صراط: در این پدیده یکسو بیمارانی هستند که دوست دارند شیوه تشخیص و درمان خود را تعیین و به پزشک تحمیل کنند و در سوی دیگر پزشکانی وجود دارند که تمکین می‌کنند.
امروزه جلب رضایت بیمار برای برخی پزشکان از رعایت حریم و ضوابط علمی مهمتر شده است و حاصل آن نسخه های پر از داروها و آزمایشهای غیر ضروری و متناقض، پر زحمت و درخواستهای غیر مفید و هزینه ساز است.
در بررسی شیوع این پدیده شاید ضعف علمی علت اینگونه نسخه نویسی‌ها باشد اما عمدتاً کسب درآمد بیشتر و نبود راهنماهای بالینی به آن دامن می‌زند.
این درحالی است که به گفته برخی کارشناسان حوزه سلامت، تجویز غیرضروری برای استفاده از خدمات دارویی و درمانی در بین گروههای پزشکی، از جانب پزشکان عمومی به دلیل مراجعه راحت مردم و ارزان بودن حق ویزیت، بیشتر است در این میان برخی نیز بیماران را مقصر می‌دانند چرا که در برخی از مناطق کشور اگر پزشکی در نسخه خود داروی خاصی مانند «آمپول» را تجویز نکند، مردم او را دکتر نمی‌دانند.
تخلف آشکار برخی پزشکان در سایه رضایت بیماران
سجاد رضوی،مدیرکل نظارت بر درمان وزارت بهداشت نیز در مورد خدمات القایی و تجویز غیرضروری پزشکان به فارس می‌گوید: برخی پزشکان خارج از چارچوب، دارو یا آزمایشی را به درخواست بیمار، تجویز می‌کنند چون وقت ندارند بیمار را کامل معاینه کنند در حالی که این کار خلاف قانون است و باید پاسخگو باشند.
وی می‌گوید: در بررسی شکایت‌های مردمی که در سامانه 1490 ثبت می‌شود موردی از اینکه بیماران از پزشکان در این زمینه شکایت داشته باشند، ثبت نشده است.البته مردم معمولاً اطلاع ندارند که تجویز غیرضروری دارو، قانونی نیست و از طرفی چون خودشان راضی به آن هستند شکایتی نمی‌کنند.
رضوی ادامه می‌دهد: اما اغلب شکایات در این زمینه از سوی مراجع تخصصی انجام می‌شود که به دنبال این موضوع مشاهده کرده‌اند که بیمار داروی بیشتری خواسته و پزشک آن را تجویز کرده است در حالی که پزشکان فقط حق دارند دستوراتی را برای بیمار در دفترچه بیمه و نسخه آنها تجویز کنند که در روند تشخیص به این نتیجه رسیده باشند.
وی می‌گوید: یعنی اگر بیمار از پزشکش بخواهد دارویی بنویسد و پس از مصرف، برایش عارضه‌ای ایجاد شود پزشک باید پاسخگو باشد و نمی‌تواند بگوید خواسته بیمار را اجابت کرده است.البته گاهی اوقات ممکن است بیمار دارویی که مصرف می‌کند را فراموش کرده باشد که در این صورت پزشک با تشخیص خود داروهای جدیدی را تجویز می‌کند.
مدیرکل نظارت بر درمان وزارت بهداشت با اشاره به اینکه آماری از شکایات این دست از رسیدگی‌ها در مراجع تخصصی موجود نیست، می‌گوید: با تجویزهای بی‌مورد هزینه اضافی به نظام سلامت و بیمه‌ها وارد می‌شود چرا که نسخه پزشکان مانند برگه چک سفید امضا هستند که با نوشتن مثلاً یک MRI غیرضروری مبلغی هنگفت به نظام سلامت تحمیل می‌شود.
رضوی می‌گوید: علل تجویزهای بی‌مورد گاهی به فرهنگ مردم بر می‌گردد و گاهی به اینکه پزشکان ما وقت ندارند تا بیمار را کامل معاینه کنند و سریع می‌خواهند بیمار را روانه کنند. در حالی که پزشکان طبق حقوق بیمار باید وقت کافی برایشان بگذارند.همچنین اگر در مواردی پزشک بیمار خود را به آزمایشگاهی خاصی ارجاع دهد خلاف قانون است و چنانچه پزشک بداند آزمایشگاهی مناسب نیست باید آن را به وزارت بهداشت گزارش دهد نه اینکه بیمار را به جای دیگری بفرستد چرا که خودش حق ندارد آزمایشگاهی را به بیمار معرفی کند.
وی مرجع نظارت بر فعالیت پزشکان متخلف را سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت دانسته و می‌گوید: زمانی که به ما شکایتی منتقل می‌شود ما از طریق سازمان نظام پزشکی و دانشگاههای علوم پزشکی آن را پیگیری می‌کنیم. متأسفانه این دست از تخلفات در هر دو رشته عمومی و تخصص رخ می‌دهد در حالی که پزشکان مجاز به آن نیستند.
با وجود اینکه کارشناسان حوزه سلامت،حذف تجویزهای غیرضروری از نظام سلامت را در گروی فرهنگسازی های لازم می‌دانند و معتقدند یکی از نقص های نظام سلامت، نظام پرداخت خدمات است یعنی اگر پزشکی، یک سی تی اسکن تجویز کند، پول یک خدمت را می گیرد و اگر 10 سی .تی .اسکن تجویز کند ، پول 10 خدمت را می گیرد.در این صورت پزشکان ناخواسته تشویق می‌شوند تا خدمات بیشتری ارائه دهند حتی اگر ضروری نباشد!
درحالی که در نظام های پیشرفته دنیا، نظام پرداخت به ازای سرانه، تعریف شده و روی این خدمات نیز نظارت های لازم انجام می گیرد.
تجویز برخی آزمایشها به درخواست بیمار منعی ندارد
ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی کشور نیز در مورد تجویز غیرضروری اقلام دارویی از سوی برخی پزشکان برای جلب رضایت بیماران می‌گوید: حرفه پزشکی علاوه بر اینکه شغل خدمتی است درآمدزا هم است و پزشک باید کسب درآمد کند در این میان پزشکانی هستند که به درخواست بیمار خود آزمایش می‌نویسند و بیمار از آنها می‌خواهد مثلاً آزمایش گروه خونی، ادرار، قند خون و چربی را برایشان تجویز کنند.
وی می‌گوید: اگر پزشکی در این شرایط به درخواست بیمارش پاسخ مثبت ندهد باید زمان زیادی را با بیمار خود کلنجار رود تا او را راضی کند اما اگر این آزمایشها را بنویسد نه بیمار ناراضی می‌شود، نه زمان اضافه‌ای صرف می‌شود.
خسرونیا در مورد اینکه انجام این آزمایشها هزینه زیادی را به بیمار تحمیل می کند، می‌گوید: برای بیمار هزینه‌ای ندارد اکثر بیماران که این دست آزمایشها را می‌خواهند آزمایشات ضروری است که باید هر 6 ماه یکبار انجام دهند بنابراین ایرادی ندارد که پزشک این آزمایشات را تجویز کند چرا که عدم تشخیص این موارد باعث بروز بیماری در سالهای آینده خواهد شد.با این وجود سازمان‌های بیمه‌گر راجع به پوشش این آزمایشهای مخالفت نشان می‌دهند در حالی که در همه جای دنیا رسم این چنین است.
رئیس انجمن متخصصان داخلی کشور ادامه می‌دهد: البته پزشکان نباید آزمایشهای نادر را به درخواست بیمارشان تجویز کنند اما آزمایشهای ساده را اگر بیمار هم نخواهد باید بنویسند به نظر بنده پزشک باید به صورت کامل بیمار خود را معاینه کند چرا که همه بیماری‌ها به یک تخصص برنمی‌گردد.
بررسی نسخ تکراری پزشکان از سوی سازمان تامین اجتماعی
وی می‌گوید: نباید به دنبال هزینه بیمه‌ها باشیم بلکه باید به دنبال بیماریابی باشیم بیمه‌ها فکر همان روز هستند اما باید به فکر 6 ماه تا یک سال آینده باشیم و قند و چربی فرد را آزمایش کنیم.
خسرونیا می‌گوید: سازمان‌های بیمه‌گر در این مورد که می گویند انجام آزمایشها ضروری هزینه دارد مغلطه می‌کنند در حالی که تمام آزمایشها از این دست به طور ضروری باید 6 ماه یکبار انجام شود و بیمار از آن مطلع شود.
وی همچنین در مورد ارجاع بیمار به برخی آزمایشگاه‌های خاص گفت: این جرم است و اگر پزشکی بیمار را به آزمایشگاه خاصی برای درآمدزایی خود بفرستد خلاف قانون رفتار کرده است.
رئیس انجمن متخصصان داخلی کشور ادامه می‌دهد: سازمان تأمین اجتماعی در حال حاضر نسخه‌های تکراری پزشکان را بررسی می‌کند تا مشخص شود که یک بیمار چند بار به یک آزمایشگاه ارجاع داده شده است این در حالی انجام می‌شود که حتی اگر بیمار شکایتی هم نداشته باشد نسخه‌ها را بررسی کرده و رابطه وی با پزشکش قطع می‌شود اگر شکایت‌ها نیز ثابت شود سوءاستفاده پزشک محرز شده و در دادگاه‌های مربوطه محاکمه می‌شوند.
در نظام سلامت ما به پزشک اجازه خیانت داده نمی‌شود
آریایی‌نژاد عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که خود نیز یک پزشک عمومی است می‌گوید: تجویزهای غیرضروری پزشکان باید با توجه به وضعیت بیمار بررسی شود البته اصل فعالیت پزشکان باید مبتنی بر رضای خدا و قانون باشد و سلامت افراد را در نظر بگیرند.
وی می‌گوید در نظام سلامت ما به پزشک اجازه خیانت داده نمی‌شود با این وجود در بسیاری از مطب‌های پزشکان تشخیص‌های غیرضروری وجود دارد و بیمار به اصرار دارویی را می‌خواهد و پزشک اجابت می‌کند گاهی هم بیمار یک فرد معتاد است و مسکن خاصی می‌طلبد.
آریایی‌نژاد ادامه می‌دهد: افزایش سطح آگاهی عموم مردم باعث می‌شود تا از حقوق خود آگاه شوند و در این میان باید نظارت و آموزش در سطح جامعه پزشکی اتفاق بیفتد به این شکل که نظارت را بر پزشکان متخلف داشته باشند و آموزش را برای عموم پزشکان باید اجرا کرد.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس می‌گوید: در برخی مطب‌ها نیز ممکن است بیمار مطالبه اضافی بکند در این صورت باید حق پزشک و بیمار توأم دیده شود و آنچه که صحیح است را رسانه‌ها باید در جامعه منعکس کرده تا مردم آن را از مجلس مطالبه کنند. متأسفانه تخلف در مطب پزشکان در این خصوص به شدت وجود دارد.
به هر حال تجویز خدمات غیر ضروری تشخیصی مانند تجویز MRI و تجویز داروهای غیر ضروری مانند انواع آنتی بیوتیکها در کشور افزایش بسیاری یافته است که در کنار اتلاف وقت بیماران و هزینه‌های بالایی که به نظام سلامت وارد می‌کند باعث بروز مقاومت میکروبی در برابر مصرف نابجای آنتی بیوتیکها شده و سطح بیماری ها را در کشور افزایش می‌دهد و بیمارانی که نیازمند واقعی این خدمات هستند از این خدمات محروم شده یا به موقع دریافت نمی‌کنند.
البته در پیگیری این ردپا باید به نکات دیگری هم توجه کرد، جلب رضایت بیمار برای مراجعه بیشتر به پزشک،کاهش زمان معاینه بیمار برای ویزیت تعداد بیشتر بیماران و ویزیت مجدد همان بیمار با پرداخت مجدد ویزیت هم نکاتی است که باید در این ردپا دنبال کرد.
