برداشت رسمی از تغییر قیمت‌ها

به گزارش صراط ؛ بانک مرکزی در تیر ماه امسال انتشار آمارهای شاخص قیمت خرده فروشی کالاهای خوراکی را که پیش از این به صورت هفتگی منتشر می‌کرد، متوقف کرد، اما اواخر امسال، انتشار این آمارها بار دیگر از سر گرفته شد؛ آخرین آماری که در این باره منتشر شده نیز مربوط به هفته آخر شهریورماه است. حال با توجه به انتشار این آمارها می‌توان تصویر روشنی از قیمت خرده فروشی برخی کالاهای خوراکی سطح شهرهای ایران در دو فصل بهار و تابستان امسال داشت. 

بانک مرکزی در آمارهای خود، 11 گروه کالایی را مورد بررسی قرار می‌دهد. گروه کالایی لبنیات، تخم مرغ، برنج، حبوبات، میوه، سبزی، گوشت، مرغ، قند و شکر، چای و روغن‌نباتی این 13 گروه را تشکیل می‌دهد. از میان این گروه‌های کالایی، در پایان شهریورماه امسال نسبت به هفته سوم فروردین ماه، افزایش قیمت در بخش لبنیات، چای و تخم مرغ در سطح بالایی است. شاخص قیمت در گروه کالایی حبوبات، گوشت و روغن نباتی، در سطح میانه است و در بخش قند و شکر افزایش شاخص در سطح پایینی بوده است.

مقایسه متوسط قیمت برخی از کالاهای این گروه در هفته آخر شهریور نسبت به آغاز امسال نشان از رشد شاخص قیمت‌ها طی نیمه اول امسال دارد. به گونه ای که ماست پاستوریزه بیش از 27 درصد، کره پاستوریزه بیش از 21 درصد، شیر استریلیزه نزدیک به 41 درصد و پنیر غیر پاستوریزه بیش از 13 درصد در نیمه اول امسال افزایش قیمت داشته است. بسته 450 گرمی پنیر پاستوریزه نیز در 6 ماهه ابتدایی سال بیش از 50 درصد افزایش داشت. قیمت تخم‌مرغ نیز در این مدت افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، یک شانه دو کیلویی تخم مرغ در هفته سوم فروردین ماه 5 هزار و 526 تومان فروخته شده است، اما قیمت این کالا در پایان شهریورماه به 7 هزار و 394 تومان رسیده است. این یعنی نزدیک به 34 درصد افزایش قیمت طی 6 ماه امسال. 

در میانه جدول قیمت‌های خُرده فروشی مواد خوراکی، متوسط قیمت برخی از حبوبات قرار دارد که در ارقام‌های متفاوتی طی نیمه اول امسال افزایش قیمت داشته است. به طور مثال متوسط قیمت نخود در نیمه اول امسال حدود 9 درصد، قیمت عدس حدود 7 درصد و قیمت لوبیا قرمز نزدیک به 15 درصد افزایش داشته است. در گروه کالایی برنج نیز متوسط قیمت انواع برنج داخلی درجه یک بیش از 6 درصد در نیمه اول امسال بالاتر رفته است.

قیمت خرده فروشی گوشت قرمز و مرغ در نیمه اول امسال در منحنی صعودی جالبی قرار گرفته است. به طوری که هر کیلو گوشت گاو و گوساله بدون استخوان در هفته سوم فروردین ماه امسال به طور متوسط 17 هزار و 354 تومان قیمت داشته است. قیمت این کالا در هفته آخر شهریورماه به 22 هزار و 381 تومان رسیده است. به عبارت دیگر نزدیک به 29 درصد در این مدت افزایش قیمت در بخش گوشت قرمز رخ داده است. 

علاوه بر این، متوسط قیمت گوشت مرغ نیز در شش ماه اول امسال نزدیک به 5 درصد افزایش داشته است.

بالاترین میزان افزایش قیمت در این جدول مربوط به قیمت پیاز است. این کالا در 6 ماه اول امسال بیش از 72 درصد افزایش قیمت داشته است. در میان میوه‌ها، سیب قرمز و زرد نیز به ترتیب 1/12 و 5/16 درصد در شش ماه اول امسال افزایش قیمت داشته است. 

شاید یکی از بالاترین ارقام افزایش قیمت در بخش چای خارجی رخ داده است که با توجه به نوسان قیمت دلار و وارداتی بودن این محصول، بالا رفتن قیمت این کالا طبیعی باشد. متوسط قیمت انواع چای خارجی در هفته سوم فروردین ماه امسال کیلویی 14 هزار و 114 تومان بوده است که با گذشت 6 ماه به 19 هزار و 12 تومان افزایش پیدا کرده تا رشدی معادل 7/34 درصد را تجربه کند.

بانک مرکزی همچنین گزارش شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران را در شهریورماه امسال منتشر کرده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، در گروه خوراكي‌ها و آشاميدني‌ها این شاخص نسبت به ماه مشابه سال گذشته نزدیک به 39 درصد افزایش پیدا کرده است. در بخش دخانیات این افزایش شاخص نسبت به شهریورماه 90 نزدیک به 60 درصد ، در گروه پوشاک و کفش 5/38 درصد، در گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها 5/14 درصد و در بخش اثاث منزل 8/35 درصد بوده است.

بر اساس آمار بانک مرکزی شاخص بهای گروه بهداشت و درمان افزايشي حدود 4 درصدی در شهریورماه نسبت به مرداد ماه امسال داشته است.

افزايش شاخص این گروه بيشتر در اثر بالا رفتن شاخص بهاي گروه‌هاي هزينه‌هاي بيمارستاني معادل 5/6 درصد و خدمات پزشکي، دندانپزشکي و پيراپزشکی معادل 3 درصد بوده است. در شهریورماه شاخص بهاي گروه دارو، لوازم و مواد طبي و درماني نیز بیش از 3 درصد رشد کرده است. در مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه بهداشت و درمان 3/24 درصد رشد کرده است. در شهریورماه، شاخص بهاي گروه حمل و نقل نسبت به ماه قبل 3 درصد افزایش پیدا کرده است. اين افزايش بيشتر ناشي از بالا رفتن شاخص بهاي گروه انواع اتومبيل سواري معادل 6/6 درصد بوده است.

در اين ماه شاخص بهاي گروه‌هاي کرايه مسافرت زميني و تعميرات و سوخت وسايل نقليه شخصي هريک معادل 4/1 درصد و انواع موتورسيکلت معادل 3/5 درصد افزایش پیدا کرده است. در شهريورماه ١٣٩١ نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه حمل و نقل بیش از 20 درصد افزایش داشته است. در ماه مورد گزارش، شاخص بهاي گروه رستوران و هتل نسبت به ماه قبل 5/6 درصد افزایش یافته است. مقايسه با ماه مشابه سال قبل شاخص بهاي گروه رستوران و هتل 1/37 درصد افزایش پیدا کرده است.

بانک مرکزی در بخشی از گزارش خود در خصوص تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرف‌کننده در شهریورماه، سهم کالاها و خدمات مصرفی و هم چنین سهم گروه‌های کالایی در رشد یک ماهه قیمت‌ها در شهریورماه را مشخص کرده است.

مطابق اطلاعات ارائه شده از سوی بانک مرکزی، بیشترین سهم کالاها در رشد قیمت‌های شهریور، متعلق به ارزش اجاری مسکن است. طبق این داده‌ها، ارزش مسکن اجاری شخصی در این ماه 3/13 درصد و اجاره بهای مسکن غیر شخصی نیز در این ماه 4/13 درصد رشد ماهانه داشته است، که مجموعا نشان می‌دهد از 24 درصد رشد قیمت‌های شهریور، 3/3 درصد آن متعلق به افزایش نرخ اجاره بها است. به عبارت دیگر، افزایش بهای نرخ اجاره مسکن، 14 درصد از رشد قیمت شاخص کل مصرف‌کننده در شهریورماه را به خود اختصاص داده است.

بعد از اجاره مسکن، کالاهایی که بیشترین سهم و تاثیر در رشد قیمت‌های شهریور را داشته‌اند، به ترتیب مرغ با 1/3 درصد سهم، گوشت گوسفند يا بز تازه با استخوان با 7/2 درصد سهم، نان لواش با 7/2 درصد سهم در رشد، گوشت گاو یا گوساله تازه بی‌استخوان با 4/2 درصد سهم، بنزین با 8/1 درصد سهم در رشد و کرایه تاکسی داخل شهر با 6/1 درصد سهم در رشد بوده است.

بررسی این داده‌ها همچنین مشخص می‌کند که چرا در احساس تورم و برداشت از رشد قیمت‌ها در برخی از دوره‌ها با تورم اعلام شده، تفاوت‌هایی وجود دارد. به عنوان مثال با وجود اینکه رشد شاخص مربوط به مسکن اجاره‌ای 13 درصد بوده است، این مورد، بیشترین سهم را در نمایش رشد قیمت‌های شهریورماه دارا بوده است. این در حالی است که برخی کالاهای دیگر رشد قیمتی بسیار بالاتری را در این دوره تجربه کرده‌اند. به عنوان مثال قیمت لیموترش در این مدت حدود 104 درصد، کدو 87 درصد، سبزی 73 درصد، کرایه اتوبوس داخل شهری57 درصد و نخود 49 درصد رشد داشته است، اما هم تورم محاسبه شده کمتر از این نرخ‌ها است و هم با وجود رشد قیمتی بالاتر، سهم این کالاها و گروه‌ها در رشد قیمتی پایین تر از اقلام دیگری است که رشد قیمتی به مراتب کمتری داشته‌اند.

این موضوع به دلیل این است که در سبد کالاهای درنظر گرفته شده برای تورم از سوی مراجع محاسبه‌کننده، به کالاها و گروه‌های کالایی متفاوت، سهم متفاوتی در سبد مصرفی در نظر گرفته شده برای مصرف‌کننده در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال، مسکن (که قیمت آن از طریق نرخ اجاره بها در سبد مصرف‌کننده وارد می‌شود)، چون درصد و سهم بالایی را از سبد مصرفی دارد، تغییرات قیمتی آن اثرات بیشتری در رشد قیمت سبد در نظر گرفته شده و در نتیجه در تورم اعلام شده دارد. همین طور، برخی دیگر از کالاها به خاطر این که در فرمول در نظر گرفته شده برای وزن‌های کالاهای مختلف در سبد مصرفی وزن و سهم کمتری دارند، ممکن است در صورت رشد قیمتی خیلی زیاد هم تاثیر نسبتا کمتری بر رشد «شاخص قیمت» و نرخ تورم محاسبه شده داشته باشند.