وضع مالیات بر دخانیات، صحبت می‌کند!
کسب و کارها مهم‌تر از سلامتی مردم!
به نظر می‌رسد بازار خرید و فروش دخانیات نیز مانند بسیاری از صنایع دیگر، تابعی از میزان عرضه و تقاضاست. در پی افزایش صدور پروانه‌های تولید سیگار در کشور و بالا رفتن میزان تولید دخانیات، طبیعتاً میزان عرضه دخانیات نیز افزایش خواهد داشت. افزایش فروشگاه‌های عرضه کننده محصولات دخانی را نیز می‌توان محصول همین افزایش عرضه دانست.
به عبارت دیگر، افزایش تولید سیگار در کشور به بهانه حمایت از صنعت و تولید داخل، یک چرخه معیوب را ایجاد کرده که در آن، افزایش تولید منجر به افزایش عرضه و درنتیجه افزایش مصرف به دلیل تلاش فروشندگان برای عرضه محصولات دخانی شده است به طوری که معاون بهداشت وزارت بهداشت اذعان کرده است که طی سالیان اخیر، مصرف دخانیات در مردان 3 درصد و در زنان 11 درصد افزایش یافته است.
دسترسی آسان به سیگار و مواد دخانی
یک مطالعه که در سال 1389 در کرمانشاه انجام شده نشان می‌دهد که بیش‌ترین عامل تحریک‌کننده استعمال دخانیات، دسترسی آسان به سیگار است. فروشگاه‌های عرضه کننده محصولات دخانی، با ایجاد جذابیت و تنوع و تسهیل دسترسی مردم به سیگار و مواد دخانی، باعث گسترش استفاده از دخانیات شده‌اند در حالی که نه تنها جلوی فعالیت آنها گرفته نمی‌شود بلکه روز به روز تعداد آنها در شهرها در حال افزایش است.
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت با بیان اینکه تعداد مراکزی که در حال عرضه دخانیات هستند بسیار فراتر از نیاز جامعه است، در این باره می‌گوید: «به نظر می‌رسد که تسهیل کسب و کارها، در اولویت بالاتری از نظارت بر کسب و کارها قرار دارد.»
توهم کمک به اقتصاد کشور با تسهیل تولید دخانیات
تسهیل کسب و کارهای مربوط به تولید و عرضه دخانیات در حالی با تصور کمک به چرخه اقتصادی و اشتغال زایی انجام می‌شود که در سوی دیگر این ماجرا، کشور و مردم از بابت زیان‌های ناشی از گسترش مصرف دخانیات، متحمل هزینه‌های بسیار سنگین می‌شوند. شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره این هزینه‌‌ها می‌گوید: «سالانه 45هزار میلیارد تومان صرف درمان بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار می‌شود!»
راهکاری مهم برای کاهش مصرف دخانیات
سازمان جهانی بهداشت، بهترین راهبرد برای کاهش مصرف دخانیات در کشور را افزایش مالیات بر سیگار و مواد دخانی می‌داند. این سازمان به کشورهای عضو وضع حداقل 75 درصد سهم مالیاتی از قیمت خرده فروشی دخانیات را توصیه می‌کند اما به گفته رئیس کمیسیون بهداشت، این عدد کمتر از 30 درصد در ایران است. به عبارت دیگر، عدم وضع مالیات‌های بالا برای دخانیات، باعث شده تا قیمت آن به شدت در ایران پایین باشد و بنابراین تعداد بیشتری از مردم بتوانند به راحتی به سیگار و مواد دخانی دسترسی پیدا کنند.
قیمت بسیار پایین سیگار در ایران
ولی‌‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات با انتقاد از پایین بودن قیمت سیگار در کشور گفت: «قیمت این مواد بسیار پایین است و باید قیمت‌ها افزایش یابد تا منجر به کاهش مصرف شود. طبق مستندات جهانی یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری و کاهش شیوع استعمال محصولات دخانی به عنوان کالای آسیب رسان سلامت، افزایش قیمت محصولات دخانی از طریق مالیات است، به طوری که 10 درصد افزایش قیمت سیگار می‌تواند مصرف دخانیات را 5 درصد کاهش دهد.»
وی افزود: «بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی نرخ مالیات محصولات دخانی کشور 25 درصد است که با نرخ جهانی حدود 50 درصد اختلاف دارد!»
رشد مصرف دخانیات در سایه غفلت مسئولان
به طور کلی می‌توان گفت که نگرش اجتماعی به مصرف دخانیات به طور قابل توجهی تغییر کرده است، این تغییر تحت تأثیر تبلیغات و عرضه جذاب محصولات دخانی و رشد قارچ گونه اسموک‌شاپ‌ها و تسهیل دسترسی به سیگار قرار گرفته است. با وجود آمار بالای مرگ و میر ناشی از مصرف سیگار و آسیب‌های اقتصادی آن، نظارت و سیاست‌گذاری مناسب در این زمینه مغفول مانده است و نیاز است که دستگاه‌های مختلف به مسائلی از جمله افزایش مالیات بر دخانیات و افزایش قیمت سیگار، کاهش دسترسی مردم به مواد دخانی از طریق کاهش تعداد مراکز و فروشگاه‌های عرضه کننده دخانیات و کاهش صدور مجوز تولید سیگار بپردازند.
