پایان عصر عموها و خاله ها در تلویزیون

صراط:  از اوایل دهه هشتاد به این طرف، تلویزیون به جای رفتن سراغ برنامه سازی به شیوه جدید و ابتکارات ویژه سراغ انواع و اقسام خاله و عموها رفت. اوایل چند عمو و خاله محدود به میدان آمدند و اتفاقا مورد توجه بچه ها هم قرار گرفتند.

با گذشت سال ها اما تعدادشان به صورت تصاعدی بالا رفت. از یک جایی به بعد غیر از خاله و عمو، انواع دایی و عمه هم اضافه شدند. لباس های رنگ به رنگ، لحن کودکانه، شعر و دست و جیغ و هورا و تشویق های هیجانی، مهمترین مشخصه این برنامه ها شد.

یک خاله می رفت، یک عمه با همان ویژگی ها برمی گشت. عمو خداحافظی می کرد، دایی بدون یک ذره ابتکار، جایش را می گرفت. در این مدت چیزی حدود 14 خاله و عمو و ... به این سبک و سیاق به تلویزیون اضافه شدند؛ 6 خاله، 5 عمو، 2 دایی و یک عمه اما در کل غیر از عموپورنگ، عموهای فیتیله ای، خاله شادونه و خاله نرگس، سایرین آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفتند.

حالا بعد از سال ها حضور دائمی اینها در تلویزیون به نظر می رسد با توجه به اتفاقات اخیرف عمر خاله و عموها کم کم رو به زوال باشد.

تلویزیون خاله شادونه را نخواست، عموهای فیتیله ای ممنوع التصویر شدند و عموپورنگ هم در برنامه «محله گل و بلبل» شکل و شمایل برنامه اش را از حالت گفتگوی مستقیم عمو با بچه ها تغییر داد.

عموپورنگ خیلی خوب فهمید که هر چقدر محبوب باشد باز هم دوران این رویه ثابت به سر رسیده به همین دلیل هم سراغ مجموعه ای داستانی - کمدی با حضور بازیگران رفت و تغییرات اساسی در برنامه به وجود آورد. با این تغییرات شاید بتوانیم امیدوار باشیم که در آستانه پایان خاله ها و عموهای تلویزیونی قرار داریم. آیا حکومت آنها بر گروه کودک تلویزیون تمام می شود؟

خاله نرگس/ آزاده آل ایوب

* با چه برنامه ای مطرح شد؟ رنگین کمان نام خاله ای جدید را سر زبان ها انداخت. خاله نرگس از دهه هشتاد تا الان روی آنتن است.

* ویژگی های اجرا: خاله نرگس اولین خاله تلویزیونی بود که با یک عروسک شیطان و کنجکاو به اسم «چرا» به میدان آمد و اوایل دهه هشتاد محبوبیت زیادی بین بچه ها پیدا کرد. نوع تعامل او با عروسک «چرا» و «چیه» به همراه خواندن شعرهای کودکانه شاد، توجه بچه ها را جلب کرد.

* مسیر حرکت: اگرچه خاله نرگس به واسطه عروسک ها محبوب شد اما به مرور شیوه اجرایش رنگ تکرار گرفت. الان هم با وجود افزودن چند شخصیت جدید و هماهنگ کردن تم برنامه با شعار اقتصادی شبکه پنج (!) نه خاله نرگس روبرو رشد بوده نه رنگین کمان.

* آیا عمرش تمام شده؟ بله. شیوه اجرای آزاده آل ایوب فاقد طراوت لازم است و برنامه اش از نبود نوآوری لطمه می خورد. خودش هم در آزمون سخت «فرنود» و دستپاچه شدن در برابر پاسخ منشوری این بچه، نشان داد در روانشناسی کودک و نیز اجرا چندان تسلطی ندارد.

* با چه برنامه ای مطرح شد؟ این کاراکتر ابتدای تاسیس شبکه تهران و برنامه «سلام تهران» کشف و به کاراکتر ثابت منفرد تبدیل شد. بعد از آن به برنامه «رنگین کمان» آمد و همان کاراکتر را در یک برنامه کودک تکرار کرد.

* ویژگی های اجرا: دایی چپول همان طور که از اسمش پیداست خیلی آدم نرمالی نیست. با شکلک و ادا و تغییر در تنالیته صدا قصد نده گرفتن از بچه ها را دارد. دایی پیرمرد هپلی و کثیفی بود که لباس های روستایی می پوشید، چشم هایش را چپ می کرد و با صدایی شبیه پیرمردها و بریده بریده حرف می زد. مهمترین ویژگی دایی این بود که تمام ضرب المثل ها را اشتباه می گفت.

* مسیر حرکت: دایی چپول به رادیو رفت، به فیلم سینمایی رفت اما همانی بود که بود!

* آیا عمرش تمام شده؟ بله، نسل امروز چرا باید با اداهای تکراری یک نفر ارتباط مستمر داشته باشد.

* با چه برنامه ای مطرح شدند؟ زوج عمو مهربان و خاله رویا از ایده های شبکه دو بود که می خواست برای جذاب تر کردن برنامه اش و نیز ایجاد تفاوت از یک زن و شوهر استفاده کند. مجتبی ظریفیان و آزیتا رضایی اما به اندازه دیگر عمو و خاله ها مطرح نشدند و محبوبیت شان فراگیر نشد.

* ویژگی های اجرا: مجتبی ظریفیان و آزیتا رضایی یا همان عمو مهربان و خاله رویا برای جذابیت اجرا استفاده زیادی از فاکتور «بده بستان» می کنند. کل کل، قهر، آشتی و ... ویژگی های اینچنین رفتاری که بین زوج ها است امکان خوبی برای انتقال پیام و نیز سرگرمی بچه هاست. عمو مهربان صدا و اجرای گرم تری دارد و جلوی دوربین راحت تر است.

* آیا عمرش تمام شده؟ عمو مهربان و خاله رویا چندان مطرح نشدند؛ از آن سو اجرای شان چیزی فراتر از بقیه عموها و خاله ها ندارد؛ پس نتیجه معلوم است. با این مسیر باید عمر حرفه ای آنها را هم تمام شده حساب کرد.

* با چه برنامه ای مطرح شد؟ «تورنگ و پورنگ» برنامه ای بود که نام و چهره تازه ای با عنوان عموپورنگ را سر زبان ها انداخت. اجرای داریوش فرضیایی خیلی زود به دل بچه ها نشست و کم کم مورد پسند خانواده ها قرار گرفت.

* ویژگی های اجرا: انرژی بالا و رفتار صادقانه اش در برخورد با بچه ها برگ برنده اش شد. او بی محابا و بدون نگرانی از قضاوت ها جلوی دوربین ترانه می خواند و بالا و پایین می پرد. چهره کودکانه و لحنی که متناسب با بچه ها انتخاب کرده، خیلی زود به کمکش آمد.

* مسیر حرکت: داریوش فرضیایی پیش از این که به تلویزیون بیاید در چند برنامه رادیویی تجربه گزارشگری داشت. بعد از آن به8 تلویزیون آمد، همیشه روی آنتن بوده هر چند گاهی بین حضورهایش فاصله افتاده اما هیچ وقت قطع نشده.

* آیا عمرش تمام شده؟ نه! او هر بار ایده و شخصیتی تازه به برنامه اش تزریق می کند. بعد از امیر محمد، دیگر شخصیت ها مثل گلدون خان، بلبل خان، آقا نگهدار، آقا ممنون، پهلوون پنبه و ... کنارش قرار گرفته اند. از آن سو نمی خواهد فقط خودش در مرکز تلویزیون باشد، برای همین است که «محله گل و بلبل» ساختار سریال می گیرد و پخش استودیویی آن کمرنگ می شود.

* با چه برنامه ای مطرح شد؟ «فیتیله جمعه تعطیله» نام این دوستان قدیمی را سر زبان ها انداخت. محمد مسلمی و حمید گلی و علی فروتن از اوایل دهه شصت با هم کار مشترک می کردند اما نتیجه آن در تلویزیون دیر به بار نشست و زمان زیادی تا شهرت برایشان سپری شد.

* ویژگی های اجرا: فیتیله ای ها یک فرق اساسی با دیگر عمو و خاله ها دارند. آنها به جای صحبت مستقیم و چشم توی چشم برای بچه ها آیتم های نمایشی اجرا می کنند. استفاده از موسیقی های شاد، رفتن در جلد شخصیت های مختلف و اجرای ترانه های متعدد ویژگی اصلی این گروه است.

* مسیر حرکت: زمانی با «پالام پولوم پیلیم» شناخته شدند اما اوج محبوبیت آنها از «فیتیله جمعه تعطیله» شروع شد. بعد از جدایی از قناد، برنامه «فیتیله دو» را ساختند که به خاطر زمان نامناسب پخش، چندان مورد توجه قرار نگرفت. در سینما هم خودشان را محک زدند که موفقیت خاصی به دست نیاوردند.

* آیا عمرش تمام شده؟ با حاشیه ای که اخیرا دامن این گروه را گرفت واقعا پیش بینی آینده کاری فیتیله ای ها سخت است. با این حال عمر حرفه ای شان تمام شده است.

* با چه برنامه ای مطرح شد؟ چند نسل با مجید قناد خاطره دارند. دهه شصت، هفتاد و هشتاد روی آنتن بوده. سال 63 با برنامه «از مدرسه تا مدرسه» محبوب بچه ها شد و در دهه اخیر نامش با اجرای «فیتیله» و «جمعه به جمعه، خونه به خونه» سر زبان نسل تازه افتاد.

* ویژگی های اجرا: پیشوند عمو نخستین بار برای مجید قناد استفاده شده. اگر سه دهه حضور او را آنالیز کنیم تفاوت محسوسی در اجرایش نمی بینیم. با این حال به خاطر ایجاد فضایی صمیمی بین خود و بچه ها، محبوب شده بود.

* مسیر حرکت: مجید قناد بعد از «مدرسه تا مدرسه» برنامه هایی مثل «بازی، شادی، تماشا»، «محله بروبیا»، «هاچین و واچین»، «زباله دان تاریخ»، «فیتیله»، «جمعه به جمعه، خونه به خونه» و ... را برای بچه ها اجرا کرد.

* آیا عمرش تمام شده؟ او آخرین بار مجری برنامه فیتیله ای ها بود که به یکباره کنار گذاشته شد. پس از آن هم موفق نشد برنامه ای روی آنتن ببرد. اجرای مجید قناد نیازمند تغییرات اساسی است، به ویژه آن که با بالا رفتن سن، ارتباط گرفتن با بچه های نسل جدید خیلی هم سخت تر شده. بهترین حالت، استفاده از مجید قناد در قالب تهیه کننده، برنامه ساز یا مشاور برای بهره از تجربیاتش در ساخت برنامه های کودک و نوجوان است.

* با چه برنامه ای مطرح شد؟ ملیکا زارعی قبل از این که پیشوند خاله بگیرد تجربه کوتاهی در بازیگری داشت. با این حال مسیرش را به سمت اجرا کج کرد و از حدود یک دهه پیش در قامت خاله شادونه جلوی دوربین حاضر شد.

* ویژگی های اجرا: ملیکا زارعی سعی کرد ابتدا از تن کودکانه صدایش بهره بگیرد. لباس هایی با رنگ های شاد می پوشید و لبخند از لبانش کنار نمی رفت. در کنار خاله شادونه شخصیت هایی مثل «می دونه»، «نازدونه»، «یه دونه»، «مه دونه» و «گل دونه» به شکل متناوب حضور داشته اند و به او در اجرا کمک می کنند.

* مسیر حرکت: ملیکا زارعی از خاله های تک بعدی است. تغییری در مسیرش ایجاد نشد و همیشه به شکل یکنواخت اجرا می کرد. بخشی از ایرادها به برنامه سازهای تلویزیونی باز می گردد که استفاده درست از مجریان را بلد نیستند.

* آیا عمرش تمام شده؟ با شیوه ای که داشت، طبیعی است بعد از یک دهه عمرش به سر برسد. برنامه در سال های اخیر، با انتقادهای زیادی روبرو بود. در نهایت هم تلویزیون پرونده برنامه اش را مختومه اعلام کرده. شاید اگر ملیکا زارعی با پلنی متفاوت بازگردد می تواند از رخوت نجات یابد.


نویسنده:مرجان فاطمی