*نوّاب چهارگانه حضرت حجت(عج)
از جمله یاران امام حسن عسکری(ع) جناب عثمان بن سعید است که بعدها به مرتبه نیابت از حضرت حجت(عج) نیز سرافراز شد، احمد بن اسحاق یکی از شیعیان با وفای حضرت عسکری(ع) روایت می‌کند که: زمانی خدمت حضرت امام هادی(ع) مشرّف شدم و عرض کردم که: یا بن رسول‌الله! از سویی تشرّف دائم به محضر شما برای من مشکل است و از سوی دیگر من محتاج به آموزش مسائلی گوناگون از محضر شمایم، در این موارد به که مراجعه کنم؟
حضرت(ع) نیز او را به عثمان بن سعید - که وکیل پدر ایشان و نیز وکیل خود ایشان بود - راهنمایی کردند؛ و افزودند: سخن او سخن من است، این مرتبه که فرادست نائبان خاص اهل بیت و از آن جمله نائبان خاص چهارگانه حضرت ولی‌عصر(عج) آمده است، تنها ناشی از تبعیت محض و اطاعت بی‌چون و چرا از امام است.
محمد بن عثمان، فرزند عثمان بن سعید نیز در شمار نائبان چهارگانه قرار دارد. حضرت ولی‌عصر(عج) پس از درگذشت نائب اول، در نامه‌ای که به این فرزند بزرگوار نگاشتند، ضمن تسلیت درگذشت پدر، او را به نیابت منصوب فرمودند.
مدت نیابت این پدر و پسر گرانقدر، چهل و هشت سال بوده است.
پس از محمد بن عثمان، حسین بن روح به امر حضرت حجت(عج) به نیابت خاصّه منصوب شد. داستان نصب او به این مقام - که خود حاکی از اخلاص شماری از یاران باوفای اهل بیت است- را، با هم می‌خوانیم:
زمانی که محمدبن عثمان در بستر مریضی غنوده بود و هنگام رحلتش نزدیک می‌شد، شماری از نزدیکان او که در شمار شیعیان حضرت بودند، در کنار بستر او نشسته بودند. در میان آنان جعفر بن احمد که در فراز مجلس بالای سر محمد نشسته بود، از چنان مقامی برخوردار بود که شیعیان او را نائب سوم حضرت می‌دانستند و گمان می‌بردند که پس از محمد، او بر این مسند قرار خواهد گرفت. در این جمع، حسین بن روح نیز در پایین پای محمد نشسته بود. در این حال ناگهان محمد چشم گشود و حسین بن روح را از سوی حضرت، نائب خود خواند. در این هنگام، جعفر بن احمد برخواست و حسین را برجای خود نشانید و خود در جای او در پایین بستر محمد قرار گرفت. بدین ترتیب حسین، سومین نائب خاص حضرت شد.
ثقة‌الاسلام کلینی (ره) مؤلف کتاب گرانقدر کافی - که از مهمترین منابع روائی شیعه است- نیز، در اواخر عمر شریف همین سومین نائب می‌زیست و دست در کار تألیف کتاب سترگش داشت.
*ماجرای رسید دریافت محموله از نائب سوم/ علت گریه مرد هندی بر مزار یکی از نواب عام امام زمان(عج) در قم
در مراتب فضل و فضلیت و معرفت حسین، سخنان بسیاری آورده‌اند که بدون تردید تنها نشانگر بهره‌ای از بزرگواری او و دیگر نائبان خاص حضرت است. گوشه‌ای از کوچکترین فضلیت آن بزرگمرد چنین است که: یکی از شیعیان مقداری پول به عنوان سهم مبارک امام به ایشان تحویل داد و از او درخواست رسید وجه نمود. حسین نیز او را امر کرد که کیسه پول را به دجله اندازد و رسیدش را از او بازگیرد. آن مرد نیز بنابر امر او عمل کرد و کیسه را به دجله انداخت؛ اما در دل خارخار شکّی را احساس می‌کرد که: آیا ان کیسه به محضر مبارک امام رسیده؟ و یا از این فیض محروم مانده است؟ اما چون برای دریافت رسید به مجلس حسین پاگذاشت، کیسه خود را در دست او یافت و سخت به تعجب فرو شد که خود همیان را در دجله افکنده بود و اکنون آن را در دستان حسین می‌دید!.
این مرتبه پایین‌ترین مرتبه‌ای است که می‌توان در مقام یاران خاص حضرت تصور کرد، چه شماری از یاران و نائبان عامّ حضرت نیز به چنین مراتبی دست یافته‌اند؛ هر چند هیچگاه به مرتبه نیابت خاصّه دسترسی نداشتند.
ذکر حکایتی در این رابطه در اینجا خالی از لطف نیست پس از درگذشت مرحوم میرزای قمی(ره) که در شمار عالمان دیده‌ور و بزرگان علم فقه و اصول بود، مردی هندی بر کناره خاکجای او در مزار شیخان شهر مقدس قم، بیتوته کرد و سخت در فراق او بی‌تابی می‌نمود. گروهی از مردم که از اقامت دائم او بر سر گور میرزا متعجب شده بودند، از او خواستند که لت این امر را برای آنان باز گوید؛ و او چنین گفت:
در بازگشت از سفر حج، من در کناره عرشه کشتی به دریا می‌نگریستم که سکه‌هایم به دریا افتاد و من بی‌زاد و بی‌توشه شدم. در این حال متحیرانه به نجف اشرف آمدم و از حضرت امیرالمؤمنین (ع) استمداد جستم. حضرت نیز مرا امر فرمودند که کیسه‌‌ام را از میرزای قمی در قم بازستانم. من نیز به قم آمدم و سراغ کسی که او را میرزای قمی خوانند گرفتم، و به راهنمایی مردمان به درب منزل میرزا رسیدم و درب را کوبیدم، در این وقت میرزا درب را گشود و کیسه زرم را به دست من داد و سفارش کرد که: از این راز پرده برنگیرم و در این باره با کس سخن نگویم. اکنون من از فراق این ولی الهی که در کار خدمت به امیر مؤمنان بود سخت ناراحت و اندوهگینم و بر سر مزار او قرار گرفته‌ام.
آری! اگر نائبان عام امام را چنین منزلتی است، نائبان خاص آن حضرت را چه منزلتی است؟
در آخرین ایام زندگی حسین بن روح، حضرت ولی عصر(عج) طی توقیعی علی بن محمد سمری را به نیابت خاصه برگزیدند و بدین ترتیب علی چهارمین نائب خاص و آخرین قسمت از زنجیره نائبان ویژه حضرت شد.
شش روز پیش از درگذشت این چهارمین نائب، حضرت حجت(عج) طی نامه‌ای او را از رحلتش در شش روز آینده آگاه ساختند و او را امر کردند که: به کسی وصیت نکن که دوران غیبت صغری تمام شد و دوران غیبت کبری فرا رسید و زین پس هر کس ادّعای نیابت و خلافت از امام را کرد دروغویش خوانید و او را انکار کنید.
دوران نیابت حسین بن روح و علی بن محمد نیز بیست و شش سال به طول انجامید و بدین ترتیب با رحلت علی بن محمد سمری دوران هفتاد و چهار ساله غیبت صغری به پایان رسید و عصر غیبت کبری آغاز شد.
در ادامه تصاویری از مزار آخرین نائب خاص امام زمان(عج) می‌آید که توسط سیدمهدی موسوی در قاب دوربین قرار گرفته است، مزار شریف نائب چهارم در در رصافه بغداد و غرب مدرسه مستنصریه، داخل بازار کمالیات قرار دارد، مرقد علی بن محمد سمری دارای صحن و مسجد و مناره است و شیعیان زیادی از نقاط مختلف آن جا می‌آیند:
